Đông y gọi hiện tượng hoa mắt chóng mặt đột ngột - mặt mày xây xẩm, là “huyễn vựng”. “Huyễn” có nghĩa là hoa mắt, trước mắt tối sầm, không nhìn thấy gì; “vựng” là choáng váng, có cảm giác mọi vật quay cuồng, mất thăng bằng không thể đứng vững. Hoa mắt và chóng mặt hay xuất hiện đồng thời, cho nên Đông y gọi chung là “huyễn vựng”.
Trường hợp huyễn vựng nhẹ, chỉ cần nhắm mắt lại là hết. Trường hợp bệnh phát nặng, thì cảm thấy tròng trành, nghiêng qua nghiêng lại, như đang ngồi trên thuyền, trên xe, không sao đứng lên được, thậm chí đột nhiên ngã lăn quay, ngất xỉu. Huyễn vựng thường xuất hiện cùng với một số chứng trạng khác, như lợm giọng, nôn mửa, vã mồ hôi, ù tai, sức nghe giảm, điếc tạm thời, trong tai có tiếng như ve kêu, ...
Với những trường hợp huyễn vựng “thứ phát”, nghĩa là do một căn bệnh khác gây nên, ví dụ như cao huyết áp, thiếu máu ... , chỉ cần tập trung chữa khỏi bệnh liên quan, thì huyễn vựng tự nhiên sẽ hết. Còn đối với những trường hợp, tuy đã tới bệnh viện khám, chiếu chụp, xét nghiệm ... mà bác sĩ vẫn không thể xác định được chính xác căn nguyên, thì có thể căn cứ vào những biểu hiện cụ thể của bản thân, để xác định thể bệnh và sử dụng những bài thuốc Đông y thích hợp, theo các phương án sau:
Can phong nội động
Biểu hiện chủ yếu của thể bệnh này là: Thỉnh thoảng bỗng nhiên bị hoa mắt, chóng mặt, kèm theo tai ù, có tiếng như ve kêu, lợm giọng, nôn mửa ... Mỗi khi tình cảm biến động mạnh, hoặc tinh thần căng thẳng, thì bệnh phát nặng hơn. Thường ngày hay đau đầu, thỉnh thoảng mặt đỏ bừng từng cơn, bồn chồn, dễ cáu giận, ngủ ít, mộng nhiều, miệng đắng hoặc chua, ngực sườn đầy trướng, nóng rét qua lại, lưỡi không rêu, mạch huyền (căng như dây đàn).
Để chữa trị cần dùng phép “Bình Can tức phong” (điều hoà chức năng tạng Can, trừ phong) và “Tư dưỡng Can Thận” (bồi dưỡng phần Âm của hai tạng Can, Thận). Trong điều kiện gia đình, có thể sử dụng bài thuốc, hoặc món ăn sau để chữa:
- Bài thuốc: Dùng đẳng sâm 20g (hoặc nhân sâm 8g), bạch truật 10g, xuyên khung 5g, bán hạ chế (tẩm nước gừng, sao vàng) 10g, hương phụ (củ gấu) 15g, sài hồ 12g, kinh giới 10g, câu đằng 10g, chi tử (dành dành) 10g, cam thảo 5g. Sắc với 1500 ml nước, đun cạn còn 600ml, chia thành 3 phần uống trong ngày vào lúc đói bụng. Liên tục 7-8 ngày (một liệu trình), nghỉ 3 ngày, lại tiếp tục liệu trình khác, đến khi khỏi bệnh.
- Canh hạ khô thảo: Hạ khô thảo 20g, thịt lợn nạc 50g, mắm muối và gia vị lượng thích lượng. Thịt lợn nạc thái lát mỏng, cho vào nồi cùng với hạ khô thảo, thêm lượng nước thích hợp, nấu nhỏ lửa tới khi thịt chín nhừ, thêm mắm muối và gia vị, dùng làm thức ăn trong bữa trưa. Liên tục 7-8 ngày.
- Nước ép rau cần: Dùng rau cần 2 phần, nho 1 phần - (tỷ lệ 2:1). Nho rửa sạch, hong khô. Rau cần rửa sạch, hong khô, cắt nhỏ. Tất cả đem giã nát, vắt lấy nước uống. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 20ml, liên tục 7-8 ngày.
Đàm thấp
Biểu hiện: Hay bỗng nhiên hoa mắt chóng mặt, ngực ngột ngạt, lợm giọng, nôn mửa, tai ù. Thường ngày thấy đầu nặng, tinh thần thiếu tỉnh táo, người uể oải, ngại cử động, chân tay tê - trướng - đau, ăn kém, ngủ nhiều, chất lưỡu bệu ở rìa có vết răng, rêu lưỡi cáu bẩn, mạch hoạt (trơn).
