 |
| Đoàn Lê - Đoàn Thị Tảo (trái) trước ngôi nhà của mình |
Sau này, những câu thơ ấy “kết duyên” với nhạc Trọng Đài thành những câu hát đầy ám ảnh: “Ngày chị sinh trời cho làm thơ/ Vấn vương mấy sợi tơ trời/ Tình riêng bỏ chợ/ Tình người đa đoan...”.
Nhà thơ Đoàn Thị Tảo tay cầm đũa đứng nấu bếp quay ra cười vang nói vui với khách: “Tử vi nói rằng mệnh tôi đóng ở cung... bếp. Cứ ở bếp là rất rực rỡ. Cứ được nấu ăn, được ngắm mọi người ăn ngon miệng là tôi thấy hạnh phúc rồi. Lắm khi chẳng cần ăn nữa!”.
Hơn 15 năm trước, khi chị Đoàn Lê xách chiếc va ly rời Hà Nội trở về xóm biển Đồ Sơn dưới chân núi Mẫu, hai chị em mua đất làm nhà. Hai căn nhà nhỏ liền kề, hai chị em sống nương tựa vào nhau lúc tuổi đã vào hồi xế bóng! Đoàn Thị Tảo sắm vai một người nội trợ tảo tần.
Sáng sáng em Tảo đi chợ, chuẩn bị bữa sáng cho chị Lê và mình rồi hai chị em uống cà phê, nói chuyện. Sau đó chị Lê mải mê trông xưởng vẽ hoặc lên gác viết văn. Em Tảo thì dọn dẹp cửa nhà, chuẩn bị bữa trưa và có khi cảm xúc đến bất chợt lại ngồi vào bàn viết truyện, làm thơ.
Thơ, Đoàn Thị Tảo đã in ba tập, lại thêm một tập truyện mang nhiều nỗi niềm và đang dự định hai chị em in chúng một vào năm sau. Dù: Thơ tôi/ Bán: chẳng ai mua/ Cho: phiền người nhận/ Cất ráo vào lòng/ Thi thoảng/ Ngày - Rỡ tung ra hong/ Đêm- ủ mem say mèm/ Một mình ngất ngư tới sáng, thế nhưng, thơ như một thứ bùa mê, đã vận vào người khó lòng gỡ ra cho nổi.
Đoàn Thị Tảo sinh ra trong một gia đình khá giả ở Hải Phòng có tới 12 anh chị em. Ngay từ nhỏ, hai chị em liền kế nhau Đoàn Thị Lê – Đoàn Thị Tảo đã là một cặp, đi đâu cũng có chị, có em.
Lớn lên, Đoàn Lê sớm bước vào cuộc hôn nhân thứ nhất và có con gái đầu lòng khi vẫn còn đang học lớp Sân khấu – Điện ảnh khóa đầu tiên, em gái Đoàn Thị Tảo cũng phải chia sẻ với chị nỗi vất vả này.
Sinh con được 15 ngày, Đoàn Lê gửi con gái cho em nuôi để đi theo đoàn làm phim. Chị chia sẻ: “Nuôi trẻ nhỏ mà lại là nuôi bộ thì em biết vất vả thế nào rồi đấy. Mà thời đó khổ lắm, thiếu thốn đủ thứ, đường cũng chẳng có chứ đừng nói sữa.
Cả hai đứa con gái chị Lê lúc bé đều một tay tôi nuôi. Sau này, chị ấy đi bước nữa lấy ông cũng không dư dật gì: Tôi thường phải về nhà xin vàng của mẹ đem bán để “cứu trợ” cho chị ấy. Rồi đến hai đứa cháu sau cũng do chị chăm bẵm từ lúc đón ở nhà hộ sinh về đấy”.
Nhiều người nói rằng, Đoàn Thị Tảo giống như… chị của Đoàn Lê hơn là em gái. Còn chị thì nói vui: “Người ta biết chị Lê là biết Tảo, như vậy là sướng rồi”. Khi mẹ già ốm nằm liệt 13 năm, đang làm ở phòng Kỹ thuật của Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng, năm 1982 Đoàn Thị Tảo xin nghỉ ở nhà chăm sóc mẹ.
| Bài thơ “Cho một ngày sinh” còn đúng với chính cuộc đời Đoàn Thị Tảo. Bao nhiêu năm qua, người em gái ấy vẫn sống lặng lẽ bên cạnh người chị thành danh của mình với hai công việc chính: làm bếp và làm thơ! |
Đến khi mẹ mất, lại sang ở với các con gái Đoàn Lê 10 năm để trông nom các cháu thay chị. Chừng ấy năm, ngoảnh đi ngoảnh lại Đoàn Thị Tảo mới giật mình nhận ra: “Mải vui để lỡ chuyến đò/ Ngẩn ngơ trách bến, oán bờ, giận song/ Cái duyên giá những bao đồng/ Bán đi thì tiếc cho không ngậm ngùi…”.
