Nhưng rồi cùng ngày đó, ông lại nhận được một điện văn thứ 2, trong đó Kissinger chửi Thiệu thậm tệ: “Những yêu sách của tay này gần như điên khùng”. Nghe vậy, Nixon quyết định triệu hồi Kissinger về Hoa Thịnh Đốn.
Tức giận, ông cảnh báo Thiệu: “Nếu chiến tranh còn tiếp tục ở mức độ hiện nay trong sáu tháng nữa, thì Quốc hội sẽ cắt ngân khoản viện trợ cho VNCH”.
Trước đó hai hôm, ngày 21 tháng 10, Kissinger đã gửi điệp văn yêu cầu Nixon cho phép ông cứ đi Hà Nội, dù Sài Gòn phản kháng Hiệp định, nhưng Nixon đã cản ông lại.
Chỉ còn hai tuần lễ nữa là bầu cử; Nixon lưu ý Kissinger là hòa giải hấp tấp quá, mà không có sự ủng hộ của Thiệu, sẽ là một trở ngại chính trị. Nixon muốn giải quyết vấn đề Việt Nam sau bầu cử.
Bất chấp Bunker ngăn cản,Thiệu lên đài truyền thanh và truyền hình ngày 24/10 để trấn an dư luận, lúc đó đang xôn xao vì những tin đồn lan rộng, và mong được dân chúng ủng hộ.
Trong bài nói chuyện dài hai tiếng, ông bác bỏ mọi hình thức liên hệ và sự có mặt của 300 nghìn quân BV tại miền Nam. Ông đề nghị Sài Gòn và Hà Nội thương thuyết trực tiếp với nhau để giải quyết vấn đề quân sự, rồi Sài Gòn và chính phủ Cách mạng lâm thời thương thuyết một giải pháp chính trị.
Để phòng khi có ngưng bắn, Thiệu thúc giục dân chúng nên “chuẩn bị để chúng ta không rơi vào một vị trí bất lợi. Cho nên chúng ta đã hoạch định những biện pháp lôi kéo nhân dân trở về và bảo vệ xứ sở ta, quét sạch lực lượng địch và bảo đảm an toàn trên những trục giao thông… cũng như an ninh trong xã, ấp…
Tôi cũng ra lệnh bóp chết ngay mọi âm mưu từ trong trứng nước của Cộng sản, nhằm gieo rắc rối loạn và xúi giục nổi loạn,và hạ tầng cơ sở Cộng sản phải được càn quét nhanh chóng và không thương tiếc…”.
Trong nỗ lực ve vãn các giới chức tại Sài Gòn, Kissinger bây giờ thay đổi chiến thuật: ông tìm cách trấn an những người chung quanh Thiệu là sự ủng hộ của HK dành cho VNCH vẫn còn mạnh và chỉ thị cho tòa Đại sứ HK ở Sài Gòn dùng lá bài viện trợ để mua chuộc.
Tướng Trần Văn Đôn, lúc đó là Chủ tịch Ủy ban Ngoại giao Quốc hội, kể lại rằng Charles Whitehouse, Phó Đại sứ đến gặp ông và nói: Hiệp định này cũng có khía cạnh tốt của nó. Nên ký đi: Chỉ là một mảnh giấy thôi, và sẽ chẳng thay đổi được gì đâu. Rồi ngài sẽ thấy!”.
Whitehouse và phụ tá Ngoại trưởng William H. Sullivan cũng đến tiếp xúc với Thủ tướng Trần Thiện Khiêm và Ngoại trưởng Trần Văn Lắm với các khuyến nghị là, tốt hơn hết, đừng nên thách thức người Mỹ và cũng đừng hoàn toàn bác bỏ các đề nghị của họ. Ở cấp thấp hơn, nhân viên tòa Đại sứ cũng đi gặp các viên chức VNCH và chiêu hàng món Hiệp định ấy.
Họ nhắn nhủ là cuộc ngưng bắn sẽ được tôn trọng và đừng lo ngại về sự có mặt của quân BV tại miền Nam,vì nó sẽ tan dần đi.Vì có thể chúng sẽ nhớ nhà, bị bệnh sốt rét ngã nước, bị chứng sâu quảng chân hay thổ tả, hoặc sẽ đào ngũ sang phía VNCH.
