Cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga V. Putin cùng người đồng cấp Ukraine P. Poroshenko được tiến hành vào ngày 9/9 vừa qua, trong đó Tổng thống Putin một lần nữa xác nhận cam kết của Liên bang Nga tiếp tục hỗ trợ biện pháp hòa bình cùng tầm quan trọng của việc duy trì ổn định lệnh ngừng bắn ở miền đông nam Ukraine, thì trước đó 2 ngày, giới truyền thông đã kịp "thu vào tầm ngắm" chuyến kinh lý bí mật đến Kiev của trợ lý số 1 - ông V. Surkov.
Trong nhiều năm qua, ông Vladislav Surkov được xem là cái bóng lớn đứng đằng sau các quyết sách của người đứng đầu nhà nước Nga. Hiện là trợ lý hàng đầu của Tổng thống Putin, là một nhà tư tưởng, chiến lược xuất sắc, người đàn ông 49 tuổi này được chính giới trong và ngoài nước Nga đặt cho biệt danh "Quân sư áo xám".
Tháng 3/2014, ngay khi Điện Kremlin chính thức ban hành sắc lệnh tái sáp nhập bán đảo Crimea vào Liên bang Nga, Chính phủ Mỹ lập tức đưa ra danh sách trừng phạt các quan chức Nga bao gồm cấm đi lại và đóng băng tài sản. Trong danh sách 7 quan chức Nga này, "Quân sư áo xám" Vladislav Surkov là cái tên đứng đầu, đúng vào thời điểm nhạy cảm đó.
Những cố vấn hàng đầu của Nhà Trắng tin rằng, ông Surkov chính là người cố vấn cho Tổng thống Putin tiến hành các chiến dịch tuyên truyền thực hiện kế hoạch trưng cầu dân ý tại Crimea, dẫn đến thành quả Nga lấy lại được lãnh thổ mà Tổng Bí thư Nikita Khrutsev từng cắt cho Ukraine cách đây 60 năm. Về mặt danh chính ngôn thuận thì ông là người phụ trách các vấn đề đối nội của Nga, hiện là trợ lý của ông Putin chuyên trách về các vấn đề Nam Ossetia và Abkhazia.
Đến nay, giới truyền thông vẫn chưa nắm rõ là trong chuyến đến Kiev du thuyết, ông Surkov đã đưa ra những cam kết nào ẩn sau thông điệp từ Tổng thống Nga. Tuy nhiên, đã có những tin đồn lan rộng kể từ khi cuộc khủng hoảng Ukraine nổ ra, đó là ông Surkov, được coi là người trung gian của Tổng thống Putin với giới lãnh đạo chính quyền mới ở Kiev. Chính quyền Ukraine không đưa ra bất cứ bình luận xác nhận hay phủ nhận về cuộc gặp gỡ ngày 7/9 này.
Dưới thời Tổng thống Medvedev, ông Surkov được giao giữ chức Chánh văn phòng Điện Kremlin - vị trí tương đương Chánh văn phòng Nhà Trắng của Mỹ. Chính "Quân sư áo xám" này là người tạo lập toàn bộ hệ thống kinh tế lẫn tư tưởng chi phối Điện Kremlin hiện nay. Từ năm 1999-2011, ông giữ vai trò là Phó chánh Văn phòng thứ nhất Điện Kremlin.
Ông được cho là người có công xây dựng "nền dân chủ tối thượng" tập trung quyền lực trong tay tổng thống trong nhiệm kỳ tổng thống thứ nhất của ông Putin. Năm 2011, ông Surkov được đề bạt làm Phó thủ tướng.
Khi nói đến đảng Nước Nga thống nhất của Tổng thống Putin, người ta hay nhắc đến một nhân vật quan trọng có ảnh hưởng lớn đến các hoạt động cải cách của đảng này là Vladislav Surkov. Surkov sinh năm 1964, được báo chí mô tả là "người không rõ tông tích, không có quan hệ, gốc gác, xuất hiện ở vùng ngoại vi Moskva trong thập niên 80 sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự". Con người bí ẩn này trong một thời gian ngắn đã trở thành nhân vật đáng chú ý trên chính trường.
Gia nhập đảng Nước Nga thống nhất, chính Surkov là một trong những người tích cực tham gia điều chỉnh các hoạt động của đảng này ngay từ khi đảng ra đời, là người đề xướng phong trào thanh niên của Putin "Nashi".
Sau khi chiến thắng tại vòng bầu cử nhiệm kỳ thứ hai của mình vào tháng 3/2004, Tổng thống Putin tiếp tục giữ Surkov ở chức vụ Phó chánh Văn phòng Tổng thống, là trợ lý Tổng thống. Surkov còn được xem là người đề ra hệ tư tưởng cho đảng này.