Với các chị lớn, chị bé, với các em, các cháu, Đoàn Thị Tảo luôn sống đúng với tình cảm và trách nhiệm, nên bây giờ cháu nào cũng muốn “nuôi” cô. Chị là người sinh ra để dành cho gia đình, ấy vậy mà gia đình riêng thì như chị đã gửi vào những vần thơ đắng chát: “Cái người tôi gọi là chồng/ Chẳng qua chút nghĩa đèo bòng mà thôi”. Đến khi người đàn ông ấy qua đời cách đây 8 năm, chị lập một bàn thờ nhỏ, ngày ngày hương khói.
“Tôi nghèo mọi thứ, nghèo tiền, nghèo bạc, nghèo cả tình yêu! Nhiều lúc tôi cũng giận lắm chứ, nghĩ bụng: “Thị Nở còn có người yêu nữa là mình”. Nói thì chua xót thế, nhưng thực tế, Đoàn Thị Tảo lại là người sống nhường nhịn tới mức nhẫn nhịn. Chị vẫn thường tự ví von mình với Vân dại, Thị Màu như một lối nói rất “cầu thị” về hạnh phúc riêng tư, về tình yêu đôi lứa.
Bởi vậy, nhà thơ Trinh Đường sinh thời từng có thơ tặng rằng: “Không tình cờ anh bỗng đến thăm em/ Gặp cùng lúc cả Thị Màu, Vân dại/ Bỗng ước một lần và mãi mãi/Cùng em đầu thai trong tiếng trống chèo...” (Với một Vân dại ngoài đời). Đây cũng là bài thơ được chị chọn để thay lời giới thiệu cho tập thơ thứ hai có tên rất ngắn mà chất chứa nhiều nỗi niềm: “Lỡ”.
Đoàn Thị Tảo nói chị tuổi Dậu (1945), lại đẻ lúc nửa đêm nên phải ấp ủ nhiều thứ, như con gà mái xòe đôi cánh và mang hết hơi ấm phủ lên ổ trứng của mình chờ bình minh. Chị sống bình lặng, tự mình “lẩn” vào chính mình, “lẩn” vào thơ để “nói chuyện” với thơ.
Cho đến bây giờ, em Tảo vẫn là người chăm chút mọi việc trong gia đình thay chị Lê. Bởi chị biết rằng, Đoàn Lê là người đam mê nghệ thuật nên dường như Đoàn Thị Tảo sinh ra để bù đắp những phần còn thiếu hụt của chị gái. Hai người trở thành một cặp bạn già, cặp tung hứng ăn ý hiếm có. Giữa họ, không chỉ có tình chị em ruột rà mà còn có tình bạn bè, tình văn chương đồng cảm và họ luôn là độc giả đầu tiên của nhau.
Vì vậy, theo Đoàn Thị Tảo thì cả hai người có chung một nỗi ám ảnh, một nỗi sợ hãi lớn nhất là một ngày nào đó hai người chỉ còn lại một người. “Hai chị em như hình với bóng, đi về có nhau, khách của chị cũng là khách của em, bạn của chị cũng là bạn của em. Nếu chỉ còn lại một người thì chắc sẽ buồn khổ lắm...”.
Hai chị dẫn tôi đi thăm “nhà mồ”, nơi họ đã chuẩn bị cho một ngày kia nằm xuống. Trên bàn thờ có ảnh của con trai nữ sĩ Đoàn Lê vừa mất chưa qua giỗ đầu, còn bên dưới là 3 ô được xây sẵn.
Một ô đã có chủ, đó là phần còn lại của người em gái xấu số đã mất ở nước Mỹ bên kia bán cầu, được người chồng mang về để sau này ở cùng các chị như di nguyện của người đã mất. Hai ô còn lại, ở đâu mọc ra 2 cây mầm xanh bé nhỏ mà giống nhau đến lạ kì. Chúng tôi đứng lặng ở đó hồi lâu.
Tôi hỏi: “Sao lại chuẩn bị sớm thế này làm gì?”. Chị Đoàn Lê bình thản: “Phải chuẩn bị trước chứ. Biết nằm xuống lúc nào! Chết thì có biết gì nữa đâu!”.
Phố biển Đồ Sơn trong một chiều nắng hanh hao vàng giấu cái lạnh tê tái. Biển vào thu đã buồn, đông còn buồn hơn. Chợt văng vẳng câu thơ của Đoàn Thị Tảo: “Xóm biển vào thu heo vắng lắm/ Chị thơ, em thẩn, ngẩn ngơ buồn…”.
Chị Tảo kể rằng, hai chị em họ có nhiều chiều buồn như thế. Có buổi hai chị em không biết làm gì, vẽ không được, viết không được, không có khách tới thăm, lại chưa tới lúc chuẩn bị cơm chiều, họ cứ ngồi đó, nhìn nhau, nhìn ra mảnh vườn đầy cây và hỏi nhau câu hỏi không có câu trả lời: “Sao lại buồn thế này hả chị/em?”...
