Còn nhiều việc phải làm

Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan trao đổi với Tiền Phong xung quanh chủ đề thế hệ trẻ thực hiện di chúc của Bác Hồ. 

Sinh viên Khoa Cử nhân tài năng Đại học Quốc gia Hà Nội trong giờ nghiên cứu. Ảnh: Hồng Vĩnh

Dấu ấn thế hệ Hồ Chí Minh

Là một trong những người đầu tiên tham gia Chương trình Thắp sáng Ước mơ Tuổi trẻ Việt Nam do T.Ư Đoàn phát động, qua tiếp xúc với giới trẻ và bằng cảm nhận cá nhân, ông thấy thanh niên ngày nay thực hiện lời di chúc của Bác Hồ như thế nào?

Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Sinh thời, Bác Hồ dành cho thanh niên những tình cảm rất đặc biệt. Không thể thống kê hết được bao nhiêu lần Bác đã viết thư, tiếp xúc, nói chuyện với thanh niên.

Sau Cách mạng Tháng Tám, Bác từng kêu gọi thanh niên, học sinh làm cho nước nhà sánh vai cùng các cường quốc năm châu. Trước lúc ra đi, Người lại dành cả một đoạn trong di chúc nói về thanh niên...

Thế hệ thanh niên hiện nay của nước ta có đáp ứng được mong mỏi của Bác Hồ hay không? Theo tôi, cho đến nay, thanh niên vẫn tiếp tục giữ được những phẩm chất tốt, thể hiện ở nhiều mặt.

Thứ nhất, thanh niên ta vẫn giàu lòng yêu nước, vẫn tâm huyết với sự nghiệp của dân tộc. Với bất kỳ hành động nào xúc phạm đến Tổ quốc, thanh niên luôn phản ứng mạnh mẽ. Thanh niên luôn khát khao cống hiến công sức xây dựng đất nước đàng hoàng hơn, to đẹp hơn.

Thứ hai, thanh niên luôn thể hiện tinh thần hăng hái, xung phong như Bác Hồ hằng mong muốn.

Trong kháng chiến, họ xả thân để giải phóng đất nước, thống nhất Tổ quốc. Trong hoà bình, họ có mặt trên tất cả những công trường lớn, từ thủy điện Hoà Bình, Trị An, công trường xây dựng đường mòn Hồ Chí Minh, lọc dầu Dung Quất, các chương trình xóa đói giảm nghèo, phong trào tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng, bảo vệ môi trường...

Có thể nói, trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng, kháng chiến, xây dựng đất nước ta, thanh niên luôn đóng vai trò xung kích. 

Thứ ba, thanh niên luôn có chí tiến thủ. Tôi tiếp xúc với rất nhiều tầng lớp thanh niên khác nhau và đều nhận thấy họ có chí tiến thủ mạnh mẽ. Họ luôn khao khát được học hành, có hiểu biết, có tiến bộ và cống hiến...

Điều khác biệt so với thời kỳ trước là thanh niên hiện nay có nhiều kiến thức hơn, nhanh nhạy và mạnh dạn hơn rất nhiều. Thanh niên thời chúng tôi, kiến thức còn hạn hẹp, hiểu biết thế giới ít; sự cởi mở, mạnh dạn cũng hạn chế hơn thanh niên bây giờ rất nhiều.

Nói tóm lại, thanh niên hiện nay không những đáp ứng được sự đánh giá của Bác Hồ mà còn có sự tiến bộ mới.

Nghĩa là, theo đánh giá của ông, thanh niên thời nay toàn diện?

Trong di chúc đoạn nói về thanh niên, Bác viết: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ...”. Theo tôi, thanh niên vẫn phát huy lòng yêu nước, nhiệt tình đóng góp cho Tổ quốc. Nhưng mặt khác, một bộ phận thanh niên ngày nay chạy theo lợi ích và hưởng thụ, chưa chú ý đúng mức tới sự rèn luyện đạo đức, tinh thần, ý chí, lối sống lành mạnh phù hợp với đạo đức của dân tộc.

Không ít thanh niên chưa tha thiết với các hoạt động chính trị, làm cho vế “hồng” (so với vế “chuyên”) có phần phai nhạt, không còn đậm như trước. 

Hiện tượng đó không hoàn toàn là lỗi của họ mà một phần quan trọng còn do các sinh hoạt của tổ chức Đoàn suốt một thời gian dài trước đây chưa thật hấp dẫn thanh niên.

Đoàn thanh niên cũng nên nắm lấy các buổi biểu diễn văn nghệ, hoạt động văn hóa, thể thao, phát huy thế mạnh của mình để lôi cuốn thanh niên. Nhưng tôi thấy có vẻ như các hoạt động này chủ yếu là do các đơn vị kinh doanh thực hiện.

Đổi mới phương thức giáo dục cho thanh niên

Ông nói cần phải có hình thức sinh hoạt chính trị hấp dẫn thanh niên, và sự tác động của Đoàn đối với các hoạt động giải trí, văn hóa thể thao thu hút rất đông TN còn thiếu. Giải bài toàn này thế nào, thưa ông?

