Ở tỉnh Kandal, phía nam Campuchia, nhiều em nhỏ gầy guộc, nhỏ bé, thậm chí trí não chậm phát triển. Còn phụ nữ thì hay mệt mỏi và đau đầu, không thể làm việc. Phụ nữ mang thai phải đối mặt với những biến chứng sức khỏe nghiêm trọng trước và sau khi sinh con, ví dụ như xuất huyết.
Theo BBC, thiếu máu là vấn đề dinh dưỡng phổ biến trên thế giới, chủ yếu ảnh hưởng đến phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ, thanh thiếu niên và trẻ em. Tại những quốc gia đang phát triển như Campuchia, tỉ lệ này rất cao, gần 50% phụ nữ và trẻ em bị thiếu máu, nguyên nhân chủ yếu do thiếu sắt.
Giải pháp cho tình trạng này là uống sắt bổ sung, tuy nhiên, phương pháp này tỏ ra không hiệu quả. Giá thuốc và tác dụng phụ khiến người dân e ngại sử dụng chúng.
Tiến sĩ Charles đã nảy ra một ý tưởng, xuất phát từ những nghiên cứu cho thấy nấu ăn bằng nồi gang giúp tăng hàm lượng sắt trong thực phẩm, ông quyết định thử cho một cục sắt vào nồi nấu ăn.
Cục sắt có hình dạng giống con cá, biểu tượng của sự may mắn trong văn hóa Campuchia, được chế tạo nhằm giải phóng sắt, cung cấp cho người sử dụng.
"Thả cá vào nồi, đun sôi nước hoặc canh ít nhất 10 phút, để sắt được giải phóng. Sau đó lấy nó ra, cho thêm chút nước cốt chanh vào. Đây là bước rất quan trọng, giúp hấp thu sắt tốt hơn," Tiến sĩ Charles nói về công thức đơn giản này.
Nếu sử dụng cá sắt hàng ngày, đúng quy chuẩn, thì nó sẽ cung cấp 75% nhu cầu sắt hàng ngày cho người trưởng thành, đủ cho trẻ em, ông Charles nói.
Thử nghiệm được nhân rộng khắp tỉnh Kandal, hàng trăm dân làng hưởng ứng. Kết quả cho thấy, sau 12 tháng, gần một nửa số người tham gia không còn thiếu máu nữa.
Giáo sư Imelda Bates, giám đốc cơ quan y tế công cộng quốc tế tại Viện Y học Nhiệt đới Liverpool, Anh, nói rằng cá sắt là một phát minh hữu dụng.
"Phương pháp này tốt hơn rất nhiều so với uống viên bổ sung sắt. Nó phù hợp với văn hóa địa phương, không tốn kém, nhưng lại cải thiện được bệnh thiếu máu, mang lại lợi ích lớn."
Hiện nay, khoảng 2.500 gia đình Campuchia dùng cá sắt. Công ty Cá sắt đã phân phối gần 9.000 con cá cho các bệnh viện, tổ chức phi chính phủ ở Campuchia. Điều khiến Tiến sỹ Charles vui nhất là giờ đây, dân làng đã quen với con cá sắt xinh xắn, dài 7,6 cm và nặng khoảng 200 g do ông nghĩ ra.
Một phụ nữ và con gái tham gia thử nghiệm ở tỉnh Preah Vihear cho biết, họ sẽ dùng cá sắt khi nấu ăn. "Kết quả xét nghiệm máu cho thấy tôi bị thiếu sắt. Nên tôi hy vọng sẽ sớm khỏi bệnh và khỏe mạnh," chị này nói. "Tôi cho rằng, mọi người làng Sekeroung sẽ thích con cá này, bởi vì chúng tôi ăn cá hàng ngày."
Tuy nhiên, ngoài thiếu sắt, còn nhiều nguyên nhân khác gây thiếu máu như thiếu vitamin B12, vitamin A, bị nhiễm ký sinh trùng như sốt rét hay các bệnh truyền nhiễm khác.
Ở những người bị thiếu máu do thiếu sắt, nguyên nhân chủ yếu do chế độ ăn uống nghèo dinh dưỡng. Và đó là chuyện đang xảy ra ở Campuchia, Tiến sĩ Charles cho biết. "Họ có chế độ ăn uống thực sự nghèo nàn, chỉ một đĩa cơm trắng và một miếng cá nhỏ. Họ chỉ ăn hai bữa một ngày, và nó không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng." Trong chế độ ăn của người Campuchia thiếu những thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính khoảng hai tỷ người, hơn 30% dân số thế giới, bị thiếu máu, chủ yếu do thiếu sắt. WHO cho rằng cần đặt mục tiêu giải quyết tình trạng thiếu máu lên ưu tiên hàng đầu vì lợi ích cá nhân và quốc gia.
"Điều trị kịp thời giúp phục hồi sức khỏe cá nhân, và có thể nâng cao năng suất lao động quốc gia lên 20%," WHO tuyên bố, nói thêm những người nghèo dễ bị tổn thương nhất vì thiếu máu.
Đội dự án "Cá sắt may mắn" đang lên kế hoạch đưa con cá đặc biệt này ra nhiều khu vực trên thế giới, bao gồm cả những nước như Canada, Mỹ và châu Âu.
