Chơi đàn chào mừng Tổng thống Obama
Tôi gặp nghệ sĩ Đoàn Đính tại một quán cà phê đầu phố Hàng Cháo, chếch cửa số 9 của Sân vận động Hàng Đẫy (Hà Nội). Dù công việc khá bận rộn, nhưng ông luôn giữ thói quen ngồi uống cà phê tại đây mỗi sáng. Trong tiếng nhạc nhè nhẹ, nghệ sĩ Đoàn Đính bất chợt nhìn sang sân vận động trước mặt, nói: “Tôi có hai niềm đam mê là âm nhạc và thể thao. Thiếu hai thứ đó chắc cuộc sống buồn lắm”.
Chúng tôi đã chơi những bản nhạc có nguồn gốc ở đảo Hawaii, nơi Tổng thống Obama sinh ra. Đảo Hawaii cũng là xuất xứ của cây đàn Hawaii từng làm say mê những người yêu nhạc”.
Nghệ sĩ Đoàn Đính
Niềm đam mê âm nhạc của Đoàn Đính gắn liền với cây đàn guitar Hawaii. “Cuối tháng 5 vừa qua, tôi và học trò có niềm vui lớn khi được mời tham gia chương trình nghệ thuật chào mừng Tổng thống Barack Obama tới thăm Việt Nam. Chúng tôi đã chơi những bản nhạc có nguồn gốc ở đảo Hawaii, nơi Tổng thống Obama sinh ra. Đảo Hawaii cũng là xuất xứ của cây đàn Hawaii từng làm say mê những người yêu nhạc”- Nghệ sĩ Đoàn Đính cho biết.
Trước khi diễn ra sự kiện trên một thời gian, nghệ sĩ Đoàn Đính có tham gia một chương trình biểu diễn để kêu gọi mọi người giúp đỡ đồng bào các tỉnh miền Trung bị ảnh hưởng bởi nạn ô nhiễm do chất thải độc hại của dự án Formosa gây ra. Ông đã rủ Phương Đông, cô học trò cưng hiện đang là sinh viên Học viện Ngoại giao tham gia. Tiếng đàn guitar Hawaii của hai thầy trò đã gây ấn tượng tại cuộc biểu diễn này. Sau đó, họ được mời tham gia chương trình nghệ thuật chào mừng Tổng thống Barack Obama tới thăm Việt Nam. Nghệ sĩ Đoàn Đính cho biết: “Nhận lời mời, tôi và Phương Đông lao vào tập luyện. Phương Đông chơi bài Aloha oe, tên bài hát chính là lời chào của người thổ dân đảo Hawaii. Còn tôi chơi bài Blue Hawaii (Hawaii xanh). Tại buổi biểu diễn ngày 23/5 khi đó, Tổng thống Obama rất hào hứng, liên tục vỗ tay khi nghe các tiết mục văn nghệ truyền thống của Việt Nam cũng như những bản nhạc của quê hương ông. Sau buổi biểu diễn, khi bắt tay Phương Đông,Tổng thống Obama nói: Hawaii, Hawaii… một cách vui vẻ, thân thiện”.
Nghệ sĩ Đoàn Đính cho biết, để chơi được đàn Hawaii như hiện nay, ông luôn biết ơn cha mình, cố nhạc sĩ Đoàn Chuẩn. Sinh thời, nhạc sĩ Đoàn Chuẩn là một trong những người chơi guitar Hawaii cự phách, ông có tới 3 ngàn đĩa nhạc hiếm về guitar Hawaii. Qua những đĩa nhạc này, ông không chỉ tự học cách chơi đàn Hawaii mà còn tự đặt cho mình trách nhiệm phải chép lại cho được những bản nhạc ấy để dạy cho học trò. Và một trong những học trò của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn chính là con trai Đoàn Đính. Tuy nhiên, để học Guitar Hawaii đòi hỏi sự kiên trì và niềm đam mê rất lớn. Bởi loại đàn này chỉ có những phím ảo, nếu không có sự thẩm âm cực tốt sẽ rất khó học. Không ít lần, cậu bé chưa đầy mười tuổi Đoàn Đính sưng tấy tay vì bị bố phạt đòn do đàn chơi chưa đạt yêu cầu. Có lần, Đoàn Đính còn bị bố nhốt 5 giờ liền trong phòng, chỉ khi chơi tốt bản nhạc mới được ra ngoài. Học cực khổ thế nên Đoàn Đính không tránh khỏi những lúc nản. Nhưng qua người cha, ông lại thấy được tiếp thêm nghị lực để học đàn.“Mỗi sáng thức dậy, nghe tiếng đàn của bố, tôi luôn tự hỏi nó được phát ra từ đĩa than hay từ đôi bàn tay điêu luyện của ông. Trong sổ nhạc của bố, tôi còn thấy bút tích “quyết tâm trong năm 1958 chơi hay hơn đĩa”. Ngày nào ông cũng luyện tập, đến mức chơi đàn tay trái cũng điêu luyện như tay phải. Rồi sau đó, tôi được biết tất cả những bài hát của bố đều được sáng tác trên cây đàn guitar Hawaii… Thế giới tuổi thơ quanh tôi luôn được lấp đầy bằng âm thanh và sự khổ luyện, nên không biết tự lúc nào tôi đã làm chủ được cây đàn guitar Hawaii’- Nghệ sĩ Đoàn Đính chia sẻ.
