>> Đảo Honshu ở Nhật lại bị động đất 6,6 độ Richter
>> Toàn cảnh vụ động đất gây sóng thần tấn công Nhật Bản
 |
| Sinh viên Việt Nam tại Đại học Ritsumeikan, tỉnh Shiga, Nhật Bản nhận bằng tốt nghiệp, ngày 21-3. Ảnh: Vũ Nhật Minh. |
Cao điểm đã qua
Cao điểmcủa đợt các anh chị em lưu học sinh và tu nghiệp sinh Việt Nam ở NhậtBản di tản ra khỏi nước Nhật là vào các ngày 18-19-20/3. Những ngày nàymua vé máy bay rất khó mặc dù Vietnam Airline đã tăng chuyến. Đến ngày22-3, số người có ý định về Việt Nam giảm và mọi người không còn ráoriết mua bằng được vé máy bay bằng mọi giá nữa.
Mấyhôm trước, tôi thấy nhau nhiều lưu học sinh ở Tokyo đã di chuyển về cácthành phố phía nam (Osaka, Kyoto) lánh nạn. Đến hôm kia và hôm qua,20-21/3, hầu hết họ cũng đã quay trở lại Tokyo. Có thể vì tình hình ởTokyo đã được kiểm soát chăng.
Đến hôm nay, bạn bèbáo cho nhau biết số lưu học sinh ở một số thành phố khác có lác đác vềViệt Nam nhưng không nhiều. Tình hình ở các thành phố không bị động đấthoàn toàn bình thường. Đặc biệt, tôi thấy giá cả các nhu yếu phẩm khôngtăng và không thiếu hàng.
Người Nhật đang phải đốiphó với thảm họa thiên nhiên được coi là thảm khốc nhất lịch sử kể từsau Thế chiến Thứ hai. Hầu hết mọi ánh mắt, trái tim của cả thế giớiđang hướng về Nhật Bản những ngày gần đây và vì vậy ngành truyền thôngtrở thành phương tiện duy nhất để chuyển tải những thông tin, hình ảnhvà những sẻ chia giữa con người với nhau.
Thậtđáng trân trọng vai trò của truyền thông lúc này. Tuy nhiên, ở một khíacạnh khác, đưa tin sai sự thật hay đưa tin không đúng mức sẽ gây hậu quảkhó lường.
Sức ép từ nhà
Tôiđang ở Kyoto, cách xa “vùng thảm họa” tới 800km mà vẫn bị người thân ởnhà gọi điện giục về nước vì lo thảm họa hạt nhân. Rất nhiều người Việt ởTokyo cũng lâm vào hoàn cảnh giống tôi, bị thân nhân ở Việt Nam giụcvề. Nhà tôi ở Kyoto cách đây năm ngày có bốn người ở trú chân để đợichuyến bay về nước. Một trong những lý do họ về là để người nhà yên tâm.Có người thì có cháu bé và lo dễ bị ảnh hưởng bởi phóng xạ. Vé về ViệtNam hầu như bán hết trong nhiều ngày tới. Lúc ấy, người Việt đã tạo nênmột cuộc di tản tự phát về phía nam Nhật Bản và về Việt Nam.
Tôihỏi một bạn ở trú tại nhà tôi “Tại sao vậy?”, cậu ấy bảo do phản ứngdây chuyền. Một người về, rồi vài người về, và tạo nên hội chứng lo lắngtrong cả cộng đồng. Thực chất của vấn đề phát tán phóng xạ hạt nhân cóđang được hiểu đúng trong cộng động người Việt? Và thế nào là giới hạnan toàn?
Chính phủ Nhật quy ước vùng không an toànlà bán kính 30km cách nhà máy điện hạt nhân, đại sứ quán Mỹ tại Tokyokhuyến cáo công dân của họ bán kính an toàn là 80km tính từ nhà máy điệnhạt nhân vào thời điểm đó. Tokyo cách xa nhà máy điện 200km. Họ vẫnđang làm việc bình thường, ai làm công việc của người đó. Hơn nữa, nếudi dân thì lấy chỗ nào để đảm bảo cuộc sống tạm cho hơn 12 triệu người?
Hôm17-3 tôi email cho một giáo sư ở Đại học Tokyo với ý định hỏi thăm tìnhhình khủng hoảng, động đất, sóng thần, rồi nổ lò phản ứng hạt nhân.Không ngờ, ông ấy lại đề cập đến công việc mà chẳng đề cập gì thảm họacả. Ông ấy đang làm việc và làm đúng cái việc ông ấy cần làm, cứ như thểở Nhật Bản đang chẳng có gì cần lo ngại cả.
Đànhrằng, khi xem các đoạn video ghi lại cảnh sóng thần, những bức ảnh về sựtang thương thì không ai không lo lắng cả. Nhưng nên hiểu những tangthương và khó khăn đó là trong vòng bán kính 100km nơi sóng thần đi qua.Và những khó khăn đó ảnh hưởng một phần đến thủ đô Tokyo khi phải chiađiện, các nguồn năng lượng, các gia đình dự trữ thực phẩm gây khan hiếmđồ ăn ở các siêu thị. Những nơi khác người Nhật vẫn đang làm việc bìnhthường.
Tại sao du học sinh và tu nghiệp sinh ViệtNam tại Nhật phải về nước? Tại sao phải tăng cường các chuyến bay? Thayvì phải về nước, tại sao những người ở vùng bị ảnh hưởng không dichuyển đến các thành phố phía nam Nhật Bản, nơi an toàn hơn, trong mộtthời gian nhất định, rồi quay trở lại làm việc bình thường khi tình hìnhđược cải thiện?
Ở các thành phố phía nam nước Nhậtđều có hội sinh viên Việt Nam và tôi tin mọi người sẵn sàng giúp đỡtrong khoảng thời gian ngắn. Nên hiểu thêm một điều nữa rằng khi đã vềnước thì cơ hội quay lại Nhật làm việc sẽ rất ít, đặc biệt là với các tunghiệp sinh, công nhân lao động.
Mấy hôm nay, tôi suy nghĩ rất nhiều về cách các cộng đồng tiếp nhận thông tin và ứng xử trong tình huống khủng hoảng.
TS Nguyễn Ngọc Huy
Phòng Nghiên cứu Môi trường Toàn cầu và Quản lý Thiên tai
Đại học Kyoto
