Gặp lại nữ du kích Thành Cổ

Gặp lại nữ du kích Thành Cổ
TP - 17 tuổi, o Lệ xung phong vượt sông Thạch Hãn đưa bộ đội vào Thành Cổ. Ai cũng cản: “Vô đó chắc chết, không đi được mô”. O nói: ‘’Dù răng tui cũng biết thị xã Quảng Trị dọc hay ngang, chớ mấy anh bộ đội mần răng biết được. Tui phải đi thôi’’.
Gặp lại nữ du kích Thành Cổ ảnh 1
O Lệ tại Thành Cổ Quảng Trị tháng 8/1972  Ảnh: Đoàn Công Tính

Trong đoàn quân vượt sông hôm đó có phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính. Và trong cuốn sách  ảnh “Khoảnh khắc” của ông, hình ảnh o du kích Phan Thị Lệ chiến đấu và phục vụ chiến đấu tại chiến trường Thành Cổ có sức biểu cảm kỳ lạ.

Cách đây 34 năm, o Lệ là du kích xã Triệu Thượng - một xã vùng ven thị xã Quảng Trị. Cả nhà o đã tập kết ra Vĩnh Linh. O trốn nhà ở lại tham gia du kích, chiến đấu bảo vệ phía Bắc sông Thạch Hãn, suốt ngày ngoài công sự, hứng chịu mọi sự ác liệt của chiến tranh.

Tôi hỏi: “Lúc bấy giờ o có nghĩ đến cái chết không, bom đạn, ác liệt là thế?”. O Lệ nói: “Thanh niên hăng say đánh giặc, có nghĩ đến chết chóc chi mô”.

Ngày 16/8/1972, Phan Thị Lệ cùng Lê Thị Hảo xung phong vượt sông Thạch Hãn đưa bộ đội vào Thành Cổ. Ai cũng cản, bởi lúc bấy giờ qua sông thật khó khăn, pháo địch dội tơi bời trên mặt sông, vào Thành Cổ lại càng ác liệt chắc khó mà trở về được. Trong chuyến vượt sông đó có phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính.

O Lệ kể: “Qua sông nghĩa là có thể không bao giờ còn về được nữa, chú nhà báo hỏi lại tui và chị Hảo lần nữa để xác định tư tưởng: “Có quyết tâm đi không”. Cả hai nói: “Đi, nếu chết thì ở mô mà không chết”.

Rứa là đi. 12 giờ đêm rồi mà chưa qua được sông, chú nhà báo nóng ruột lắm. Chú ấy quyết định vượt sông. Tui nghe người chỉ huy đơn vị bộ đội mang phiên hiệu 312 đang vượt sông cùng mình ra lệnh: “Bằng mọi giá phải đưa hai nữ du kích cùng đồng chí phóng viên sang được bờ bên kia”. Tui thấy thương quá, lại càng quyết tâm hơn.

Vừa đặt chân xuống nước là pháo địch nã cấp tập, tưởng chừng như trùm kín cả. Vậy mà rồi cũng qua được. Qua sông, đến hầm chỉ huy trung tâm, đợi trời sáng. Sáng hôm sau, nhảy lên khỏi hầm là bọn tui bắt đầu chạy. Tui và Hảo chạy trước, bộ đội chạy sau, đến những điểm có thể chọn làm công sự được thì từng tiểu đội bộ đội dừng lại, còn bọn tui lại chạy tiếp”.

O Lệ kể chỉ có chạy, mất dép cũng không biết, vì pháo chụp ghê thế không chạy thì chỉ có nước chết. Rồi o cười, chỉ tay vào tấm ảnh o cùng đồng đội đứng trước mảng tường nham nhở còn sót lại của Thành Cổ, chỉ vào đôi chân chỉ còn một chiếc dép của mình.

“Chiến đấu và phục vụ chiến đấu” - Đó là cụm từ người ta dành cho những nữ du kích chiến trường Thành Cổ. Chăm sóc thương binh, vác đạn, canh gác và làm tất cả những việc gì các chị có thể làm được lúc bấy giờ.

Nghệ sỹ Đoàn Công Tính nói vui rằng để “trả ơn”  cho hai o du kích dũng cảm (Phan Thị Lệ và Lê Thị Hảo) đã mở đường đưa ông vào Thành Cổ nên ông đã bấm cho họ mấy kiểu ảnh ở chân tường Thành Cổ đổ nát tan hoang trong khi trên đầu đạn vẫn rít, nhưng họ vẫn nở những nụ cười thật tươi và “lại hồn nhiên lao vào khói bom để tìm kiếm thương binh”.

Hỏi o Lệ: “Khi vượt sông qua bên nớ (vào Thành Cổ), bom đạn là rứa mà o không sợ à?”. O cười: “Lúc nớ pháo chùm, pháo bầy, pháo sáng, không biết răng mà hắn chừa tui ra. Với lại nếu ai cũng sợ thì làm răng ta thắng nổi”. O Lệ cười mà khóe mắt rưng rưng.

O nhớ lúc đó o còn chưa hiểu vì sao nhà báo lại phải vào tận Thành Cổ để chụp ảnh. Phóng viên Đoàn Công Tính đã giảng giải cho Lệ hiểu và o chỉ có một yêu cầu: “Nếu tất cả còn sống thì khi về Hà Nội chú nhớ phóng cho cháu một tấm ảnh thiệt to để làm kỷ niệm về thời thanh niên sôi nổi của cháu”.

