Nguyễn Văn Dị - Cây hài, cây guitar lạ

Nguyễn Văn Dị - Cây hài, cây guitar lạ
TP - Bất ngờ, tôi chứng kiến cảnh anh đang chửi ai đó. Hình như là chửi hàng xóm ăn cắp gà. Chửi, đương nhiên là không văn hóa rồi. Tàn tích của chế độ phong kiến rơi rớt đến tận hôm nay thì tệ quá. Nhưng anh chửi hay quá, đẹp quá, trí tuệ quá, bài bản quá.
Nguyễn Văn Dị - Cây hài, cây guitar lạ ảnh 1
Nguyễn Văn Dị độc tấu guitar

Nghe chửi sướng cả tai, cứ muốn nghe chửi cả ngày thì đúng là anh đã nâng chửi lên thành khoa học, hơn thế nữa, thành nghệ thuật. Nghệ thuật mượn tiếng chửi làm công cụ mua vui thiên hạ…

Mày ăn trộm gà của bà thì mày đi đằng đông chết đằng đông, đi đằng tây chết đằng tây, đi đằng nam chết đằng nam, đi đằng bắc chết đằng bắc. Nói thế e dài dòng, khó nhớ, nên bà rút gọn lại, nghĩa là cái chết đón mày ở cả bốn phương đấy, dỏng tai ra mà nghe thì mày biết là bà giỏi văn đấy. Còn nếu bà bắt được mày, bà đánh cho một trận để mày biết bà văn võ song toàn thế nào. Bây giờ bà chửi theo lối toán học đây này. Nếu bố mày là a, mẹ mày là b, cộng cả mày vào là abc, thì bà sẽ đưa tất cả vào khai căn rồi bà sẽ tích phân cả họ nhà mày lên chửi cho mà xem…

Đấy là tiết mục của chương trình Gặp nhau cười đầu tiên của Truyền hình Việt Nam quãng bảy, tám năm trước mà Nguyễn Văn Dị được nhà báo Lại Văn Sâm mời tham gia, mở đầu cho hoạt động giải trí trên truyền hình, để sau đó có gặp nhau cuối tuần, gặp nhau cuối năm như bây giờ.

Tiếng cười vốn là đòi hỏi bức thiết của cuộc sống ở mọi thời đại. Cường độ sống, tốc độ sống, chất lượng sống bây giờ càng cần tiếng cười. Cười làm cho con người trẻ ra, kéo dài tuổi thọ. Thế giới có những lớp dạy cười, có những liên hoan (festival) cười. Ngày 3/5 được chọn làm Ngày cười Thế giới. Cảnh sát một nước nọ, mỗi ngày phải có một thời gian tập trung nhau lại cười để thư giãn giảm bớt căng thẳng do áp lực công việc hằng ngày. Kho tàng văn học dân gian nước nào chả có một kho truyện cười, trong đó thế nào cũng có truyện tiếu lâm. Thời nào có chuyện tiếu lâm thời ấy. Nguyễn Văn Dị là một cây cười trong rừng cười tiếu lâm hiện đại.

Nguyễn Văn Dị - Cây hài, cây guitar lạ ảnh 2
Nguyễn Văn Dị (ngoài cùng bên phải) và thầy người Slovak Jozef Zsapka . Ảnh tư liệu

Một buổi tối, mấy anh em chúng tôi từ trong trường quay Đài THVN ra. Tôi nhớ chủ đề cuộc trao đổi là vấn đề bản quyền hay kiểm tra các hoạt động văn hoá thông tin gì đó, có cả anh Lê Tiến Thọ, lúc ấy là Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn, tham gia. Dạo ấy, Dị đang là Giám đốc NXB Âm nhạc, tôi làm chân quản lí báo chí xuất bản Hà Nội. Tôi với anh kéo nhau ra quán bia Pacific ven hồ Ngọc Khánh. Ở đấy đã có nhà thơ Bằng Việt, một vài người bạn, trong đó có một chị nữa, chờ.