Người nào cũng được nghe một câu giải thích có tính dụ khị. Tướng lãnh thì được họ dụ là bản Hiệp định chỉ là một mảnh giấy; điều thực sự đáng kể là việc Tổng thống Hoa Kỳ sẵn sàng ủng hộ VNCH bằng vũ lực quân sự.
Các nhà ngoại giao như Vương Văn Bắc, lúc đó là Đại sứ tại Anh quốc, thì được Kissinger dụ rằng: “Bản Hiệp định cung ứng một văn bản hợp pháp để HK yểm trợ VNCH mà trước đó chưa hề có”. (Ngoài chức vụ đại sứ, Bắc còn là chuyên viên pháp lý của VNCH tại hội đàm Paris).
Kissinger lập luận: “Từ trước đến giờ, sự ủng hộ của HK đối với VNCH chỉ căn cứ vào những lời tuyên bố chính trị của các vị Tổng thống kể từ Eisenhower trở đi; như thế thì chúng tôi đâu có được cơ sở pháp luật nào để biện luận với Quốc hội đòi thêm viện trợ cho Việt Nam?
Bây giờ, chúng tôi cần có một tài liệu hợp pháp để yêu cầu Quốc hội tiếp tục viện trợ”. Bắc sau này nghĩ rằng, lập luận của Kissinger nghe cũng hợp lý, và còn cho là Kissinger có thể trở thành “một luật sư lỗi lạc”.
Lúc đó ở Sài Gòn, Kissinger còn cho Nhã xem một quyển sổ địa chỉ mầu đen mà ông bỏ túi, trong đó có rất nhiều địa chỉ của các nữ minh tinh Hollywood. Ông dụ Nhã: “Khi nào ký xong hiệp định, anh sang Mỹ chơi, tụi mình đi du hý!”. Đại úy Nguyễn Phú Lâm ở phủ Tổng thống kể lại rằng, Kissinger biết tính tướng Đặng Văn Quang thích quà cáp nên gửi tặng một đồng hồ mạ vàng.
Vì trục trặc ở Sài Gòn, Kissinger đã không tới Hà Nội để ký như đã hứa hẹn với Lê Đức Thọ. Dù Nixon đã gửi 2 điện văn cho Phạm Văn Đồng để cắt nghĩa sự sai hẹn (…) buổi họp mặt vào lúc 5 giờ sáng 26/10, Kissinger đang ngủ bỗng nhiên bị đánh thức dậy vì có tin đài phát thanh Hà Nội đã phổ biến đầy đủ chi tiết bản dự thảo Hiệp định, bằng tiếng Việt, tiếng Pháp và tiếng Anh, và còn nói rõ là Kissinger đã hứa đi Hà Nội ký rồi, mà bây giờ lại sai hẹn.
Ông bèn xin hội ngay với Nixon tại tòa Bạch Cung lúc 7 giờ sáng, hai người đồng ý là Kissinger sẽ triệu tập một cuộc họp báo lúc 10 giờ ngay sáng hôm đó.
Cuộc họp báo của Kissinger tại tòa Bạch Cung ngày 26 tháng 10 đã là một biến cố lạ - lần đầu tiên ông ta được Nixon cho phép xuất hiện trước máy truyền hình và lời nói được ghi vào biên bản chính thức.
Dường như cả hai người đều bị bất chợt và không có thời giờ sửa soạn kịp phản ứng BV. Phòng thuyết trình đầy nghẹt ký giả, ai cũng bối rối và hoài nghi. Kissinger bình tĩnh và có vẻ một giáo sư giảng bài lúc ông nói tiếng Anh bằng cái giọng Đức nặng của ông ta.
Ông làm ra vẻ rất tự tin bề ngoài, hứa sẽ giải thích cuộc hòa đàm hiện đã tới đâu về mặt thủ tục, thực chất cuộc thương thuyết ra sao, cũng như “từ đây ta sẽ đi về đâu”. Bằng cái lối lừa bịp cực giỏi, Kissinger tuyên bố: “Chúng tôi tin rằng hòa bình hiện nay đang ở trong tầm tay.
