Giao lưu trực tuyến: 'Huỳnh Văn Nén – Hành trình giải oan xuyên thế kỷ'

Có ba kỷ niệm rất sâu sắc và ấn tượng tôi không bao giờ quên được. Khi khởi động kêu oan cho vụ án Vườn Điều, thì cũng là ngày tôi bị tai nạn giao thông ở quê vào ngày 19/11/1999, vụ tai nạn khiến tôi bị chấn thương sọ não, tôi phải chuyển vào cấp cứu ở bệnh viện Chợ Rẫy, TPHCM. Gần nửa tháng cấp cứu tôi được chuyển qua bệnh viện điều dưỡng quận 8 cũng là thời điểm cơ quan điều tra bắt các bị án. Anh Sáng chạy vào cầu cứu tôi, dù đang nằm viện nên tôi không nỡ nhìn những người như thế lâm cảnh tù tội. Tôi ngồi viết đơn tay rồi đi nhở đánh máy để kêu oan cho các bị án. Đồng thời ngày 5/12/1999, tôi gặp nhà báo Trần Mỹ và nhờ ông liên hệ với các cơ quan báo đài để kêu oan.

Thứ hai, sau khi phiên tòa xét xử phúc thẩm lần một ngày 5/4/2002, HĐXX tuyên hủy bản án sơ thẩm. Để chuẩn bị cho xét xử sơ thẩm lần 2 vào năm 2004 lại không còn luật sư bào chữa cho các bị cáo, gia đình các bị cáo kiệt sức, tôi sức khỏe cũng hao mòn, gần như tôi bị suy kiệt. Thời điểm này, đã gửi 8 đứa trẻ của các bị cáo vào làng SOS. Giai đoạn này gần như tôi tuyệt vọng, tôi lang thang trên internet và tình cờ đọc được tin trên báo có luật sư Phạm Hồng Hải và các đồng nghiệp lập ra một dự án trợ giúp pháp lý. Vì vậy, tôi tự đặt câu hỏi tại sao lại không nhờ các luật sư này giúp đỡ. Tôi quyết định ngồi viết thư tay nhờ họ bào chữa miễn phí cho các bị cáo. May mắn mỉm cười khi các luật sư này đã nhận lời bào chữa miễn phí và theo đuổi đến khi các bị án được tuyên vô tội.

Thứ ba: Sau khi điều trị cơn đột quỵ, nhồi máu cơ tim vì bị xơ vữa động mạch, trong thời gian được cơ quan cho nghỉ dưỡng bệnh. Ông Truyện từ Cà Mau chạy lên gặp tôi, ông khóc, tôi cầm lòng không nổi. Mặc dù đang nằm trong nguy cơ đột quỵ, nhưng nghĩ rằng đây là cơ hội cuối cùng, tôi làm đơn rồi kêu cứu báo đài, trong đó có báo Tiền Phong. May mắn VKS tối cao ghi nhận, đến 16/4/2014, tổ công tác của  VKS ND tối cao, do ông Đinh Khắc Tiến- phó Vụ trưởng vụ III, ông Bùi Minh Nghĩa-kiểm sát viên cao cấp, ông Đức-chuyên viên VKS tối cao từ Hà Nội trực tiếp vào cơ quan Mặt trận tổ quốc huyện Hàm Tân gặp trực tiếp tôi để đề nghị tôi cung cấp nội dung kêu oan. Rồi họ đi thu thập chứng cứ từ các địa phương.

Đến tháng 10/2014, đã có quyết định kháng nghị của VKS tối cao hủy bản án chung thân của ông Nén và bản án giám đốc thẩm của tòa án tối cao. Đây như niềm vui trọn vẹn của tôi vì tôi xác định đó là chuyến đi cuối cùng. Và may mắn  đó chính là cũng là kết quả cuối cùng, giải oan cho Huỳnh Văn Nén.

Buổi giao lưu đã kết thúc. Báo Tiền Phong xin trân trọng cảm ơn các khách mời và bạn đọc đã quan tâm theo dõi.