Dị hỏi, các anh các chị đã thấy ai say bia chưa, có bố về nhà, quái lạ cái toa lét nhà mình hôm nay như có ma hay sao ấy, mở cửa ra, tè vào thì sáng, đóng vào thì tối. Hoá ra bố ấy tè vào tủ lạnh. Một cha khác, lê được vào nhà, nôn ọe, sáng sau nức nở khen vợ hiền thảo, đã lấy khăn ướt lau mặt mũi chồng. Có biết đâu đấy là con chó dọn vệ sinh, nhân tiện liếm mặt, mắt, mũi chủ. Lại có tay lần vào được với vợ, tay sờ tí này, miệng mút chùn chụt tí kia mà vẫn còn mấy cái tí khác. Hoá ra anh ta bú con lợn cái.

Nói đến lợn lại nhớ chuyện một bà bán thịt lợn chợ Đồng Xuân. Chợt có thằng nghiện vồ tảng mông chạy. Bà ta hô mọi người đuổi theo, thằng kẻ cắp vứt tảng thịt lại. Bà hàng thịt vẫn đuổi theo, mọi người bảo, nó vứt thịt lại rồi, đuổi làm gì, thì bà ấy bảo, phải đuổi kì được, vì bộ răng giả mắc vào mông nó rồi.

Không biết những chuyện ấy Dị đọc ở đâu, hay tự nghĩ ra. Ai chẳng biết là bịa, nhưng không thể không cười, vì cái kết bất ngờ, vì giọng kể cuốn hút của anh. Chỉ hơi cười cười. Hai má hơi lõm vào như cái lúm đồng tiền. Lời kể chau chuốt, từ ngữ chính xác, chỗ nào ngừng, ngừng bao lâu, chỗ nào ngắt, chỗ nào kéo dài, chỗ nào dồn dập, liến thoắng, chỉ hiểu đại khái, vì không nghe rõ từng từ. Khả năng diễn xướng của anh thật tuyệt vời. Ấy là chưa nói đến tài nhại giọng những người nổi tiếng. Mãi sau này mới biết anh từng tốt nghiệp khoa kịch nói trường nghệ thuật văn hoá Hà Bắc. Thảo nào.

Có lần tôi bắt chước anh thử kể mua vui cho bạn bè. Tưởng ngon ăn. Thất bại thảm hại. Chưa kể đã toét mồm ra cười thì còn kể gì. Anh ngồi đâu, vui đấy. Không một ai nhịn được cười. Cái chị hôm ấy cười ngặt nghẽo, như có ai cù. Nghe lần đầu, cười đã đành. Nghe lần sau vẫn không thể nhịn được cười. Có lần, gần mâm Dị ngồi, có một ông nổi tiếng trong tất cả các cuộc hội nghị, hội thảo, làm việc vì bộ mặt lúc nào cũng lầm lầm lì lì. Không một ai thấy ông ta cười bao giờ. Vậy mà chỉ nghe lỏm Dị kể thôi cũng phải nhếch mép cười mà quay sang xem cái tay chỉ cao mét sáu thôi mà sao tài thế. Những kẻ cả đời chỉ quen cười đểu, cười nhạt, được nghe anh nói chuyện cũng phải cười thân thiện, cười sảng khoái như mọi người, dù chỉ cười tử tế lúc ấy.

Một lần tôi ngồi với Dị gần sáu tiếng đồng hồ liền, suốt từ hơn sáu giờ tối đến hơn mười hai giờ đêm. Bên anh là thùng bia Sài Gòn cổ rụt (lùn), cứ hết chai này đến chai khác. Không say. Không bao giờ say. Say thì làm sao mà kể chuyện mua vui cho bạn bè được. Đã chung một lần cười với nhau thì dễ thân nhau lắm. Bao chuyện đau đầu nhức óc của công việc, của câu chuyện làm ăn đều biến mất, đều thèm được cười.