Chúng tôi tin rằng một hiệp ước đang ở trong tầm mắt thấy, căn cứ vào đề nghị ngày 8 tháng 5 của Tổng thống, và vào một vài sửa đổi đề nghị ngày 25 tháng Giêng của chúng tôi, một đề nghị công bằng cho tất cả mọi phe”.
Thực ra, Kissinger lúc ấy đã tuyên bố với niềm lạc quan của một kẻ tuyệt vọng. Ông cứ khăng khăng cãi rằng chỉ còn phải giải quyết một vài vấn đề kém quan trọng hơn mà thôi.
Các ký giả bèn nêu câu hỏi, tại sao ông đã không đạt được một hòa giải tương tự bốn năm trước đây? Thực tế, đó là câu hỏi đầu tiên nêu lên với Kissinger.
Ông đáp loanh quanh: “Không thể đạt được hiệp ước này bốn năm trước đây vì phe bên kia nhất quyết không chịu thảo luận việc tách rời các vấn đề chính trị ra khỏi các vấn đề quân sự, bởi vì họ đã luôn luôn đòi phải giải quyết vấn đề chính trị với chúng ta, và đòi chúng ta phải quyết định trước tương lai của miền Nam VN trong một cuộc điều đình với BV”…
Hà Nội đã thành công trong việc đòi được thỏa mãn tất cả mọi yêu sách của mình, đôi khi còn được nhiều hơn cả yêu sách trước đây.
Điều khoản thứ hai của bản dự thảo hiệp định là một ví dụ điển hình: Nó đã bắt Mỹ phải rút quân trong vòng 60 ngày, trong khi theo như yêu sách cũ của Cộng sản năm 1969, thì chỉ đòi Mỹ rút đi chứ không đặt ra 1 thời hạn nào nhất định.
Sau khi nghiên cứu bài tuyên bố trên đài phát thanh Hà Nội và phần lược giải của Kissinger, Thiệu viết thư thẳng cho Nixon gay gắt phiền trách hành động của Kissinger.
Ông cũng chỉ trích thời biểu Kissinger đi Hà Nội hoạch định với CS mà không tham khảo với ông. Kissinger có nói rằng chỉ cần thêm một phiên thảo luận, kéo dài ba hay bốn ngày, với Hà Nội mà thôi, nhưng Thiệu đòi không được đặt ra một thời hạn nào cả.
Sự khiếu nại này của Thiệu có ý định chia rẽ Nixon và Kissinger và cho Nixon biết là Kissinger đã vượt qua chỉ thị của chính Nixon, thế nhưng nó đã không có kết quả.
Bực tức về giọng điệu của bức giác thư, Kissinger quyết định không để cho ông Thiệu hạ uy tín mình trước mặt Nixon; ông bèn đích thân thảo lá thư Nixon hồi âm Thiệu, ngày 29/10, được Đại sứ Bunker trao tay ngày 31/10, nội dung như sau:
Kính thưa Tổng thống
Tôi vừa cẩn thận đọc xong bức giác thư đề ngày 28/10/1972, nhan đề: “Giác thư về bài phát thanh của Hà Nội ngày 26/10/1972, và về phần lược giải cho báo chí TS Kissinger ngày 26/10/1972”. Như tôi đã thông báo cho ngài biết, TS Kissinger đã phát ngôn và sẽ tiếp tục phát ngôn thay mặt tôi. Đã không hề có và sẽ không có, một sự phân biệt nào giữa quan điểm của ông ta và quan điểm của tôi.
Như tôi đã viết cho ngài trong lá thư đề ngày 16 tháng 10, “Những lời bình luận của TS Kissinger có được sự hậu thuẫn hoàn toàn của tôi”.
Đặc biệt tham chiếu các điểm nêu lên trong bức giác thư nói trên, chúng tôi ngạc nhiên khi thấy ngài yêu cầu chúng tôi phải bình luận về những điều xác nhận xuất phát từ Đài phát thanh Hà Nội. TS Kissinger đã giải thích đầy đủ và nói rõ rằng Hoa Kỳ “sẽ còn nghiên cứu thêm nữa” những gì đã thảo luận với đại diện của VNCH.
