Ngày 24/6, trong thời gian Thủ tướng Phan Văn Khải đến thăm Trường Đại học Harvard, Giáo sư Lawrence H. Summers, Hiệu trưởng nhà trường đã trả lời phỏng vấn TBT VietNamNet Nguyễn Anh Tuấn về vấn đề toàn cầu hoá và nguyên nhân thành công của nền giáo dục đại học Hoa Kỳ.
Ông là người đứng đầu một trường đại học lớn trên toàn cầu và hệ thống giáo dục đại học ở Hoa Kỳ đang là mẫu hình thực tế trên thế giới. Đâu là những yếu tố cho sự thành công của mô hình giáo dục đại học của Hoa Kỳ? Sự thành công này có được duy trì không hay ông thấy những mô hình khác sẽ thay thế nó? Dường như phát triển các trường đại học đỉnh cao rất tốn kém. Ông có những lời khuyên nào cho các quốc gia như Việt Nam vốn sẽ thu được lợi ích từ những trường đại học như thế này, nhưng gặp nhiều khó khăn trong việc xây dựng chúng?
LAWRENCE H. SUMMERS: Thành công của giáo dục đại học tại Hoa Kỳ phản ánh nhiều thứ. Nó phản ánh một sự cam kết đầu tư nguồn lực. Nó phản ánh một văn hóa ở các trường đại học trong đó có ít sự chi phối của cơ quan quyền lực tập trung; thay vào đó là một cơ chế cho phép tất cả các ý tưởng có thể nảy nở.
Yếu tố trọng yếu tạo nên thành công của các trường đại học Hoa Kỳ là sự cam kết đề cao quyền lực thống trị của các ý tưởng chứ không phải là ý tưởng cho rằng phải có quyền lực thống trị. Nếu một sinh viên sau đại học trẻ tuổi đã học tập, nghiên cứu ở Harvard được 18 tháng chứng minh rằng cách diễn giải sách giáo khoa của một giáo sư kỳ cựu là sai thì hành động này đều được tất cả hoan nghênh; và thường thì người đầu tiên đưa ra lời chúc mừng chính là người có công trình đã được sinh viên đó sửa sai. Duy trì nhiệt huyết này, sự va chạm này của các quan điểm và sự tuân thủ này về nguyên tắc thống trị của các ý tưởng là điểm then chốt tạo nên thành công của chúng tôi.
Một yếu tố quyết định nữa là các trường đại học cạnh tranh mãnh liệt với nhau để có được các sinh viên tốt nhất, các giảng viên trẻ tốt nhất và sự trung thành của các nhà tài trợ. Thành công không đến từ việc lặp đi lặp lại những điều chính thống, mà đến từ việc tạo dựng ra ý tưởng mới. Không có môi trường cạnh tranh, thì xu hướng tự lặp lại, tự bằng lòng với những gì đã có sẽ có thể thống trị.
Sau cùng, quản lý một trường đại học là một vấn đề tinh tế. Như chúng ta thường chứng kiến ở các nước khác cũng như ngày càng thấy rõ trong giáo dục đại học công ở Hoa Kỳ, các nỗ lực quản lý mọi mặt hoạt động xã hội của những cơ quan chính quyền lớn đều đi đến kết cục thất bại. Tính sáng tạo bị đẩy lùi thay vì được thu hút, cảm hứng bị đè bẹp và kết quả thu được là sự thất vọng.
Đồng thời, chúng ta cũng thấy rằng một đội tuyển không thể được quản lý bởi những tuyển thủ của mình. Ở rất nhiều nơi, các trường đại học được quản lý bởi những lãnh đạo hàn lâm do giảng viên, sinh viên và nhân viên hành chính bầu ra. Khi đó, quyền lực của lãnh đạo để áp đặt tiêu chuẩn cao bị giảm thiểu và tầm nhìn của lãnh đạo để đảm bảo khả năng đổi mới trong dài hạn bị hạn chế.
Thành công phụ thuộc vào giải pháp dung hòa. Lãnh đạo phải mạnh nhưng không quan liêu. Lãnh đạo phải nhận ra rằng những ý tưởng tuyệt với nhất đến từ các học giả sáng tạo, chứ không phải từ các giám đốc quản trị. Và lãnh đạo phải biết rằng nếu mọi thứ đều là ưu tiên thì sẽ chả có gì là ưu tiên. Bởi vì ưu tiên, giống như năng lượng và giống như vốn, phải được tiết kiệm.
