Tại cuộc họp dưới sự đồng chủ trì của Trung Quốc và Singapore, nước điều phối quan hệ ASEAN-Trung Quốc, các nước ASEAN bày tỏ quan ngại về những diễn biến gần đây tại biển Đông, nhấn mạnh tầm quan trọng của biển Đông và sự quan tâm của cộng đồng quốc tế đối với tình hình biển Đông gần đây. Các n
ước ASEAN và Trung Quốc tái khẳng định tầm quan trọng và cam kết thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC nhằm tăng cường tin cậy và thúc đẩy hợp tác thực tiễn, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải, hàng không ở biển Đông, nhất là Điều 4 về giải quyết hòa bình các tranh chấp, Điều 5 về tự kiềm chế, Điều 6 về thúc đẩy hợp tác và Điều 10 về xây dựng COC.
Trong tham vấn xây dựng COC, các nước lần đầu tiên trao đổi về bản chất của COC, cách tiếp cận xây dựng COC, thời gian hoàn thành và đề cương COC. Các nước cũng nhất trí đẩy mạnh thực hiện các biện pháp “thu hoạch sớm”, trong đó có việc sớm hoàn tất tài liệu hướng dẫn để đưa vào vận hành đường dây nóng giữa các quan chức ngoại giao ASEAN và Trung Quốc về ứng phó các sự cố khẩn cấp trên biển cũng như hoàn tất xây dựng Tuyên bố chung ASEAN-Trung Quốc về thực hiện Bộ quy tắc ứng xử để tránh va chạm bất ngờ trên biển (CUES) tại biển Đông, coi đây là những kết quả cụ thể của Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 25 năm quan hệ ASEAN-Trung Quốc vào tháng 9/2016 tại Lào.
Trong bài phát biểu, Thứ trưởng Lê Hoài Trung khẳng định, Việt Nam và ASEAN hết sức coi trọng quan hệ với Trung Quốc; nhấn mạnh hòa bình, ổn định ở biển Đông gắn liền với hòa bình, ổn định, thịnh vượng của các nước trong và ngoài khu vực; chia sẻ lo ngại của các nước về những diễn biến phức tạp gần đây và hiện nay tại biển Đông; kêu gọi ASEAN và Trung Quốc cần thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, nhất là cần cụ thể hóa Điều 5 của DOC thông qua việc xây dựng danh mục các hành động được làm và không được làm ở biển Đông, đồng thời thúc đẩy hoạt động hợp tác thực tiễn trên biển giữa hai bên.
Về xây dựng COC, Thứ trưởng Lê Hoài Trung nhấn mạnh tính cấp bách của việc sớm hoàn tất COC nhằm quản lý và ngăn ngừa xung đột, tạo môi trường thuận lợi cho việc giải quyết hòa bình các tranh chấp; đề nghị tăng cường tần suất họp và trao đổi các vấn đề thực chất, nhất là về đề cương và thời gian hoàn thành COC; ủng hộ việc thực hiện các biện pháp “thu hoạch sớm” đã được nhất trí và tiếp tục nghiên cứu các biện pháp khác.
Hợp tác quốc tế về an ninh và phát triển biển
Ngày 9/6, tại Hạ Long, Hội thảo quốc tế “An ninh và Phát triển biển: Hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm Á-Âu” được Học viện Ngoại giao và Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam tổ chức. Tham dự hội thảo có hơn 180 đại biểu, trong đó có gần 50 học giả quốc tế, đại diện các cơ quan ngoại giao nước ngoài tại Việt Nam, 130 học giả và đại biểu Việt Nam.
Ngày đầu tiên của hội thảo gồm ba phiên với 7 tham luận và gần 150 ý kiến thảo luận về các biện pháp đối phó hiệu quả với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống trên biển cũng như các cơ chế quản lý biển.
Trong phiên thứ nhất của Hội thảo về các thách thức an ninh truyền thống trên biển, ý kiến chung cho rằng trật tự quốc tế, an ninh, an toàn trên biển cần tiếp tục được duy trì và cải thiện, trong đó Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển, cần được tất cả các bên tôn trọng. Các đại biểu cũng bày tỏ mong muốn các nước liên quan hành động có trách nhiệm trên tinh thần thượng tôn pháp luật, đóng góp lớn hơn, thiết thực hơn vào việc duy trì hoà bình, ổn định tại khu vực.
ASEAN có vai trò quan trọng trong việc định hình kiến trúc an ninh ở khu vực, là diễn đàn quan trọng để thảo luận vấn đề biển Đông, xây dựng các cơ chế để quản lý và kiểm soát các tranh chấp biển. Hội thảo cũng nhấn mạnh về nhu cầu cần gác lại các tranh chấp về chủ quyền để tập trung vào việc quản lý các tình huống khủng hoảng và thúc đẩy các hợp tác thực chất để xây dựng lòng tin. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng COC là vô cùng cần thiết.
Các học giả đề xuất thúc đẩy hợp tác cùng có lợi trên biển trên cơ sở luật pháp quốc tế. Trong đó, quản lý bền vững, bảo vệ nguồn cá và đa dạng sinh học biển được nhìn nhận là những lĩnh vực có tiềm năng hợp tác vì ba lý do quan trọng: hải sản là nguồn thực phẩm quan trọng đối với các nước; đánh bắt cá là nguồn tạo thu nhập chính cho đa số cộng đồng cư dân sinh sống ven biển; môi trường biển bị đe dọa và nguồn cá đứng trước nguy cơ cạn kiệt, khó phục hồi.
Đại sứ Bruno Angelet, Trưởng Phái đoàn EU tại Việt Nam, nhấn mạnh: “Ngày hôm nay, hơn bao giờ hết, các vấn đề an ninh biển và khuôn khổ luật pháp quốc tế về Luật Biển có vai trò quan trọng trong việc duy trì hài hòa và hòa bình ở Đông Nam Á. Trên thế giới, vấn đề lớn hơn là giải quyết các thách thức mới đang đặt ra với cộng đồng của các quốc gia bình đẳng chủ quyền, đồng thời tuân thủ và thực thi các quy tắc chung, tôn trọng lẫn nhau, đảm bảo hòa bình ổn định trong một thế giới toàn cầu hóa”.
Điểm nhấn xuyên suốt của các phiên thảo luận trong ngày thứ nhất của Hội thảo là ý chí chính trị, các biện pháp xây dựng lòng tin và tôn trọng các quy tắc, chuẩn mực pháp lý quốc tế, tôn trọng lẫn nhau là chìa khóa để vượt qua những khác biệt về yêu sách chủ quyền, vùng biển, khoảng cách về năng lực ứng phó để hợp tác nhằm bảo vệ không gian biển, không gian sinh tồn chung của các quốc gia.
