Hiếm con đường nào của Sài Gòn không có quán nhậu và cũng là nơi có quán nhậu lớn nhất Việt Nam (Tính sơ sơ hệ thống quán kiểu Làng Nướng đã có đến vài chục quán, quán nào cũng cỡ đủ sức chứa cả ngàn khách trở lên). Sài Gòn có tiếng về… ăn nhậu đến thế nhưng lạ thay trong danh sách 100 món ngon do ngành du lịch giới thiệu cho du khách cách đây mấy năm lại không có món nào có nguồn gốc xuất xứ từ Sài Gòn.
Nhưng với nhà báo “Ăn” (Cánh đồng nghiệp gọi nhà báo Ngữ Yên), cái “ăn” ở Sài Gòn lại được nhìn nhận ở góc độ khác. Là một nhà báo phụ trách mảng ẩm thực của nhiều tờ báo Sài Gòn Tiếp Thị, Nhà Đẹp, Quốc Tế, Diễn Đàn Doanh Nghiệp cuối tuần, Tia Sáng, Thế Giới Tiếp Thị… Ngữ Yên có nhiều cơ hội trải nghiệm, tiếp cận với những ngóc ngách ăn uống của đời sống, rồi từ đó, đưa anh đến với nét đẹp của văn hóa ẩm thực.
Không chỉ ăn, hay luận bàn ngon - dở của món ăn, Ngữ Yên nghiên cứu khá kỹ về nguồn gốc, diễn biến và sự hòa nhập, phát triển của văn hóa qua những món ăn. Ngữ Yên từng nói khi đã ăn là phải biết gốc gác xa xưa, nơi bắt nguồn của chính món ăn, những thứ đã làm nên món ngon tuyệt vời như vậy. Hành trình khám phá ẩm thực Sài Gòn của tác giả Ngữ Yên kéo dài hơn 20 năm với từng vệt bài về chuyện “ăn rong” được độc giả đón nhận, thích thú.
Hai cuốn Sài Gòn chở cơm đi ăn phở và Sài Gòn ồ bỗng ngon ghê! mà Ngữ Yên giới thiệu cùng lúc có thể xem là một combo sách khám phá, trải nghiệm văn hóa ẩm thực Sài Gòn đầy thú vị, là hàng “độc” trên kệ sách viết về chuyện ăn uống hiện nay. Bộ sách tập hợp những câu chuyện ẩm thực Việt Nam tại Sài Gòn nhìn từ góc “Người tha hương sống ở Sài Gòn”.
Trong đó cách sống, tính khí, lối tư duy kiểu Sài Gòn đã chi phối mạnh mẽ để những món ăn có xuất xứ từ mọi miền đất nước (thậm chí ở nước ngoài) đều có sự thay đổi, trở thành đặc sản Sài Gòn. Trong đó, có Sài Gòn của dân tứ chiếng hay “Tứ hải giai huynh đệ”, có Sài Gòn hội tụ những món ăn thật quen thuộc còn mang hương vị quê nhà: bát canh chua, mắm kho quẹt… nhưng cũng có những món ăn đậm chất vùng miền như tô canh khế, nồi lẩu rắn, nồi cháo nấm tràm… Phải thừa nhận, đây là món phổ biến một thời, bất kỳ người ăn rong nào cũng có thể từng bị “cám dỗ”!
Ngữ Yên thuộc tuýp người viết không ưa khoa trương, son phấn. Những liệt kê tỉ mỉ, những sử liệu kiến thức y thực hài hòa, có khí chất theo kiểu “giang hồ”, tự nhiên, đôi lúc ngang tàng. Người đọc như được tham gia vào cuộc tán dóc, cà kê hào sảng trên bàn nhậu vỉa hè hay một cuộc đàm luận thú vị bên mâm cơm ngày nhàn rỗi.
Rồi từ những cuộc bàn luận tưởng như vô tận đó, Ngữ Yên khéo léo đưa vào đó một hàm lượng y thực, ghi chép ẩm thực, và dĩ nhiên, không thiếu những công thức chế biến của những đầu bếp có tên tuổi lẫn vô danh. Trên tất cả, sau món ăn là lịch sử, là ân tình, ký ức, sự chuyển dịch của tâm tính cộng đồng.
Từ câu chuyện ẩm thực, bức tranh về đời sống Sài Gòn trong mắt của những người dân nhập cư hiện lên sống động. Sài Gòn không có đặc sản nhưng lại nâng niu ôm vào đặc sản vùng miền, quốc gia để biến thành “của riêng”.
Nhưng Sài Gòn vẫn có “riêng một góc trời” với những khu chợ người Quảng, những “Thiên đường” món Bắc, những “Góc Huế”, phố ẩm thực Hàn, Nhật, Thái… để gói không chỉ cả Việt Nam mà còn nhiều đặc sản khắp thế giới cùng hội tụ.
Ngữ Yên tên thật là Trần Công Khanh, quê Khánh Hòa, sinh sống tại Sài Gòn hơn 20 năm. Đã xuất bản Người ăn rong (In lần đầu 2006 và vừa tái bản với tên mới Sài Gòn chở cơm đi ăn phở), Người ăn rong 2 (2013), mới nhất: Sài Gòn, ồ bỗng ngon ghê! (2017).