Học đàn thành công, Đoàn Đính từng được nhạc sĩ Đoàn Chuẩn cho phụ giúp việc dạy đàn. Khi có người nhập học, Đoàn Đính thường dạy trước, tới lúc người học đạt đến một mức nào đó thì nhạc sĩ Đoàn Chuẩn mới dạy. Sau này, khi đã có tuổi, nghệ sĩ Đoàn Đính cũng dạy học như cha. Nhiều người đã tìm đến ông, trong đó có không ít bạn trẻ để học đàn. Qua dạy học, những ai có năng khiếu và niềm đam mê đều được ông quan tâm, tận tình dạy bảo như người thân. Đơn cử như Phương Đông, cô sinh viên Học viện Ngoại giao - sau khi học được ba tháng thầy Đoàn Đính thấy chơi đàn tốt liền không lấy tiền học nữa. Sau một năm rưỡi học đàn, nay nghe Phương Đông chơi một số bản nhạc nhiều người tưởng đó là tiếng đàn của thầy Đoàn Đính. “Đợt biểu diễn đàn guitar Hawaii chào mừng Tổng thống Barack Obama vừa rồi, thấy Phương Đông chơi tốt, tôi thấy sướng hơn cả bản thân được khen”- nghệ sĩ Đoàn Đính nói.
 |
Tranh của Nguyễn Văn Hổ.
Thể thao mở rộng tiếng đàn
Là một nghệ sĩ, Đoàn Đính còn có tố chất thể thao. Ông cho biết, mình được thừa hưởng khả năng này từ bố, bởi nhạc sĩ Đoàn Chuẩn chơi bóng bàn rất hay. “Vào những năm 60 của thế kỷ trước, khi đánh đôi cùng bố trong một giải phong trào, hai cha con từng giành giải nhất bóng bàn của quận Ba Đình”- ông Đính cho biết. Rồi trong những năm tháng khó khăn sau này, ông Đoàn Đính từng mua một vài bàn bóng bàn về kê tại ngôi biệt thự của gia đình tại số 9 phố Cao Bá Quát để thu nhập thêm. Sau giải phóng miền Nam, ông là một trong những người đầu tiên vào thành phố Hồ Chí Minh để tìm mua bàn bi-a. Do vận chuyển phải tháo rời, nên ông Đính phải học trước cách lắp ráp bàn để khi mang ra Hà Nội còn biết cách lắp lại. Thời đó, môn billiards vẫn được coi là trò chơi của giới quý tộc, tựa như chơi golf hiện nay. Nhưng dần dà, nhiều người đã đến chơi, làm quen. Sẵn bàn ở nhà, lại có năng khiếu thể thao, ông Đoàn Đính chẳng những chơi billiards giỏi mà còn có khả năng hướng dẫn người chơi về môn thể thao này.
