Lúc này Gorky đã rất nổi tiếng ở phương Tây, nơi coi ông là người kế nghiệp Lev Tolstoy. Gorky thường nhận được những khoản thù lao rất cao, nhưng hai phần ba số tiền ông đều mang cho họ hàng xa, người quen, họ hàng của người quen, người quen của họ hàng. Mùa đông đói rét năm 1919, nhiều nhà văn, nhà khoa học, nghệ sỹ, hoạ sỹ…đã đến nhờ cậy, và ông không từ chối một ai, người thì ông giúp tiền, người thì ông chạy giấy tờ, xin việc giùm.
Một lần, có nữ sĩ trẻ tuổi đến khóc lóc: Cháu mới sinh con mà lại mất sữa. Gorky lập tức viết thư gửi đến nơi cần thiết, và để người ta giải quyết nhanh hơn, ông còn giả vờ úp mở rằng, đây là đứa con ngoài giá thú của chính ông. Chiêu này đã thành công, nên sau đó nhiều bà mẹ trẻ khác cũng bồng con đến nhờ cậy Gorky, đến nỗi nơi cấp tem phiếu sữa phải nổi cáu và tuyên bố không đủ sữa chu cấp cho từng ấy đứa con của đồng chí Gorky, mà bản thân đồng chí nhà văn cũng phải biết xấu hổ với chứ.
Vào một ngày như thế, Chukovsky, nhà văn viết cho thiếu nhi nổi tiếng thời ấy đến thăm Gorky cùng với một phụ nữ trẻ tên là Maria Ignatevna Zakrevskaia, gọi thân mật là Mura. Khi
 |
| Nhà văn Maxin Corky |
Chukovsky giới thiệu hai người với nhau, ngực trái của nhà văn nhói lên một chút. Điều đó cũng không có gì ngạc nhiên, vì Zakrevskaia là một phụ nữ quyến rũ, xuất thân dòng dõi quý tộc lâu đời, có học, thông minh. Năm 18 tuổi, cô lấy chồng, có hai con. Khi cách mạng nổ ra, cô gửi con lên một làng quê ở Estonia, sau đó chồng cũng lên với con, còn Zakrevskaia ở lại Moskva và đem lòng yêu nhân viên đại sứ quán Anh Bruce Lockart mà không biết đấy là điệp viên của cơ quan tình báo Anh.
Khi Lockart bị bắt, Maria cũng bị ngồi tù, nhưng chỉ một thời gian thì được thả. Sau một vài biến cố, cô bị mất sạch tiền bạc, giấy tờ, chồng lại bị giết. Cô chuyển lên Petrograd, nơi có vài người quen, nay đây mai đó, tìm kiếm việc làm. Nhờ có người giới thiệu với Chukovsky lúc này đang làm ở nhà xuất bản “Văn học thế giới”, cô đến xin một chân biên dịch vì rất rành tiếng Anh, nhưng Chukovsky chỉ bố trí được cho cô công việc văn phòng, và Zakrevskaia đã làm rất tốt. Khi nghe Gorky phàn nàn đang thiếu một người thư ký biết việc, Chukovsky liền dẫn Zakrevskaia đến. Hơn nữa, vốn tiếng Anh của cô sẽ rất hữu dụng, vì Gorky thường xuyên trao đổi thư từ với các nhà văn và nhà hoạt động xã hội nổi tiếng nước ngoài.
Chẳng bao lâu sau Mura dọn đến căn hộ của Gorky. Những người phụ nữ khác trong căn hộ không ai muốn làm công việc nội trợ nên cô gánh luôn. Con trai của nhà văn từ Moskva lên chơi đã phải ngạc nhiên trước sự ngăn nắp, sạch sẽ của căn hộ. Từ đây Mura tự tin chiếm vị trí bà chủ mới của căn hộ vốn thuộc về người vợ cũ đã ly hôn của Gorky. Giữa hai người phụ nữ này có mối quan hệ tuyệt vời, không hề có sự ghen tuông nào từ phía người vợ cũ, mặc dù bà hiểu rằng Mura không chỉ chiếm chỗ trung tâm ở bàn ăn, mà cả chỗ trong trái tim ông chủ.
Đại văn hào Maxim Gorky trước hết là một người đàn ông. Ông biết mình đã yêu Mura. Có lẽ Gorky cũng biết đây là tình yêu cuối cùng, vì mặc dầu mới 52 tuổi, nhưng ông đã mất một bên phổi, còn lá phổi kia đã bị thuốc lá tàn phá gần hết. Sức mạnh tinh thần kỳ lạ tiềm ẩn trong người cô khiến ông phải khâm phục, và Mura ngày càng trở nên quý giá hơn đối với Gorky. Ông hỏi chuyện cô về chồng, về Lockart, nhất là về hai đứa con của cô vẫn đang ở một làng quê nào đó trên tận Estonia. Ông cứ tưởng cô sẽ cầu xin giúp đỡ, nhưng không, cô vốn không muốn nhờ cậy ai cả.