Những lời khai này là do bị bức cung và nhục hình từ giai đoạn điều tra. Tại phiên tòa tôi đã tố cáo việc bị bức cung nhục hình này.

Sáng mai ngày 3/12, tại thị trấn Tân Minh, huyện Hàm Tân, Bình Thuận, Viện kiểm sát, TAND tỉnh và công an tỉnh đứng ra xin lỗi tôi, đây là lời xin lỗi mà hơn 17 năm qua cơ quan pháp luật tỉnh Bình Thuận nợ tôi. 

Buổi giao lưu đã kết thúc. Báo Tiền Phong xin trân trọng cảm ơn các khách mời và bạn đọc đã quan tâm theo dõi.

Đó là về yếu tố con người, lương tâm trách nhiệm của những người cầm cân nảy mực. Trong vụ án này, quá trình điều tra không có nhân chứng, không thu thập dấu vết, đặc biệt hai dấu chân khác nhau thu tại hiện trường giám định không trùng với kích thước chân của ông Nén. Ông Nén khai bị mớm cung, nhục hình ngay từ khi bị bắt. Đặc biệt, ông Nguyễn Phúc Thành có đơn tố giác tội phạm từ năm 2000 nhưng tất cả những người tiến hành tố tụng từ trung ương đến địa phương không xem xét giải quyết. Đến năm 2014 mới được giám đốc thẩm hủy án.

Trong suốt 17 năm qua, tôi không bao giờ nghĩ rằng mình sẽ nản chí và bỏ cuộc trong hành trình gian nan đi kêu oan cho con trai của mình. Trong khoảng thời gian đó tôi chỉ lo sợ hai điều là sức khỏe mình có còn đủ để theo tới cùng vụ việc minh oan cho con không, có đủ tiền bạc để đi kêu nơi đây nơi đó không.

Tôi đi bán hết vàng bạc tích góp của gia đình từ bao năm qua. Tôi vẫn còn nhớ ngày đó tích góp hết được 2 cây vàng mang đi bán chưa được 10 triệu đồng. Với số tiền này vẫn không đủ để đi kêu oan, tôi về nhà cầm cố, bán hết ruộng vườn để dành tiền đi tiếp.

Tôi cảm thấy may mắn khi ông trời vẫn cho mình một sức khỏe tốt, dù tuổi tôi lúc đó đã cao. Không bệnh tình gì nặng nề nên tôi vẫn đi kêu oan được cho đến ngày nay, và giờ thì kết quả là con trai tôi được minh oan.

Thực ra nhiều năm liền đi kêu oan cho con trai nhưng không có kết quả, nhiều lúc tôi có cảm giác chẳng còn tin vào công lý nhưng rồi cái suy nghĩ đó cũng qua đi và tôi tiếp tục hành trình của mình. Tôi vẫn tin một ngày nào đó, người ta nhận ra cái sai và giải oan cho con trai mình. Một điều nữa tôi vẫn thường hay nói là không có ai hiểu tính tình con mình bằng cha mẹ. Từ nhỏ thằng Nén nó hiền như cục đất thì làm gì có chuyện nó giết người như thế.

Sau 17 năm quay về, tôi không mặc cảm với xã hội, tôi hãnh diện với gia đình. Điều khó khăn nhất đối với bản thân tôi bây giờ là mình tay trắng. Tôi chỉ ao ước giờ có công việc ổn định, có chút tài sản lận lưng để bù đắp lại thiệt thòi lại cho ba đứa con sau năm tháng tôi bị oan sai. Cũng vì việc này mà tương lai tụi nhỏ đã phải rẽ sang hướng khác.

Gần 18 năm trời bước ra trại giam được tại ngoại tôi tin chắc được trả tự do, tôi khẳng định tôi ra luôn chứ không vào nữa, vì nhân chứng vật chứng của của tôi rõ ràng tôi không liên quan.

Mình sống ở khu đó thì anh em trò chuyện qua lại đồn đại, họ nhận thấy tôi bị oan. Mỗi lần cha mẹ vào trại thăm đều động viên tôi ăn uống đầy đủ, một ngày gần nhất con sẽ được ra tù, gia đình ngày nào cũng đi kêu oan cho con.