Và bây giờ họ đã gặp nhau, rất nhiều lần và lần nào cũng nghẹn ngào, cũng vui. O Lệ nhìn những tấm ảnh và thấy tuổi thanh xuân của mình trong đó cùng những dấu tích của 81 ngày đêm bão lửa ...

*  *  *

Gặp lại nữ du kích Thành Cổ ảnh 2

Tôi tìm đến nhà o Lệ vào một buổi chiều. Cũng như bao buổi chiều khác trong cuộc mưu sinh, o Lệ đang ngồi bên bếp lửa. Mùi men rượu gạo ủ kỹ thơm lừng. Người nữ du kích năm xưa sau quãng thời gian làm công nhân xí nghiệp bánh kẹo Đông Hà bây giờ nghỉ chế độ.

Để bươn chải thêm cho cuộc sống gia đình, o làm thêm nghề nấu rượu. “Rượu thì bán cho người ta, còn bã dành nuôi heo em à”-O bảo, rồi giao việc trông coi nồi rượu cho chồng (cũng là bộ đội chuyển ngành) vào nhà cùng tôi.

Trên tường nhà treo đầy những tấm hình kỷ niệm thời con gái xông pha đạn lửa của o Lệ. Đây là ảnh o Lệ chụp cùng các nữ du kích trong những phút giây thanh bình hiếm hoi thời chiến. Kia là ảnh o Lệ tay bắt mặt mừng gặp lại đồng đội sau ngày giải phóng.

Nhưng có lẽ những tấm ảnh o du kích Phan Thị Lệ được phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính chụp tại Thành Cổ là gây ấn tượng mạnh mẽ nhất. Người nữ du kích bé nhỏ có nụ cười thật tươi, thật hồn hậu đang đeo băng tuần tra trên những con đường ngổn ngang gạch đá, bom đạn của Thành Cổ.

Xem hình ảnh o Lệ chỉ còn một chiếc dép dưới chân đứng trước bức tường còn sót lại duy nhất của Thành Cổ sau những ngày đêm giao tranh ác liệt mới thấy hết sự dũng mãnh, phi thường của những người phụ nữ thời chiến như o Lệ.

Ngồi trước mặt tôi, người con gái hồn nhiên, gan góc khi xưa bây giờ đã là một phụ nữ luống tuổi, khóe miệng vẫn luôn cười nhưng đôi mắt đang trĩu nặng âu lo với cuộc mưu sinh. Tôi hỏi o chuyện chế độ, công trạng.

O cười hiền: Chiến tranh thì mình tham gia vậy thôi chứ có nghĩ chi đến chính sách chế độ. Hòa bình là sướng rồi. Vậy nhưng những người như o Lệ, hay o Hảo đang đi kinh tế mới ở miền Nam, hay nhiều người khác nữa đã chiến đấu ngoan cường vì Thành Cổ bây giờ vẫn chưa được hưởng một sự ưu đãi đặc biệt nào thì thật đáng tiếc!

Chuyện o Lệ đi làm Huân chương Kháng chiến mới đáng buồn. Trong giấy chứng nhận của Hội đồng thi đua khen thưởng thị xã Đông Hà ký xác nhận Phan Thị Lệ tham gia kháng chiến từ tháng 4/1966, lúc đó o Lệ 11 tuổi, là cơ sở liên lạc giữa điệp báo thị Quảng Hà với xã đội Triệu Thượng.

O Lệ được nhận Huân chương Kháng chiến hạng 3 do Chủ tịch Lê Đức Anh ký năm 1996. Thời gian tham gia kháng chiến là 9 năm 4 tháng. Nhưng cán bộ xét duyệt thủ tục lại bắt bẻ: “Làm chi có chuyện tham gia kháng chiến khi 11 tuổi”, và o Lệ chỉ được nhận 360 ngàn đồng tương đương với 3 năm tham gia kháng chiến.

O chẳng thèm đôi co lời nào với người ta nữa mà lầm lũi ra về. Bây giờ có thông báo làm hồ sơ tham gia dân quân du kích tập trung theo Quyết định 290/2005 của Thủ tướng, o Lệ trở nên ngại ngần...

O lảng tránh luôn những câu hỏi về thu nhập hay mức sống của gia đình. O vẫn sôi nổi như thời 18, nói với tôi về ngày Chiến thắng 30/4 ở quê o xã Triệu Thượng bên dòng Thạch Hãn, nơi đó năm nào cũng vậy cứ vào dịp 30/4 - ngày lễ trọng - là lại sum vầy để nhớ về một thời binh lửa đã qua.

MỚI - NÓNG
Chu Thanh Huyền đeo vàng trĩu cổ
Chu Thanh Huyền đeo vàng trĩu cổ
TPO - Trong ngày trọng đại, Chu Thanh Huyền và Quang Hải được gia đình nhà gái và nhà trai trao tặng nhiều quà cưới. Theo ghi nhận, cặp đôi nhận được những món quà giá trị từ gia đình 2 bên gồm nhiều kiềng vàng và nhẫn.