Ba vấn đề nan giải
 |
| Xí nghiệp chè Than Uyên (Lào Cai) |
Sắp xếp đổi mới nông, lâm trường (NLT) quốc doanh được xem là nhiệm vụ quan trọng để giải toả khó khăn, đánh thức trở lại tiềm năng của 6 triệu ha đất đai đang được 200 nghìn lao động trực tiếp sử dụng kém hiệu quả, để hoang hoá; giải phóng cho 300 nghìn/6 triệu ha đất đang bị tranh chấp, sử dụng tiêu cực; tạo việc làm cho cả triệu lao động khu vực miền núi, vùng sâu đang thiếu đất sản xuất...
Mục tiêu đã rõ ràng. Tuy nhiên, ngay khi các Bộ, ngành, địa phương và các NLT lên “dây cót” để triển khai nghị định của Chính phủ thì vấp phải không ít khó khăn: giải quyết nợ đọng, thua lỗ kinh niên của các NLT; giải quyết tranh chấp đất đai và lao động dôi dư, lao động sống quanh NLT chưa có đất sản xuất.
Ông Võ Duy Việt - Phó GĐ Sở NN&PTNT Nghệ An - cho biết: Nghệ An có 15 NLT. Khi bắt tay sắp xếp khó khăn lớn nhất là tạo việc làm cho lao động sau sắp xếp thế nào, khi mà hàng chục năm qua, lao động tại các NLT chỉ là lao động chân tay, không được đào tạo, nay phải chuẩn hoá để sắp xếp lại là một yêu cầu rất khó.
Ở góc độ khác, ông Phan Đăng Hiên - Quyền Chủ tịch HĐQT Tổng Cty Cà phê VN lo lắng, hiện nay hầu hết người lao động tại các NLT do Tổng Cty quản lý đều đã có đất ở ổn định trên chính đất NLT, tổng vốn đầu tư vào cà phê ước tính 100 triệu đồng/ha, nếu không đền bù với mức tương đương thì sẽ khó mà “quy hoạch” họ đến nơi khác sống tập trung.
Còn di cư họ đến nơi khác để lấy đất chia cho người lao động thì cũng gặp khó khăn là chính người lao động tại các NLT trước đây được di dời từ nơi khác đến, nay cuộc sống của họ ổn định nên sẽ khó mà di họ đến 3 lần?
Ông Hiên cũng chỉ ra khó khăn khác đang tồn tại như một nghịch lý là có rất nhiều dự án làm cơ sở hạ tầng có trường học, hồ đập, đường giao thông nhưng khi bàn giao cho UBND các tỉnh thuộc Tây Nguyên thì lại không thể bố trí được dân cư vào sống! Bộ LĐTB&XH đã có thông tư hướng dẫn hỗ trợ người lao động khi sắp xếp NLT; nhưng đại diện Bộ này cũng cảnh báo, nếu đến 31/12/2005 không triển khai nhanh sắp xếp NLT thì nguồn vốn để sắp xếp lao động dôi dư không còn.
Nợ đọng kéo dài ở các NLT cũng đang là vấn đề chưa có hướng giải quyết cụ thể. Tổng Cty cà phê, đơn vị đang quản lý gần 40 NLT cho hay, hầu hết các NLT đều vướng vào công nợ, NLT nợ NLT, nợ ngân hàng, nợ do Nhà nước khoanh, nợ khó đòi… Các khoản nợ khó đòi này nếu không có hướng dẫn cụ thể thì sắp xếp NLT, đặc biệt là cổ phần hoá sẽ cực kỳ khó khăn.
Theo Bộ NN&PTNT, sau nhiều lần đổi mới quản lý, đến nay vẫn còn 300.000 ha đất NLT đang trong tình trạng tranh chấp gay gắt, một số lớn diện tích bị hoang hoá, không có chủ sử dụng. Trong thời gian dài, nhiều DN tư nhân đã được NLT cấp đất sai nguyên tắc, đến nay vẫn chưa trả lại cho chính quyền địa phương.
Nhiều tỉnh như Lâm Đồng, Bình Phước đã thu lại khá nhiều đất của các trang trại đã được “tậu” với mục đích không trong sáng. Làm sao thu hồi được nhiều hơn nữa diện tích đất hoang hoá tại các NLT để chia cho người dân không có đất sản xuất?
Ông Dương Thanh Tương - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đăk Lăk nêu một thực tế: Đăk Lăk có 18.000 hộ dân bản địa và 8.000 hộ di cư tự do không có đất sản xuất. Tỉnh Đăk Lăk dự định giải thể 2 NLT của Tổng Cty Cà phê để lấy 2500 ha đất chia cho các hộ chưa có đất, nhưng không thực hiện được, vì chưa định giá được tài sản; 1500 ha đất đó đã giao cố định cho người lao động tại các NLT…
Không chấp nhận NLT có doanh thu 10 triệu đồng/ha
Ông Nguyễn Phượng Vỹ - Cục trưởng Cục HTX&PTNT - cho biết: Cả nước sẽ có khoảng 15% tổng số NLT phải giải thể. Những NLT còn lại có khả năng sản xuất kinh doanh đến đâu thì nhận phần đất tương thích đến đó. Đồng thời NLT cũng phải cạnh tranh bình đẳng như các DN khác, nếu 3 năm liên tục, NLT thua lỗ thì sẽ phải giải thể, chứ không thể tồn tại bám “bầu vú Nhà nước” thông qua chính sách khoanh, giãn nợ mãi được.
Thống kê của Cục HTX&PTNT cho thấy, doanh số trung bình từ 1 ha đất NLT chỉ đạt 10 triệu đồng - quá thấp so với yêu cầu, không thể chấp nhận. Do đó, giải thể cũng là động lực để NLT vươn lên bằng nội lực của mình. Thống kê của một số tỉnh Tây Nguyên cho thấy, DN Nhà nước trồng cây công nghệp có tỷ tệ dư nợ vốn vay ngân hàng cao gấp 2-3 lần so với khu vực tư nhân.
Riêng ông Dương Thanh Tương thì cho rằng, các giải pháp khoanh nợ, giãn nợ là không lành mạnh, làm hỏng DN, NLT. Nên nếu NLT không tự đổi mới để làm ăn hiệu quả thì giải thể, bán khoán, cho thuê là biện pháp tất yếu phải thực hiện.
Bộ trưởng NN&PTNT Cao Đức Phát khẳng định: Không thể chậm trễ cổ phần hoá NLT được nữa; trong năm 2005, tất cả các DN phải hoàn thành cổ phần hóa. Mục tiêu của CPH NLT không phải tư nhân hoá, mà là để giải phóng đất đai, tạo việc làm cho người dân, khắc phục ngay yếu kém, trì trệ của NLT. Nếu chậm trễ, DN sẽ tự giết mình.
Bộ trưởng Phát cũng yêu cầu các tỉnh, Ban chỉ đạo sắp xếp NLT phải hoàn thành đúng tiến độ kế hoạch sắp xếp, hướng đến mục tiêu toàn cục là nâng cao hiệu quả kinh doanh cho NLT chứ không phải chỉ giải quyết một vấn đề đất đai hay lao động.