Ông Nguyễn Thận (Bên phải)

Cũng có lúc tôi có cảm giác đơn độc bởi lẽ khi nói lên sự thật việc này quá nhạy cảm; sự nhạy cảm này trong quá trình đi kêu oan cả 2 vụ án cùng lúc. Nó không đơn lẻ từng vụ án này đến vụ kia mà cả hai vụ án đều giết người rất dã man, đều rơi vào gia đình 3 thế hệ. Cả hai vụ án mà bà không biết chữ, phụ nữ có thai, trẻ con cũng bị bắt. Dẫu cho tôi biết rất cụ thể sự việc khi bày tỏ thì cũng được mọi người đồng tình nhưng họ cũng bày tỏ sự e dè, ngại va chạm… nhưng may mắn cho tôi là tôi từng có thời gian làm trưởng công an xã, chủ tịch xã nên các kiến thức sơ đẳng nhất về thu thập chứng cứ cả hai vụ án tôi đều đến hiện trường vừa chỉ đạo vừa quan sát. Vì vậy, tôi hệ thống lại khá chặt chẽ và có sức thuyết phục.

Tôi chỉ băn khoăn có nên nói sự thật này và nói với ai, ai cùng tôi để làm sáng tỏ vấn đề này thì đúng là một câu hỏi rất khó trả lời! Thật may mắn, khi tôi tiếp cận được một số anh em báo chí, trong đó có báo Tiền Phong và được sự đồng cảm của tất cả các phóng viên đều khuyến khích và thôi thúc tôi kiên trì. Ví dụ như nhà báo Nguyễn Đình Quân, Hồ Việt Khuê của báo Tiền Phong, nhà báo Vũ Đức Sao Biển của báo Pháp Luật… đã trực tiếp tham gia điều tra tìm chứng cứ cùng tôi.

Khi khởi động việc kêu oan, tôi lại may mắn gặp những người luật sư có lương tâm, có trách nhiệm và năng lực, đó là luật sư Nguyễn Hồng Hà - phó chủ nhiệm đoàn luật sư tỉnh Khánh Hòa, luật sư Phạm Thị Kim Anh -phó chủ nhiệm đoàn luật sư tỉnh Bình Dương, GS-TS luật sư Phạm Hồng Hải, đoàn luật sư TP Hải Phòng, luật sư Trần Vũ Hải, luật Sư Bùi Đức Trưởng thuộc đoàn luật sư TP Hà Nội. Chính sự kết nối của giới luật sư, giới truyền thông và sự cung cấp tài liệu, đặc biệt là sự ủng hộ của cán bộ nhân dân xã Tân Minh đã tạo nên sức mạnh mà qua các phiên tòa của cả hai vụ án. Dẫu tất cả đều theo hướng buộc tội có những điều hết sức vô lý nhưng rồi tất cả đã bị hủy. HĐXX, cơ quan tố tụng phải tuyên tất cả đều vô tôi. Vì vậy, tôi xin nói với các bạn rằng, tôi không đơn độc! 

Tuy nhiên tôi cũng muốn nói lên một sự thật rằng, sự đồng hành đó cũng có những lúc không được bền vững, đứt đoạn, có khi tôi thực sự tuyệt vọng và những lúc đó tôi thấy đơn độc nhất, tưởng rằng tôi phải bỏ cuộc bởi đơn giản là chính gia đình, nguời thân của ông Huỳnh Văn Nén cũng có lúc nản lòng. Tiền bạc, sức khỏe bào mòn, ảnh hưởng rất nhiều đến gia đình tôi. Có lẽ trong tiềm thức tôi có cái ý chí về niềm tin công lý nên mới có sự đeo bám dai dẳng này. Và chính sự kiên trì của tôi cũng tạo nên cảm xúc cho nhiều giới đồng cảm, chia sẻ, chính vì vậy mới có kết quả như ngày hôm nay.

Đúng, dư luận người dân cũng như báo chí đang rất bức xúc với những vụ án oan diễn ra nhưng những người gây oan sai không bị xử lý, thậm chí còn được thăng tiến gây bất bình trong dư luận, ảnh hưởng lớn đến uy tín của các cơ quan tư pháp.