Dị làm bạn bè cười vỡ bụng không chỉ bởi những câu chuyện cười, mà còn vì lối nói lái ứng khẩu của anh. Ai đó bảo, làm ăn bây giờ phải có chiến hữu, bạn bè. Dị bật ngay: bạn bè không bằng bẹn bà - Dưới Láng Hạ có quán lẩu dê tuyệt lắm - Ôi dào, Láng Hạ không bằng háng lạ - Nếu việc này mà thuận buồm xuôi gió thì… - Thôi, nếu không thuận buồm xuôi gió thì thuận giò xuôi bướm cũng được - Các ông đã đọc Tiếng chim hót trong bụi mận gai chưa? – Tôi cam đoan chưa ông nào đọc tiếng gai hót trong bụi mận chim!

Đố ai không cười khi nghe những câu nói lái tức thì, buông ra từ khuôn mặt đẹp trai, cứ tỉnh bơ thế kia trong khi mọi người cười rũ ra. Tôi trót hỏi anh sao không đi diễn hài, lại ân hận. Bởi tôi biết anh còn say nó hơn. Tuy thế Dị vẫn kể, anh từng làm chủ hôn đám cưới tay hài Xuân Hinh và tay hài Quốc Trượng. Mà chủ hôn với Dị là cả dẫn chương trình, tuyên bố lí do, cả thay mặt hai họ phát biểu, cả hát hò.

Từ hài tới guitar

Bốn năm học kịch nói, Dị vẫn thầm mê guitar. Nhưng trường không có khoa guitar nên, năm 1976, anh về Hà Nội thi đậu vào lớp guitar Trường Âm nhạc Việt Nam. Bốn năm sau tốt nghiệp, về công tác ở Đoàn Ca múa Nhân dân Trung ương. Hai năm sau đi bộ đội nghĩa vụ, được kết nạp đảng, được tặng nhiều bằng khen, huy chương vàng hội diễn quân khu, toàn quân.

Năm 1984 anh là hai trong chín thí sinh trúng tuyển đại học guitar ở nước ngoài. Năm 1992 anh là người châu Á duy nhất tốt nghiệp xuất sắc khoa guitar nhạc viện Bratislava (Tiệp Khắc), một trong những cái nôi của âm nhạc cổ điển châu Âu. Về nước, Dị bắt tay vào việc đào tạo sinh viên guitar (lúc này trường đã thành nhạc viện) với những kiến thức mới mẻ mang từ nước ngoài về. Thời anh làm trưởng bộ môn guitar, sinh viên theo học đông, chỉ sau bộ môn piano và thanh nhạc.

Rất nhiều nhạc sĩ tên tuổi sau này như Lê Minh Sơn, Duy Hùng, Thu Hà, Lương Xuân Thịnh, các giảng viên dạy guitar ở các trường nghệ thuật bây giờ do anh đào tạo. Từ đó mới có những buổi hòa tấu guitar tới 40 nhạc công biểu diễn.

Đấy là màn trình diễn trong đêm kỉ niệm 40 năm Nhạc viện Hà Nội. Nhưng rồi chuyện nhân tình thế thái, chuyện lấy người bất chấp chuyên môn làm anh không thể toàn tâm toàn ý cho chuyện đào tạo. Đành rẽ ngang sang làm giám đốc NXB Âm nhạc. Một cây guitar, một nhà guitar tiếng tăm hàng đầu Việt Nam như anh, lại một lần nữa phải bỏ cuộc vì những chuyện không đâu sau mấy năm lăn lộn với nó. Cuối cùng chỉ có guitar xứng đáng để anh thủy chung, son sắt suốt đời mà thôi.

(Còn nữa)

MỚI - NÓNG
Chu Thanh Huyền đeo vàng trĩu cổ
Chu Thanh Huyền đeo vàng trĩu cổ
TPO - Trong ngày trọng đại, Chu Thanh Huyền và Quang Hải được gia đình nhà gái và nhà trai trao tặng nhiều quà cưới. Theo ghi nhận, cặp đôi nhận được những món quà giá trị từ gia đình 2 bên gồm nhiều kiềng vàng và nhẫn.