"Chúng tôi thảo luận sâu rộng các vấn đề về biển Đông và tiếp tục bày tỏ quan ngại sâu sắc đối với các diễn biến gần đây và đang diễn ra ở khu vực này. Chúng tôi ghi nhận quan ngại sâu sắc của một số bộ trưởng đối với việc tôn tạo, bồi đắp ở biển Đông, làm xói mòn lòng tin và sự tin cậy, gia tăng căng thẳng và có thể gây phương hại tới hòa bình, an ninh và ổn định ở biển Đông”, Thông cáo chung viết.
Văn bản này cũng khẳng định lại tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, tự do hàng hải và hàng không ở biển Đông. Các bộ trưởng nhấn mạnh sự cần thiết đối với tất cả các bên trong việc bảo đảm thực hiện đầy đủ, hiệu quả toàn bộ các điều khoản của Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC): xây dựng, duy trì và tăng cường lòng tin và sự tin cậy lẫn nhau; thực hiện kiềm chế đối với các hành động làm phức tạp và gia tăng các tranh chấp; không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực; các bên liên quan giải quyết các bất đồng, tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với các nguyên tắc được thừa nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982.
Các bộ trưởng trông đợi việc thực hiện hiệu quả các biện pháp “thu hoạch sớm” đã được nhất trí nhằm tăng cường lòng tin và sự tin cậy lẫn nhau cũng như tạo một môi trường thuận lợi cho việc duy trì hoà bình, an ninh, ổn định ở khu vực. Các bộ trưởng giao các quan chức cao cấp tiếp tục làm việc về vấn đề này và đề xuất thêm các sáng kiến khác nhằm thực hiện các mục tiêu trên.
Thông cáo chung còn ghi nhận tiến triển đạt được trong tiến trình tham vấn xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở biển Đông (COC), tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhanh chóng thiết lập COC hiệu quả. Hướng tới mục tiêu này, các bộ trưởng hoan nghênh kết quả gần đây của Hội nghị các quan chức cao cấp ASEAN-Trung Quốc lần thứ 9 về thực hiện DOC.
Theo đó, hai bên nhất trí tiến tới giai đoạn tham vấn tiếp theo và thương lượng về bộ khung, cấu trúc, các thành tố cũng như giải quyết các vấn đề cốt yếu, khó và phức tạp liên quan COC đang được đề xuất. Các bộ trưởng giao các quan chức cao cấp tiếp tục triển khai và làm việc chặt chẽ với Trung Quốc trong vấn đề này.
Trong khi tiếp tục thực hiện toàn bộ và hiệu quả các điều khoản của DOC, làm việc hướng tới nhanh chóng thiết lập COC, các bộ trưởng nhất trí về việc cần triển khai các biện pháp phòng ngừa để ứng phó các diễn biến trên biển Đông. Các bộ trưởng ghi nhận đề xuất của Indonesia về việc thiết lập đường dây nóng liên lạc ở cấp cao giữa chính phủ các nước ASEAN và Trung Quốc nhằm xử lý những tình huống khẩn cấp trên thực địa đòi hỏi sự can thiệp tức thời, nhằm giảm ngay các căng thẳng trên thực địa.
Trong khuôn khổ AMM-48 và các hội nghị liên quan, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN+3 (Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc), Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao của các nước tham gia Cấp cao Đông Á lần thứ 5 và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Diễn đàn Khu vực ASEAN lần thứ 22 (ARF-22) diễn ra hôm qua tại Malaysia.
Phát biểu tại các hội nghị này, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh nhấn mạnh lập trường của Việt Nam và ASEAN về duy trì hòa bình, ổn định và giải quyết các tranh chấp ở biển Đông. Phó Thủ tướng đề nghị các nước đối tác tiếp tục ủng hộ lập trường cùng các nỗ lực của ASEAN, và đóng góp tích cực, xây dựng cho việc thúc đẩy hòa bình, ổn định và quan hệ hữu nghị ở khu vực.
Tại ARF-22, các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của ARF trong cấu trúc khu vực; khẳng định ARF là diễn đàn hàng đầu về đối thoại và hợp tác về chính trị-an ninh, xây dựng lòng tin và ngoại giao phòng ngừa, góp phần bảo đảm hòa bình, an ninh khu vực.
Mỹ hứa không để Trung Quốc cản trở tự do hàng hải
Phát biểu tại ARF-22, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry hôm qua cáo buộc Trung Quốc cản trở tự do hàng hải và tự do bay ở khu vực tranh chấp thuộc biển Đông. Ông Kerry cam kết sẽ không để những quyền tự do đó bị cản trở. Ngoại trưởng Mỹ nói rằng, việc Trung Quốc xây dựng các cơ sở “vì mục đích quân sự” trên các đảo nhân tạo đang làm gia tăng căng thẳng và có nguy cơ khiến các quốc gia liên quan khác cũng quân sự hóa.
“Tự do hàng hải và tự do bay là một trong những trụ cột cơ bản của luật hàng hải quốc tế. Dù bảo đảm những quyền tự do đó sẽ được tôn trọng, chúng tôi chứng kiến những lời cảnh báo được đưa ra trong những tháng gần đây”, Reuters dẫn lời ông Kerry. Ngoại trưởng Mỹ tuyên bố: “Mỹ sẽ không chấp nhận việc hạn chế quyền tự do hàng hải và tự do bay, hay những quyền sử dụng biển hợp pháp khác”.
Các quan chức quân sự Philippines khẳng định, Trung Quốc nhiều lần cảnh cáo máy bay quân sự Philippines phải tránh xa các đảo nhân tạo ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Hải quân Trung Quốc cũng 8 lần cảnh cáo máy bay do thám P8-A Poseidon của Mỹ bay ở khu vực này trong tháng 5.
Ông Kerry bày tỏ hy vọng Trung Quốc đã dừng bồi đắp bãi đá, xây dựng đảo nhân tạo trên biển Đông đúng như Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nói, nhưng cho rằng điều cần thiết là phải chấm dứt “quân sự hóa”, Channel News Asia đưa tin. Đây được coi là những lời chỉ trích mạnh mẽ nhất của ông Kerry đối với vấn đề Trung Quốc bồi đắp, xây dựng trái phép ở biển Đông.
Channel News Asia dẫn lời GS Carl Thayer ở Học viện Quốc phòng Úc cho rằng, dù Washington đang “giương ăng-ten”, nhưng những lời nói của ông Kerry cần được chứng minh bằng hành động.
Hình ảnh vệ tinh gần đây cho thấy Trung Quốc đã làm gần xong đường băng dài 3.000m trên một trong 7 đảo mới mà nước này bồi đắp trái phép ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Giới quân sự cho biết đường băng này đủ dài để tiếp nhận hầu hết các loại máy bay quân sự của Trung Quốc.
Tiếp xúc song phương bên lề các hội nghị liên quan tại AMM-48, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cùng Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại Liên minh châu Âu Federica Morherini và Ngoại trưởng Úc Julia Bishop nhất trí nhiều biện pháp thúc đẩy hợp tác và chia sẻ quan ngại về hoạt động cải tạo bãi đá quy mô lớn gần đây trên biển Đông làm xói mòn lòng tin, đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở biển Đông.