Tất cả án oan là do khách quan và chủ quan. Chủ quan là do nôn nóng chạy theo thành tích nên đã bỏ qua các quy định của pháp luật có liên quan đến quyền công dân. Khách quan do luật pháp còn nhiều quy định bất cập...

Vụ án oan Nguyễn Thanh Chấn và Huỳnh Văn Nén đều không do cơ quan pháp luật giải oan cho công dân, việc giải oan cho công dân trong 2 vụ án này đều do người dân, luật sư, và cơ quan báo chí tố cáo, khiếu nại nhiều năm. Việc giải quyết không kịp thời là trách nhiệm của những người tiến hành tố tụng. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến oan sai kéo dài. Để khắc phục tình trạng này, Quốc hội mới đây đã ban hành Nghị quyết phòng chống vi phạm pháp luật và tội phạm, công tác của Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao năm 2016 và các năm tiếp theo, trong đó yêu cầu Viện Kiểm sát Nhân dân và Tòa án Nhân dân phải giải quyết kịp thời các khiếu nại giám đốc thẩm, xử lý nghiêm cán bộ vi phạm pháp luật.

Tôi vi phạm thì có văn bản, bị truy tố ngay, nếu tôi vi phạm thì làm gì mà tôi còn ngồi trao đổi trực tuyến với bạn đọc.

Khi thằng Nén đi tù, 3 đứa con của nó ở nhà với mẹ nó nhưng vì cuộc sống nghèo khổ, vợ thằng Nén đi làm không đủ lo cho chúng nó. Tôi thì lo đi kêu oan nên gia đình lúc này càng khốn khó nhiều hơn. Chúng nó còn nhỏ, ở nhà đã khổ sở, còn sống là may mắn lắm. Nhưng vì để chúng nó bớt khổ nên gia đình đã đưa 3 đứa vào làng SOS để chúng nó có điều kiện sống và ăn học.

Khi đưa chúng nó vào làng SOS, gia đình đau xót lắm chứ. Nhưng phải cố nén lại để lo cho cha nó sớm được minh oan, được trở về với gia đình. Ngày đưa 3 đứa vào, tôi có nói với chúng, ba chúng con thế này thì các cháu phải ráng mà sống tốt để ông bà đi kêu oan cho ba. 

Dù tuổi chúng nó còn nhỏ, lúc đó thằng lớn chỉ mới 9 tuổi, đứa út mới 3 tuổi nhưng tôi vẫn biết chúng nó hiểu được phần nào hoàn cảnh gia đình.

Từ năm 2000 đến nay, trong suốt thời gian theo sát, đưa thông tin về "vụ án vườn điều" và vụ án Huỳnh Văn Nén, tôi chỉ đôi lần gặp thái độ khó chịu của một số người, không lần nào bị cản trở tác nghiệp một cách thô bạo. Bà Dương Quốc Trị, Chánh án TAND huyện Hàm Tân còn tận tình đưa tận tay tôi hồ sơ ly hôn của nạn nhân Dương Thị Mỹ ở vụ án vườn điều. Từ hồ sơ này, tôi đã cơ sở pháp lý vững chắc để khẳng định bà Mỹ không hề biết chữ, không thể viết thư hẹn hò, từ đó dẫn đến án mạng như kết luận điều tra, cáo trạng và bản án sơ thẩm vụ án vườn điều nêu.

Tuy nhiên, có những điều, theo tôi còn tệ hại hơn sự đe dọa, cản trở chúng tôi tác nghiệp. Đó là “sự im lặng đáng sợ”, như chúng ta thường nói. Từ năm 2000, luật sư Nguyễn Hồng Hà, ông Nguyễn Thận, Chủ tịch UBND xã Tân Minh và một số nhà báo đã nêu những vấn đề thiếu thuyết phục, mâu thuẫn, có dấu hiệu oan sai trong việc điều tra, truy tố, xét xử các bị can vụ án vườn điều và ông Huỳnh Văn Nén. Họ đề nghị điều tra, xét xử lại hai vụ án này, để tránh oan sai và bỏ lọt tội phạm. Tuy nhiên, những bài báo, văn bản kiến nghị của họ gửi đến các cơ quan pháp luật đã không được quan tâm, đã rơi vào im lặng. Tôi cho rằng, nếu những kiến nghị từ cách đây 15 năm được lắng nghe và giải quyết với sự công tâm, đã không có vụ án oan vườn diều, không có vụ án oan Huỳnh Văn Nén.