Tháng 9/1920, nhà văn nổi tiếng người Anh Herbert Walls đến Petrograd và nghỉ tại nhà Gorky. Mura đã gây được nhiều ấn tượng với nhà văn này. Ông nhớ lại: “Cô ấy khoác cái áo lính màu rêu đã cũ, mặc chiếc váy đã sờn màu đen, chiếc mũ rộng vành giống như chiếc tất dài của phụ nữ cuộn lại, nhưng tôi thấy vẫn tuyệt vời làm sao. Cô đút tay trong túi áo khoác, và tôi có cảm tưởng người phụ nữ này không chỉ dám thách thức cả thế giới, mà còn sẵn sàng lập lại trật tự trong đó. Cô được phân công làm phiên dịch cho tôi, nhưng rồi hiện ra trước tôi thật quyến rũ, tuyệt diệu. Tôi bập vào yêu nàng, săn sóc nàng, rồi một đêm, đáp lại lời cầu khẩn của tôi, nàng lặng lẽ băng qua những căn phòng đầy người trong căn hộ của Gorky đến phòng tôi, ngã vào vòng tay tôi…”.
Lúc đó Mura không biết được rằng, mối quan hệ tình cờ này nhiều năm sau đã có vai trò quan trọng thế nào đối với đời cô. Chỉ đơn giản, cô muốn thấy cảm giác có chút quyền năng nào đó đối với đàn ông, nhất là một người có ảnh hưởng và nổi tiếng như Herbert Walls. Dù vậy, cô vẫn giữ lòng trung thành với Gorky, không phải lòng chung thuỷ, mà là lòng trung thành cho đến khi ông mất…
Gorky sang Berlin, rồi tất cả cùng sang ý, thuê một biệt thự sang trọng tại Sorrento và sống ở đó vài năm. Mỗi năm hai lần Mura quay về thăm con. Cô được cả đại gia đình Gorky yêu quý, thậm chí cả người vợ chính thức của ông cũng vậy. Cô kịp làm mọi việc, mọi người đều thấy không thể thiếu cô, nhất là Gorky. Tình yêu của ông đối với cô thật mãnh liệt và khổ đau. Gorky cảm thấy Maria ngày càng xa cách với ông. Ông không biết rằng mỗi lần về thăm con, Mura đều ghé qua London với người tình xưa là Bruce Lockart.
Mùa hè năm 1925 Mura đưa con sang Sorrento chơi. Sau khi đưa bọn trẻ về lại Estonia một thời gian, cô viết thư gửi Gorky: “Em cảm thấy không còn yêu ông nữa…”. Sau khi quay lại với nhau mà khoảng cách giữa hai người ngày càng lớn, Gorky quyết định về Nga. Còn Mura sang London, mang theo rất nhiều bản thảo, thư từ của Gorky với nhiều người nổi tiếng. Điều này rất nguy hiểm cho Mura, nhưng cô vốn chẳng sợ ai, lần này cũng thế. Kho tư liệu này đã được Mura gìn giữ đến cuối đời, trước lúc mất bà đã huỷ những bức thư nguy hiểm nhất.
Tại London Mura thường gặp Lockart và Walls. Walls kiên trì theo đuổi Mura, muốn kết hôn với cô, nhưng lần nào cũng bị từ chối. Cô thường về Estonia với con và ghé qua Moskva thăm Gorky. Walls không biết chuyện này, nhưng vẫn ghen tuông hết độ với Mura về Gorky. Một lần qua thăm Liên Xô, đến nhà Gorky chơi, ông ta rất tức giận khi biết được bức tượng đồng để trên bàn làm việc của Gorky là do Mura tặng. Còn Maria vẫn tiếp tục đến với Gorky. Không ai biết đấy là gì- tình yêu, sự ràng buộc lâu năm hay lòng trung thành suốt đời. Một lần cô nói: “Walls không chịu bỏ qua một cái váy phụ nữ nào. Còn Gorky khi đã cùng với ai thì có cảm giác rằng đối với ông ấy không còn tồn tại những người phụ nữ khác, dù chỉ là trên lý thuyết”.
Mùa hè năm 1936, khi Gorky ốm nặng, Mura luôn ở bên ông. Ông đã chết trong vòng tay của cô.
(Theo Luận chứng và sự kiện)
