Ông Nguyễn Đình Hảo - một người trong dòng họ Nguyễn cũng là ông “từ” giữ đền chỉ vào hai chiếc cột đại đăng ngũ sắc cao gần 15 m nói: “Hai chiếc cột này bị nghiêng rồi đấy, cột phía hữu nghiêng chừng 4-5 độ”.
Theo ông Hảo, hiện tượng này xuất hiện cách đây gần…10 năm. Mới đầu chỉ là những vết rạn nứt nhỏ, ông Hảo cùng mọi người trong dòng họ đã dùng xi măng trét lại nhưng vết nứt ngày một lan rộng và độ nghiêng mỗi năm một lớn dần.
Đến nay vết nứt đã 5 phân. Theo quan sát thì vết nứt và độ nghiêng sẽ lớn hơn nữa nếu Ban quản lí (BQL) nơi đây không có biện pháp khắc phục. Việc BQL đền khắc phục bằng cách trát xi măng là không hợp lí. Bởi độ lún của hai cột đại đăng ngũ sắc theo một số nhà chuyên môn là có liên quan đến địa tầng.
Ông Hảo còn cho hay: hiện tượng trên xuất hiện từ khi xây dựng hồ bán nguyệt. Rất có thể khi đào hồ đã không khảo sát kỹ nền đất làm chấn động đến trụ cột.
Ngoài hai cột đại đăng ngũ sắc, một số hạng mục của đền cũng có dấu hiệu xuống cấp trầm trọng: tường và mái ở phía thượng điện cũng có hiện tượng bị nứt và xô về phía sau; lầu bia, lầu chuông, lầu khánh bị bong rộp phần vôi vữa phía ngoài; các câu đối bằng chữ hán ở cổng tam quan cũng bị sứt sẹo và mờ dần. Đặc biệt là hai cột hoa biểu được xây dựng thời Lê (1467) cũng có hiện tượng “rệu rã”.
Theo ông Hảo, từ năm 2000 đến nay, địa phương không có nguồn vốn nào đầu tư để chống xuống cấp đền thờ Nguyễn Xí. Một số hạng mục như bờ tường bao quanh mới xây là do nguồn vốn của bà con trong xã và dòng họ đóng góp (trên 300 triệu đồng).
Trước hiện trạng của đền, cuối năm 2004, BQL đền đã lập tờ trình về việc xin tôn tạo xây dựng và tu sửa chống xuống cấp gửi lên huyện Nghi Lộc, trong đó nêu 15 hạng mục cần tu sửa. Và cũng trong năm này Trung tâm văn hoá huyện đã cho cán bộ chuyên môn xuống kiểm tra, kết luận tại công văn số 164/TT - UB ngày 22/9/2004: “một số hạng mục ở di tích đã thực sự xuống cấp”.
Ngay khi có công văn của huyện thì Sở VHTT cũng đã cho người xuống kiểm tra và có ý kiến: “Đồng ý cho triển khai sửa chữa chống xuống cấp các hạng mục tại đền thờ Nguyễn Xí như khu vực cột hoa biểu; mở rộng sân cũ trước nhà hạ điện; sân trước cổng tam quan... Những hạng mục còn lại địa phương đề nghị nguồn ngân sách cấp hỗ trợ, Sở văn hóa Thông tin sẽ xem xét đưa vào kế hoạch năm 2005 giải quyết”. (Công văn Sở văn hóa Thông tin, số 844/CV-QLVH, ngày 15/10/2004).
Vừa rồi chúng tôi trở lại thăm ngôi đền này, thấy mấy người thợ đang dùng gạch lát nền trước sân thượng điện. Tôi hỏi ông Hảo : Đây là vốn của Nhà nước đầu tư? Ông chậm rãi: “Đâu phải, vừa rồi có doanh nghiệp trong tỉnh đầu tư cho “chút đỉnh”, còn vốn của tỉnh có thấy đâu. Còn phải chờ thành lập ban này ban nọ”.
