Đồng Lộc - Khúc tráng ca bất tử

Một tiết mục trong Đêm huyền thoại Đồng Lộc. Ảnh: Quang Long

Sân khấu được dựng dưới chân tượng đài hoành tráng với đèn màu rực rỡ, tiếng nhạc trầm hùng giữa một rừng người quần tụ quanh tượng đài Ngã Ba Đồng Lộc.

Chủ đề đêm giao lưu tập trung vào Ngã Ba Đồng Lộc tái hiện lại những hình ảnh hào hùng hoành tráng của một thời chiến tranh khốc liệt.

Khách mời của đêm giao lưu có một nhân vật đặc biệt đã trở thành huyền thoại trong bài hát: “Người con gái Sông La”, đó là chị La Thị Tám.

Chị La Thị Tám, nay đã gần 60, ôn lại thời còn trẻ với những ngày khốc liệt và có ý nghĩa nhất của cuộc đời tại Ngã Ba Đồng Lộc.

Từ tháng 4 đến tháng 10/1968, suốt gần 180 ngày đêm, chị bám sát trọng điểm này để đếm bom và cắm tiêu ghi nhớ cho các chiến sỹ công binh rà phá; 23 lần bị bom vùi, chị tự bới đất đứng dậy tiếp tục làm nhiệm vụ.

Ngày 22/12/1969, chị Tám được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Cùng với La Thị Tám, có một người cũng là anh hùng trong tấm lòng của đồng đội và nhân dân, đó là Uông Xuân Lý, chiến sĩ lái máy ủi làm nhiệm vụ san lấp hố bom. Nhiều lần đồng đội đã làm lễ truy điệu người thanh niên này khi anh tham gia đội quân cảm tử lên đường làm nhiệm vụ.

Uông Xuân Lý đã dũng cảm lái máy gạt phăng hàng chục quả bom chưa nổ ra khỏi khu vực ngã ba thông đường cho xe vào mặt trận. Một số lần bom nổ nhưng rất may Uông Xuân Lý vẫn còn sống cho đến bây giờ để trở thành nhân chứng của lịch sử.

Uông Xuân Lý chưa được Nhà nước phong danh hiệu anh hùng nhưng trong tấm lòng của đồng đội và nhân dân thì anh đã là người anh hùng của Ngã Ba Đồng Lộc.

Bí thư Thường trực T.Ư Đoàn Lê Mạnh Hùng trao 4 nhà tình nghĩa cho các bà mẹ thân nhân liệt sĩ và gia đình chính sách. Ảnh: Quang Long

Người thứ 3 xuất hiện trong đêm giao lưu đó là Nguyễn Thế Linh, quê ngay xã Đồng Lộc, nguyên Đại đội trưởng Đại đội 552 (C552) làm nhiệm vụ trực tiếp tại Ngã Ba Đồng Lộc.

Anh Linh nói về 196 ngày đêm khốc liệt Đại đội anh bám sát trọng điểm ác liệt này.

C552 có 16 người hy sinh và 136 người bị thương. Tổn thất lớn lao nhất đó là toàn bộ Tiểu đội 4 do Võ Thị Tần chỉ huy gồm 10 cô gái đã hy sinh oanh liệt vào chiều 24/7/1968… Và còn biết bao nữ TNXP trở về đời thường không chồng không con đang sống những ngày vất vả.

Có lần Ngã ba Đồng Lộc bị đánh hủy diệt, trên đường 1A phía nam huyện Can Lộc, trong một đêm, khi đoàn xe 130 chiếc đang chở xăng dầu vào Nam thì máy bay địch đánh phá cắt đứt Cầu Dà. Đoàn xe phải tấp vào làng Hạ Lội, xã Tiến Lộc.

Nếu trong đêm ấy không thoát khỏi làng này thì ngày mai 130 chiếc xe chở xăng dầu ấy sẽ biến thành biển lửa như địch đến đánh phá. Mệnh lệnh cấp trên: Mở một đường tránh, bắc cầu qua Sông Dà cho xe ra chiến trường.

Thế là toàn bộ xóm Hạ Lội nêu khẩu hiệu “Xe chưa qua là nhà không tiếc”. Toàn thể dân làng cùng với lực lượng được tăng cường cho dỡ nhà mình xuống lát đường cho xe qua. Bà Đinh Thị Tý độc thân có một cỗ quan tài cũng đưa ra lót đường cho xe chạy.

Bên mộ 10 cô gái TNXP Ngã ba Đồng Lộc. Ảnh: Phạm Yên

Một sự trùng hợp ngẫu nhiên, 130 gia đình Hạ Lội đã hy sinh nhà mình ra lót đường cứu được đúng 130 chiếc xe, từ đó làng Hạ Lội còn có tên là làng K130.

Tại cuộc giao lưu, đại diện cho làng là ông Trần Đình Cẩm, 72 tuổi, hồi 1968 là Chủ tịch xã Tiến Lộc, người trực tiếp chỉ huy chiến dịch làm đường giải thoát 130 chiếc xe.

Ngày ấy để bảo đảm thông tuyến, Trung đoàn pháo cao xạ 210 được điều về Đồng Lộc để đánh trả địch. Từ tháng 6 đến tháng 10/1968, đơn vị này đã có 122 đồng chí hy sinh và 259 chiến sỹ bị thương. Đại tá Trần Bút nguyên là Tham mưu trưởng của Trung đoàn 210 hôm nay cũng có mặt.

