Hai Thượng nghị sĩ John McCain (đảng Cộng hòa) và Sheldon Whitehouse (đảng Dân chủ) đều bày tỏ sự vui mừng khi tới Việt Nam trong một thời điểm quan trọng, khi hai quốc gia chuẩn bị kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ.
Theo ông McCain, quan hệ Việt-Mỹ gần đây đã đạt được “những tiến bộ lớn đáng kinh ngạc và cả hai bên đều nhận thấy đáng lẽ còn có thể làm được nhiều hơn nữa”. Thượng nghị sĩ McCain cũng nhấn mạnh, chuyến thăm của hai ông diễn ra trong bối cảnh có những biến động đáng lo ngại ở biển Đông.
“Đây là lúc Mỹ và Việt Nam cần có bước nhảy vọt mạnh mẽ trong quan hệ giữa hai quốc gia. Đó chính là lý do chúng tôi có mặt tại Việt Nam”, Thượng nghị sĩ McCain tuyên bố. Ông khẳng định, Mỹ sẵn sàng đương đầu những thách thức mới, tiếp nhận cách nghĩ mới. Mỹ đang tích cực thúc đẩy hoàn tất đàm phán Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), sẵn sàng làm việc với Việt Nam trong khuôn khổ TPP, giúp Việt Nam đáp ứng được các tiêu chuẩn của TPP với tư cách một nền kinh tế thị trường.
Thượng nghị sĩ McCain cho biết, Mỹ sẵn sàng tăng cường hợp tác quân sự, an ninh với Việt Nam, thông qua việc gia tăng các chuyến thăm tàu chiến Mỹ tới Việt Nam ở mức độ Việt Nam thấy phù hợp. Mỹ cũng sẵn sàng trợ giúp trong lĩnh vực an ninh để Việt Nam đủ sức bảo đảm an ninh.
Ông nêu rõ, đã đến lúc Mỹ nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Ông cho biết, vấn đề bán vũ khí cho Việt Nam không cần ban hành một đạo luật riêng. Trong Quốc hội Mỹ có sự đồng thuận cao của cả hai đảng về vấn đề này và Quốc hội Mỹ đã bày tỏ quan điểm của mình với nhánh hành pháp.
“Cơ quan hành pháp Mỹ cũng đang xem xét rất cẩn thận. Tuy nhiên, những bước đi ban đầu sẽ được thực hiện rất sớm. Việc bán vũ khí sẽ được thực hiện dần từng bước, bước đầu là các thiết bị phòng ngự giúp các lực lượng cảnh sát biển, kiểm ngư nâng cao năng lực đối phó những nguy cơ bên ngoài”, ông McCain nói. Theo ông, vấn đề bán vũ khí này sẽ được thực hiện phù hợp với sự tiến triển ngày càng tốt đẹp của mối quan hệ Mỹ-Việt.
Thượng nghị sĩ McCain cho rằng, đã có sự hợp tác to lớn giữa Việt Nam và Mỹ trong lĩnh vực hàng hải, cứu trợ thiên tai và hải quân. Việt Nam có năng lực về hàng hải như cảnh sát biển, hải quân và Mỹ mong muốn mở rộng các hoạt động hợp tác chung với Việt Nam.
“Cá nhân tôi muốn thấy có nhiều hoạt động hợp tác quân sự hơn nữa giữa hai nước. Các sĩ quan quân đội Việt Nam có thể được đào tạo trong các trường quân sự của Mỹ”, ông McCain nói. Ông cho biết, Mỹ không đặt vấn đề thuê cảng quân sự tại Việt Nam, nhưng mong muốn được hưởng quyền tiếp cận cơ sở quân sự như thỏa thuận với các quốc gia khác.
Thượng nghị sĩ McCain nói rằng, Mỹ đánh giá cao những tiến bộ Việt Nam đạt được về nhân quyền, tôn giáo, dân chủ thời gian qua. Ông nói rằng, ông rất ấn tượng với bài phát biểu của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng hồi đầu năm 2014 về vấn đề cải cách.
Phản đối hành động gây hấn trên biển Đông
Về diễn biến tình hình căng thẳng ở biển Đông, Thượng nghị sĩ McCain khẳng định, việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam vừa qua rõ ràng là một hành động vi phạm luật pháp quốc tế.
“Đây là hành vi phi pháp của chính quyền Trung Quốc. Tôi tin rằng, sự đoàn kết của các nước trong khu vực và các quốc gia có lợi ích liên quan chính là hành động tốt nhất để đáp lại hành động của ngang ngược của Trung Quốc. Các nước bị ảnh hưởng trực tiếp như Philippines, Việt Nam, Malaysia, Nhật Bản và các nước gián tiếp bị ảnh hưởng hợp tác chặt chẽ với nhau đã gửi đi thông điệp mạnh mẽ về duy trì an ninh và tự do hàng hải ở biển Đông”, ông nói.
Thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse cho rằng, để giải quyết hòa bình các tranh chấp ở biển Đông, tất cả các nước cần phải liên kết lại với nhau để bảo vệ pháp quyền. Đây là điều có lợi cho tất cả chứ không nên đặt vấn đề phải chọn ai, theo ai.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, Thủ tướng Nguyến Tấn Dũng đã tiếp đoàn Thượng viện Mỹ do Thượng nghị sỹ John McCain và Thượng nghị sỹ Sheldon Whitehouse dẫn đầu đến thăm Việt Nam trong hai ngày 7 và 8/8. Hai thượng nghị sĩ cũng đã gặp Đại tướng Phùng Quang Thanh, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam.