Bởi vậy, chính phủ Nam Việt Nam chẳng nên tự hỏi tại sao những thời hạn hoạch định lý thuyết (Ngụ ý chuyến đi của Kissinger) lại chỉ được thông báo cho Hà Nội; sự thực hiển nhiên là nó chỉ có tính cách tạm bợ, chưa chắc chắn và trong thực tế đã không có thời điểm nào được thực hiện cả. (Ngụ ý Kissinger đã không đi Hà Nội).
Buổi họp báo của tiến sỹ Kissinger đã được thực hiện theo chỉ thị chi tiết của tôi. Ông ta cố gắng hết mình để tránh cho Ngài khỏi bị mô tả như là một chướng ngại của hòa bình với hậu quả không thể tránh được là Quốc hội sẽ cắt ngân khoản HK tài trợ dành cho VNCH, và tạo ra những trở ngại thật to lớn cho việc HK tiếp tục yểm trợ Ngài và chính phủ Ngài. Sự chỉ trích liên tiếp từ Sài Gòn chỉ có thể phá hoại cố gắng đó.
Chúng tôi sẽ tiếp tục nỗ lực để xây dựng một mặt trận đoàn kết, nhưng nỗ lực đó sẽ vô ích, nếu không có sự cộng tác của cộng sự viên của Ngài. Tôi không thể quên lưu ý Ngài về đường lối nguy hiểm mà chính phủ Ngài đang đi theo.
Ngài đã biết sự cam kết vững chắc của tôi với cá nhân Ngài. Như tiến sỹ Kissinger và Đại sứ Bunker đã thông báo Ngài rõ, tôi xin nhấn mạnh sự cam kết đó bằng cách sẽ gặp Ngài trong vòng một hay hai tuần lễ sau khi ký kết bản hiệp định.
Tôi tin rằng tương lai tùy thuộc vào sự đoàn kết hiện có giữa chúng ta và vào mức độ mà ta có thể chứng tỏ quyết tâm rõ rệt để thực hiện những gì cần thiết trong những ngày sắp tới hòng đảm bảo việc thi hành nghiêm chỉnh những điều khoản của hiệp định.
Nếu tình đoàn kết của chúng ta đã là chủ yếu cho sự thành công từ trước tới nay trong chiến tranh, thì nó cũng sẽ là đảm bảo tốt nhất cho sự thành công tương lai khi mà cuộc đấu tranh sẽ được tiếp tục trong một khuôn khổ có tính cách chính trị hơn.
Tuy nhiên, nếu như chiều hướng bất hòa giữa chúng ta còn tiếp diễn, thì căn bản chủ yếu của sự ủng hộ của HK đối với Ngài và chính phủ Ngài sẽ bị phá hủy.
Về phương diện này, những bình luận của quý Ngoại trưởng rằng HK đang thương lượng một sự đầu hàng quả là vừa có hại vừa bất công và không đứng đắn.
Xin Ngài an tâm là những quyết định của tôi về những sắp xếp hòa bình không hề bị ảnh hưởng bởi cuộc bầu cử tại HK và Ngài chớ nên nuôi dưỡng ảo tưởng là chính sách của tôi nhằm sớm mang lại hòa bình sẽ thay đổi sau cuộc bầu cử…
Thưa Tổng thống, tôi khẩn khoản xin Ngài một lần nữa duy trì tình đoàn kết thiết yếu mà suốt bốn năm qua đã từng là đặc điểm tiêu biểu cho mọi quan hệ giữa chúng ta cũng như nó đã là căn bản cho sự thành đạt của ta từ trước đến nay.
Tình trạng chia rẽ sẽ làm tôi mất hết khả năng duy trì sự yểm trợ cần thiết mà chính phủ và nhân dân Ngài phải có trong những ngày sắp tới, sự yểm trợ mà tôi quyết tâm cung ứng.
Sự sốt sắng cộng tác sẽ có nghĩa là ta sẽ đạt được hòa bình xây dựng trên một hiệp định mà tôi cho là có thể thi hành được – nhất là khi nó đi kèm với những điều khoản bổ sung mà ta chắc chắn sẽ có.
Từ căn bản đó, chúng ta có thể tin tưởng và đoàn kết tiến tới chỗ giành được những mục tiêu hỗ trợ tương lai hòa bình và đoàn kết nhân dân miền Nam anh dũng.
------------
(Còn nữa)
Kính thư
(k.t) Richard Nixon