Khi được mời nghe đọc quyết định đình chỉ điều tra, tuyên Nén vô tội, dẫu cho niềm tin đó tôi đã chờ đợi rất lâu nhưng nó đến với tôi cũng hết sức bất ngờ và tôi không diễn tả được cảm xúc của mình. Cảm giác đó thật lạ lùng mà tôi không biết bày tỏ như thế nào. Tôi chỉ biết cảm ơn bạn đọc đã quan tâm. 

Suốt quá trình hai vụ án, nhiều lúc tôi cảm thấy như tuyệt vọng nhưng chính niềm tin vào sự thật và niềm tin vào sự cải cách tư pháp, niềm tin vào công lý đã giúp cho tôi có sự kiên trì và cảm giác tôi có thể lan tỏa niềm tin đó đến giới luật sư, cộng đồng cùng chia sẻ với tôi. 

Cảm giác thật sự rất khó nói!

Số tiền thiệt hại chưa thể dự kiến được vì ông Nén bị hai án oan với thời hạn gần 18 năm, nhiều tổn thất chưa thể kê đo đong đếm để có dự kiến được. Vấn đề này, nhóm luật sư bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho ông Nén sẽ làm việc với Tòa án Nhân dân tỉnh Bình Thuận.

Vụ Huỳnh Văn Nén xảy ra đã lâu có liên quan đến trách nhiệm của Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao trong thủ tục Giám đốc thẩm. Cụ thể, từ năm 2000, luật sư, chủ tịch xã UBND xã Tân Bình, cụ Huỳnh Văn Truyện đã có đơn khiếu nại kêu oan, đề nghị giám đốc thẩm nhưng không được giải quyết. Năm 2001, Tòa án Nhân dân tối cao còn thông báo không kháng nghị đối với vụ án này. Vụ án được “soi” lại khi các luật sư đã kiến nghị đến quốc hội và vụ án này đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát và kết quả là Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao kháng nghị. Tòa án Nhân dân tối cao đã chấp nhận kháng nghị nêu ra hàng loạt sai phạm nghiêm trọng của bản án sơ thẩm. Trong thời gian tới, các cơ quan tiến hành tố tụng và cơ quan có thẩm quyền sẽ có trách nhiệm làm rõ trách nhiệm của những cá nhân có liên quan đến vụ xử lý oan sai này, xử lý theo quy định của pháp luật. Theo tôi, những người có chức vụ quyền hạn có liên quan trong vụ án này không thể tiếp tục giữ những chức vụ quyền hạn liên quan đến số phận của con người.

Ông Nguyễn Thận (bên phải) trả lời câu hỏi của bạn đọc.

Ngày 26/12/2005, Bộ Công an có kết luận (số 01) không đủ căn cứ buộc tội các bị cáo trong "Vụ án vườn điều" giết bà Dương Thị Mỹ. Một vài phóng viên hỏi tôi về cảm giác khi giải oan cho các bị cáo trong vụ án này, tôi đã bật khóc. Tôi khóc vì vui mừng nhưng ẩn chứa trong đó sự tức tưởi. Các bị án là công dân của xã Tân Minh, nơi tôi làm chủ tịch và chính tôi có tham gia khám nghiệm hiện trường, thu thập các chứng cứ, tài liệu do nhân dân cung cấp. Những tài liệu đó có sự khác biệt với các cáo trạng và bản án của các cơ quan tiến hành tố tụng. 