Sau khi về làm Giám đốc Sở Thể dục Thể thao Hà Nội, ông Hoàng Vĩnh Giang thấy billiards rất phù hợp với thể hình, thể lực cũng như tố chất lanh lẹ, thông minh của người Việt Nam. Ông Đoàn Đính được mời để phát triển môn thể thao này. Năm 1997, Huấn luyện viên (HLV) Đoàn Đính đã cùng đội tuyển billiards-snooker Việt Nam lần đầu góp mặt ở sân chơi SEA Games 19 tại Indonesia. Ngay lần xuất ngoại đầu tiên ấy, cơ thủ Lý Thế Vinh đã mang huy chương vàng đầu tiên về cho đoàn thể thao Việt Nam. Tiếp đó, trong các SEA Games sau, năm nào Việt Nam cũng có ít nhất một huy chương vàng nếu như billiards-snooker có trong nội dung thi đấu. Đặc biệt, tại SEA Games 25 năm 2009 trên đất Lào, dưới sự chỉ đạo của HLV trưởng Đoàn Đính, đội tuyển billiards-snooker đã đạt thành tích lớn khi giành được 3 huy chương vàng.
Mỗi khi có dịp cùng đội tuyển ra nước ngoài thi đấu, HLV Đoàn Đính thường tìm kiếm những băng đĩa về guitar Hawaii để mở mang thêm kiến thức. Một lần sang Philippinnes dự SEA Games, ông gặp một ban nhạc của nước bạn chơi guitar Hawaii khá hay, nên sau đó đã mời họ đệm cho một số bài hát của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn trong album nhạc độc tấu guitar Hawaii Tình nghệ sĩ được làm năm 2012. Trước Tình nghệ sĩ vài năm, ông cũng đã phát hành album Gửi người em gái miền Nam. Được biết, cả hai album này đều được ông tự làm trong phòng thu mini tại nhà riêng.“Làm việc trong phòng thu chuyên dụng thường chỉ thu đi thu lại được vài lần. Trong khi tự thu có thể làm thoải mái, thậm chí cả trăm lần, khi nào ưng ý thì thôi. Tôi đủ kỹ thuật để có thể tự thu, và các băng phát hành đều đạt chất lượng đảm bảo, phát hành bình thường”- ông Đoàn Đính cho biết.
Những năm gần đây, ngoài chơi đàn tại Hà Nội, nghệ sĩ Đoàn Đính còn vào thành phố Hồ Chí Minh và ra nước ngoài biểu diễn guitar Hawaii. Từ chuyện này, có người bảo với tiếng đàn điêu luyện của mình, Đoàn Đính có thể năng biểu diễn ở nước ngoài hay thành phố Hồ Chí Minh là có thể sống tốt bằng nghề. Tuy nhiên ông vẫn tập trung biểu diễn tại Hà Nội. Bởi ở đây ông có ký ức tuổi thơ, có mùa thu, có âm hưởng của những bản tình ca buồn. Đối với ông, chừng đó cũng là đủ.
Hoài niệm về nhạc sĩ Đoàn Chuẩn
Cuối cuộc gặp hôm đó, nghệ sĩ Đoàn Đính tặng tôi bản sao cuốn nhạc chép tay của cố nhạc sĩ Đoàn Chuẩn. Lần giở từng trang, tôi thấy cuốn nhạc có đầy đủ những sáng tác của nhạc sĩ, trong đó có một số chỗ còn dập xóa. Và mặc dù không phải sáng tác cuối cùng, nhưng tập Bài ca bị xé lại được xếp gần cuối. “Tập Bài ca bị xé gồm một số bài hát được bố tôi sáng tác năm 1955, nhưng sau đó ông đã xé tập nhạc này đi. Cho đến lúc cuối đời, được mọi người động viên, ông mới chép lại”- Nghệ sĩ Đoàn Đính cho biết.Bản nhạc Vĩnh biệt do nhạc sĩ Đoàn Chuẩn chép tay.
Trong tập Bài ca bị xé có ca khúc Vĩnh biệt. Trước khi mất, nhạc sĩ đã yêu cầu được nghe lại một trong những sáng tác của mình, và bản nhạc được ông chọn nghe là Vĩnh biệt. Sau này, bản nhạc Vĩnh biệt và một số bài hát khác được nghệ sĩ Đoàn Đính chơi trên cây đàn Hawaii của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn để lại. “Cây đàn này được bố tôi mua từ Pháp, đến nay đã trên 70 năm, hiện gỗ đã khô nhưng không hề cong vênh. Khi đánh lên, âm thanh của đàn vẫn vẹn nguyên khiến tôi luôn thấy cảm xúc dâng trào”- Nghệ sĩ Đoàn Đính chia sẻ.