Bà cụ Trần Thị Khuyên, 92 tuổi, thân mẫu và anh Võ Tây Sơn, em trai của liệt sỹ Võ Thị Hà đã ôn lại nhiều kỷ niệm lần gặp gỡ cuối cùng khi chị Hà về thăm quê đã gây xúc động cho nhiều người.

Có một tình tiết diễn ra ở khu mộ 10 cô để lại những dư âm khó tả. Khi tiểu đội 4 gồm 10 cô gái hy sinh, đơn vị đã tìm được thi thể 9 người. Riêng Tiểu đội phó Hồ Thị Cúc, quê ở xã Sơn Bằng, huyện Hương Sơn tìm mãi vẫn chưa được. Nhà thơ Yến Thanh tên thật là Nguyễn Thanh Bính - cựu TNXP Nga Ba Đồng Lộc có mặt lúc ấy đã làm bài thơ “Cúc ơi”, trong đó có mấy câu:

Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang

Cúc ơi! Em ở đâu không về tập hợp

Chín bạn đã quây quần đủ mặt

Nhỏ - Xuân - Hà

Hường - Hợi - Rạng - Xuân - Xanh

A trưởng Võ Thị Tần điểm danh

Chỉ thiếu mình em

(Chín bỏ làm mười răng được!)…

Nay anh đọc lại bài thơ trong màn khói hương nghi ngút gây xúc động lớn.

Sau những hình ảnh hào hùng của một thời bom đạn khốc liệt, tại đêm giao lưu xuất hiện cựu TNXP Nguyễn Thị Phiên, sinh năm 1955, ở phường Tân Sơn - TP Thanh Hoá. Chị Phiên từng là TNXP phục vụ ở chiến trường C từ 1972 -1975.

Sau ngày giải ngũ chị về làm cán bộ Văn phòng cơ quan Dân chính Đảng của Tỉnh ủy. Sau khi về chế độ 176, từ chỗ làm ruộng cho thu nhập không cao, chị Phiên đã nhận 3 ha đất trồng cỏ nuôi 44 con bò sữa.

Ăn nên làm ra, chị Phiên đã cưu mang 8 người đồng đội cũ không có gia đình, sống đơn thân. Hiện tại mỗi tháng ngoài việc ăn ở mức thu nhập bình quân của mỗi người là 600.000 đồng. Khoản tiền các chị dành dụm được từ trang trại này đã gửi vào ngân hàng mỗi người có cuốn sổ tiết kiệm 12 triệu.

Chị Phiên còn cưu mang 2 cháu là Lê Thị Khuyên và Nguyễn Đình Hùng, con của 2 đồng đội cũ nay đã mất về ở trong gia đình của chị.

Tìm bạn ở Nghĩa trang Trường Sơn Ảnh: Phạm Yên

Nhân dịp này chị Phiên đã đưa 8 đồng đội vào Đồng Lộc thắp hương cho 10 cô đã hy sinh.

Xuất hiện cuối cùng của đêm giao lưu là đoàn viên trẻ Hoàng Việt Hưng, chiến sỹ công an tỉnh Nghệ An, được bầu chọn là một trong mười gương mặt tiêu biểu cho thế hệ trẻ cả nước năm 2006.

Hưng là người có thành tích xuất sắc trong việc đấu tranh trấn áp tội phạm bảo vệ bình yên cho quê hương đất nước. Thay mặt cho thế hệ trẻ hôm nay, Hưng hứa là phải sống xứng đáng với công lao và sự hy sinh của người đi trước.

Còn rất nhiều hình ảnh không xuất hiện trên sân khấu nhưng để lại nhiều ấn tượng gây xúc động lòng người. 

Sự có mặt của 4 nữ TNXP thuộc Tiểu đội A4 của Võ Thị Tần, Nguyễn Thị Hường, quê Đức Trường có biệt danh tên là “Hường béo” và Nguyễn Thị Hường quê ở Đức Lĩnh, Đức Thọ có biệt danh là “Hường đen” để phân biệt với Trần Thị Hường đã hy sinh mà bạn bè quen gọi là “Hường trắng”; và hai chị Lê Thị Hồng quê ở Đức Lạc, Đức Thọ và Bùi Thị Tịnh quê ở TP Hà Tĩnh.

4 chị hôm đó đi công tác vắng nên còn sống, nay cũng về bên mộ những người đã khuất ôn lại nhiều kỷ niệm xưa.

Tại Đêm huyền thoại Đồng Lộc, nhiều người đã nhắc đến 3 chiến sỹ từng chiến đấu dũng cảm góp phần làm nên một Ngã Ba Đồng Lộc lừng danh đi vào lịch sử.

Đó là các anh hùng: Vương Đình Nhỏ - vua phá bom (đã hy sinh) Nguyễn Tri Ân - chỉ huy lực lượng TNXP và Nguyễn Tiến Tuẫn - chỉ huy lực lượng cảnh sát giao thông.

Giờ đây những ai đến bên mộ 10 cô gái thấy hai cây bồ kết đã lên xanh che nắng chiều cho phần mộ các cô, đấy là cây mà anh Nguyễn Tiến Tuẫn, người anh gắn bó với tiểu đội 10 cô những ngày khốc liệt nhất đã tìm và đưa về trồng ở đây. Bên cạnh là tấm bia khắc bài thơ: “Lời thỉnh cầu ở Ngã Ba Đồng Lộc” của nhà thơ Vương Trọng.