Sự tức tưởi đó còn liên quan đến một bị án khác là Huỳnh Văn Nén trong vụ án giết bà Lê Thị Bông ngày 23/4/1998. Bởi lẽ Nén cũng là người không phạm tội trong "Vụ án vườn điều" nhưng đang thụ án tù chung thân trong vụ án giết bà Lê Thị Bông. Trong vụ án bà Lê Thị Bông, tôi cũng thu thập nhiều chứng cứ cho thấy ông Nén có dấu hiệu oan sai.

Tôi khóc vì niềm vui của các bị án được giải oan và cũng khóc vì nỗi đau của các bị án suốt mười mấy năm qua, khóc vì Huỳnh Văn Nén vẫn còn đang thụ án chung thân.

Ngày 22/10/2015 vừa rồi, tôi cùng Huỳnh Văn Nén đến tặng hoa tại báo Tiền Phong tôi cũng lại bật khóc. Sự tức tưởi giảm đi nhiều nhưng lòng tôi cũng không được vui trọn vẹn bởi lẽ phải mất hơn 18 năm thì sự thật đó mới được phơi bày - Huỳnh Văn Nén được tuyên vô tội. Mà điều này tôi đã theo đuổi hơn 18 năm trời.

Vì vụ án oan này có dấu hiệu phạm tội xâm phạm hoạt động tư pháp do đó thuộc thẩm quyền của cơ quan điều tra – Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao theo quy định của Bộ Luật Tố tụng hình sự.

Sự việc cũng đã xong, nếu gặp lại các điều tra viên, tôi tay bắt mặt mừng, vẫn vui vẻ. Còn chuyện tới đâu thì có pháp luật xử lí. Tôi muốn gửi gắm đến họ là sắp tới đừng để oan sai nữa. Chúc họ may mắn. 

Nếu tôi suy nghĩ, mong họ bị truy cứu trách nhiệm thì tôi quá hiệp hòi, tôi chỉ trông cậy vào sự đúng đắn của pháp luật. Cuộc sống ai cũng mắc sai lầm, chủ yếu họ có biết sửa chữa sai lầm hay không.

Luật pháp đã có quy định rất cụ thể, cán bộ điều tra truy tố xét xử nếu có hành vi xâm phạm hoạt động tư pháp (bức cung, nhục hình, làm sai lệch hồ sơ, ra quyết định bản án trái pháp luật, lợi dụng chức vụ quyền hạn…) đều bị xử lý về hình sự hoặc kỷ luật cán bộ công chức…

Sự thật là lập trường tôi rất vững, chưa bao giờ tôi có ý định buông xuôi. Khi ở trại, tôi luôn đặt niềm tin một ngày nào đó sẽ được minh oan.

Tôi buồn là luật pháp nghiêm minh nhưng những người thay mặt pháp luật, thực thi công quyền ở Bình Thuận liên quan đến oan sai của tôi, lại hành xử không thể chấp nhận được. Tôi đề nghị pháp luật xử lí những người gây ra oan sai cho tôi, đúng người, đúng tội.

Tiền ngân sách nhà nước phải đền bù thiệt hại cho người bị oan trong tố tụng hình sự. Cụ thể, trong vụ án Huỳnh Văn Nén, tòa án Nhân dân tỉnh Bình Thuận đã kết tội oan án chung thân đối với Huỳnh Văn Nén, bản án này đã bị tòa hình sự Tòa án Nhân dân tối cao hủy theo trình tự giám đốc thẩm và cơ quan điều tra đã có quyết định đình chỉ điều tra bị can đối với Huỳnh Văn Nén, với kết luận ông Nén không có hành vi phạm tội. Nếu buộc cho những cá nhân gây oan cho công dân phải bồi thường thì quyền lợi của công dân sẽ không được đảm bảo.

Ngày đoàn tụ, gia đình tay bắt mặt mừng, hàng xóm, bạn bè gần xa đến thăm. Nhất là về gặp lại người cha già bao năm đi tìm công lý cho mình, vợ con khỏe mạnh, nên không có gì vui hơn.

Một điều tra viên nói là mẹ vợ khai tôi giết người. Họ mớm cung tôi, buộc tôi phải viết, không viết là họ đánh tôi... Tôi sợ nên kí vào 5 bản trắng. Sau đó, họ mang đi điền gì vào thì họ điền.