Theo tôi, vai trò và sự tác động của các tổ chức như Đoàn, Hội LHTN, Hội SV đối với các vấn đề thanh niên quan tâm phải sát với tuổi, với tâm lý của họ.

Việc giáo dục tư tưởng nhiều khi còn trừu tượng, khiên cưỡng, khô cứng. Ví dụ, giáo dục các cháu thiếu niên nhi đồng về lòng yêu nước, thì nên khuyên bảo các cháu yêu lấy cái cây, ngọn cỏ, yêu kính ông bà, cha mẹ, biết giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, chứ không nên nói tới những khái niệm quá trừu tượng, to tát, cao xa khiến các cháu không hiểu, ít hấp dẫn trong sinh hoạt chính trị.

Ông nghĩ gì khi không ít thanh niên cho rằng, để thực hiện di chúc của Bác, cần có lý tưởng gắn với những trách nhiệm lớn lao mới thực hiện được? Thời điểm này, xác định lý tưởng cho thanh niên nên như thế nào, thưa ông?

Lý tưởng thời nay rất đơn giản, cụ thể, làm sao góp sức cho nước mình ra khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu. Vì thế, mỗi thanh niên làm sao cho bản thân mình giàu lên và làm giàu cho đất nước bằng việc làm cụ thể. Hoặc một trong những mục tiêu của chúng ta là xây dựng xã hội văn minh.

Muốn vậy, thanh niên phải sống văn minh, cụ thể là không chửi thề, không phóng uế, xả rác bừa bãi, phải tuân thủ luật giao thông, không lạng lách, đánh võng, vượt đèn đỏ...

Phải đổi mới công tác giáo dục thanh niên về lý tưởng làm sao cho dễ tiếp cận, dễ thực hiện qua những việc rất cụ thể hàng ngày.

Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan

Đảng viên phải làm gương

Di chúc của Bác có dặn: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Nhưng làm thế nào để tăng cường niềm tin trong thanh niên trước sự tha hóa của một bộ phận đảng viên đi trước? Ông có góp ý gì với Đảng và nói gì với thế hệ sau về điều này?

Di chúc của Bác nói nhiều về Đảng, trong đó Bác dặn: “...Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Một người sắp đi xa, trong di chúc bao giờ cũng bày tỏ những trăn trở, suy tư sâu kín nhất.

Tình hình hiện nay cho thấy, mối lo đó của Bác không phải không có cơ sở. Rất nhiều đảng viên không gương mẫu, chưa thực sự là người đầy tớ của nhân dân.

Bác luôn trăn trở là phải “lo cho đời sau”, nghĩa là xây dựng thế hệ sau thật trong sạch, vững vàng. Nhưng muốn thế, đảng viên đi trước phải gương mẫu.

Ngay như trong gia đình, bố mẹ tử tế mới dạy con cái tử tế, đàng hoàng. Đối với xã hội, những người lớn, nhất là đảng viên không gương mẫu thì thanh niên lấy gì làm tấm gương để noi theo?

Vấn đề cơ bản là muốn giáo dục thế hệ sau trước hết phải chỉnh đốn, củng cố Đảng. Phải xây dựng Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh, mà xây dựng không chỉ bằng lời nói, bằng các cuộc vận động mà phải bằng việc làm thiết thực hàng ngày của đảng viên. Nếu người đi trước nói một đằng, làm một nẻo thì không bao giờ thuyết phục được người đi sau làm theo.

Ông có góp ý gì về công tác xây dựng Đảng, để đoàn viên thanh niên nỗ lực phấn đấu vào Đảng, hăng hái đứng vào hàng ngũ thế hệ cách mạng đời sau?

Muốn củng cố xây dựng Đảng, những người đảng viên phải là đảng viên thật sự chứ không phải vào Đảng chỉ vì mưu cầu lợi ích riêng. Đồng thời, phải điều chỉnh cơ chế.

Ví dụ hiện nay, muốn thăng quan tiến chức thì phải là đảng viên. Muốn được đề bạt thì phải qua trường Đảng cao cấp, mà muốn học ở đó phải là đảng viên. Những quy định như vậy làm cho động cơ vào Đảng có thể bị bóp méo. Những cơ chế như vậy làm cho người ta có thể vào Đảng với động cơ không lành mạnh, đi học cũng với động cơ không chính đáng.

Trong cách mạng và trong kháng chiến, người vào Đảng là sẵn sàng xả thân vì Tổ quốc. Ngày nay, không ít người vào Đảng chỉ để mưu cầu quyền lực, lợi ích. Nếu không xây dựng được động cơ đúng, không điều chỉnh được cơ chế một cách hợp lý thì khó lòng có được những đảng viên thực sự như Bác Hồ mong muốn.

Lời khuyên của ông với tổ chức Đoàn, với đoàn viên thanh niên để thực hiện tốt di chúc của Bác Hồ?

Hãy thực hiện di chúc bằng những việc làm cụ thể. Một nghìn lời nói không bằng một việc làm cụ thể.  Hãy làm nhiều hơn nữa mới xứng đáng với lòng mong mỏi của Người.

Cảm ơn ông.

Phương Hiếu thực hiện