Ông đặt ra khái niệm "dân chủ tự chủ", khai thác triệt để tư tưởng của người dân coi trọng chủ quyền của đất nước và vị thế của quốc gia trên trường quốc tế.
Khái niệm này được ông Putin đưa vào Thông điệp Liên bang năm 2005, về sau cũng được ông Medvedev nhắc đến trong bài phát biểu vào ngày 31/1/2007 tại cuộc gặp mặt với thủ lĩnh các phong trào thanh niên ủng hộ chính phủ.
Chính giới đặc biệt quan tâm đến bản báo cáo của Surkov được đọc tại Trung tâm Nghiên cứu đảng và bồi dưỡng cán bộ của đảng Nước Nga thống nhất ngày 7/2/2006 có tựa đề "Tự chủ - khái niệm chính trị đồng nghĩa với năng lực cạnh tranh". Hệ tư tưởng mới mà Surkov đề xuất đối với đảng Nước Nga thống nhất luôn được cả hai ông (Putin và Medvedev) ủng hộ.
 |
Tổng thống Nga Vladimir Putin chủ trì phiên họp chính phủ tháng 5/2012. (Ông Surkov là người thứ hai từ bên trái ảnh)
Ngày 8/5/2013, chính trường Nga bất ngờ trước tin Phó thủ tướng Nga Surkov tự nguyện từ chức. Ông Dmitry Peskov, phát ngôn viên của Tổng thống Putin, thông báo ngắn gọn: "Đơn từ chức là sự tự nguyện của chính Phó thủ tướng". Quyết định từ chức của Phó thủ tướng Surkov được đưa ra đúng một ngày sau khi ông này có cuộc tranh cãi công khai gay gắt với phát ngôn viên Vladimir Markin của Ủy ban Điều tra Nga.
Ông Markin đã viết một bài báo trên nhật báo Izvestia, trong đó cáo buộc Phó thủ tướng Surkov cố tình che giấu sự quản lý yếu kém và tình trạng biển thủ, tham ô tiền trong dự án xây dựng Trung tâm Ứng nghiệm Skolkovo. Quyết định ra đi của ông Surkov cũng được đưa ra ngay trong bối cảnh những lùm xùm xung quanh vụ bê bối của Quỹ Skolkovo do ông phụ trách vẫn chưa lắng xuống.
Trung tâm Công nghệ Skolkovo được Thủ tướng Dmitry Medvedev, khi còn là Tổng thống Nga hồi năm 2011, thành lập nhằm đa dạng hóa nền kinh tế Nga. Tuy nhiên, tháng 4/2013, Ủy ban Điều tra Nga đã cáo buộc một trong những nhà điều hành cấp cao của Quỹ đưa 750.000 USD cho một nhà lập pháp đối lập.
Mặc dù ông Surkov từ chối đưa ra bình luận về quyết định từ nhiệm của mình, song phát ngôn viên của Tổng thống Putin khẳng định việc ông Surkov từ chức không liên quan đến các cuộc điều tra Quỹ Skolkovo. Thay vào đó, ông Peskov cho rằng, Phó Thủ tướng Surkov từ chức vì nhiều bộ trưởng ngày càng tỏ ra yếu kém trong việc thực hiện những quyết sách của Tổng thống Putin hồi mới nhậm chức.
Các nguồn tin Chính phủ Nga cho biết, sau khi từ chức, ông Surkov đã từ chối một số vị trí khác, như đặc phái viên của Tổng thống tại khu vực Bắc Caucasus.
Chưa đầy 4 tháng sau khi ông này từ chức - như báo Izvestia đưa tin ngày 20/8/2014, Tổng thống Vladimir Putin đã đưa người được coi là kiến trúc sư của hệ thống chính trị Nga trở lại Điện Kremlin. "Quân sư áo xám" được bổ nhiệm, làm cố vấn Điện Kremlin về các vấn đề đổi mới và phát triển doanh nghiệp. Với vị trí mới này, ông Surkov sẽ đảm nhận lĩnh vực mà ông từng có ảnh hưởng rất lớn khi còn là Phó thủ tướng.
Về phần mình, đối mặt với việc đứng đầu trong danh sách trừng phạt của Mỹ, "Quân sư áo xám" của Điện Kremlin, trong một thông điệp đăng tải trên tài khoản Twitter cá nhân, tỏ ra bình thản và nói đùa mang hàm ý nhạo báng Nhà Trắng rằng: "Tôi luôn là người đầu tiên, ở mọi nơi".
Đồng thời, trong thông điệp gửi đến Washington, vị Trợ lý Tổng thống Nga cũng phủ nhận việc sở hữu tài sản tại Mỹ bằng lời mỉa mai châm biếm: "Tôi không có gì ở Mỹ ngoại trừ đôi tất bỏ quên tại khách sạn Chicago".
Theo Đinh Linh