Để chữa trị, cần dùng phép “Trừ thấp hoá đàm” và “Kiện tỳ thăng thanh”. Có thể sử dụng bài thuốc, hoặc món ăn - bài thuốc sau:
- Bài thuốc: Đẳng sâm 20g, bạch truật 15g, táo đỏ (táo tàu) 5 quả, xuyên khung 6g, hương phụ 15g, bạch chỉ 10g, ý dĩ 15g, can khương 5g, bán hạ chế 10g, trần bì 6g, cam thảo 5g. Sắc với 1000 ml nước, đun cạn còn 300ml, chia thành 3 phần uống trong ngày vào lúc đói bụng. Liên tục 7-8 ngày (một liệu trình).
- Cháo trần bì ý dĩ: Vỏ quít tươi 20g (khô 10g), ý dĩ 50g. Nấu cháo ăn trong ngày, liên tục 7-8 ngày (một liệu trình),
Khí huyết suy nhược
Biểu hiện: Vận động mạnh một chút là mặt mày đột nhiên xây xẩm. Thường ngày người mệt mỏi, tinh thần uể oải, hơi thở yếu, ngại nói, sắc diện không tươi, môi và móng chân tay nhợt nhạt, tóc khô, trống ngực, tim đập dồn loạn nhịp từng cơn, ngủ ít, ăn uống giảm, bụng đầy, chất lưỡi bệu, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch tế nhược (nhỏ yếu).
Để chữa trị cần dùng những bài thuốc có tác dụng bồi bổ khí huyết như sau:
- Bài thuốc: Đẳng sâm 12g, hoàng kỳ 15g, bạch truật 12g, đương quy 12g, phục linh 10g, long nhãn 9g, viễn chí 6g, táo nhân (sao đen) 12g, mộc hương 9g, đại táo 7 trái, cam thảo 6g. Sắc với 1200 ml nước, đun cạn còn 300ml, chia thành 2 phần uống lúc sáng sớm và buổi tối trước khi đi ngủ. Liên tục 7-8 ngày (một liệu trình).
- Thịt dê hầm: Thịt dê 250g (thái miếng), hoàng kỳ 25g, đẳng sâm 25g, đương quy 25g, gừng tươi, mắm muối gia vị lượng thích hợp. Hoàng kỳ, đẳng sâm, đương quy bọc vào túi vải, cùng với thịt dê cho vào nồi, thêm nước, hầm nhỏ lửa tới khi thịt chín nhừ, thêm mắm muối cho vừa miệng. Chia ra ăn trong các bữa ăn (ăn thịt, uống nước canh).
- Cháo hà thủ ô: Hà thủ ô 30-60g, gạo tẻ 90g, táo tầu 4 trái, đường phèn lượng thích hợp. Sắc hà thủ ô lấy nước (bỏ bã), đem nấu với táo tầu, gạo tẻ thành cháo, chia ra ăn trong ngày, liên tục 8-10 ngày.
Thuốc đắp
Đắp thuốc lên rốn là phương pháp chữa bệnh rất độc đáo của Đông y; An toàn và dễ dàng thực hiện trong điều kiện gia đình. Trường hợp huyễn vựng nhẹ, chỉ cần dùng thuốc đắp cũng có thể chữa khỏi được bệnh. Trường hợp bệnh nặng, kết hợp uống trong và đắp ngoài, bệnh sẽ mau khỏi hơn. Có thể sử dụng các bài thuốc:
- Bài thuốc 1: Dùng ngô thù du, bạch chỉ, xuyên khung - ba thứ lượng bằng nhau. Cả ba vị tán thành bột mịn, trộn đều, cất vào lọ nút kín để dùng dần. Mỗi lần lấy một ít bột thuốc, trộn với chút nước thành bột nhão, đắp lên rốn, lấy gạc hoặc vải màn đậy lên, dùng băng dính cố định lại. Ngày thay thuốc 2 lần, liên tục 7 ngày (một liệu trình), nghỉ 3 ngày, tiếp tục liệu trình khác, đến khi khỏi bệnh.
- Bài thuốc 2: Bán hạ, phèn chua, xuyên khung, nghệ - mỗi thứ 2 phần; hạt củ cải 3 phần, tất cả tán thành bột mịn, trộn đều. Lấy một ít bột thuốc, trộn với nước gừng tươi, thành bột dẻo, đắp lên rốn, lấy gạc hoặc vải màn đậy lên, dùng băng dính cố định lại. Mỗi ngày thay thuốc 1 lần, liên tục 10 ngày, nghỉ 3 ngày, tiếp tục liệu trình khác, đến khi khỏi bệnh.
