Thuyền buồm là loại thuyền có 3 hoặc 4 cánh buồm hình thang, hình tam giác làm bằng lá đệm và được điều khiển bằng một hệ thống dây lèo rất phức tạp.
Trong bức tranh vẽ về Hội An của John Barrow vào năm 1793, thương cảng Hội An có rất nhiều loại thuyền buôn ngoại quốc với những cánh buồm hình tam giác nhiều lớp của vùng Địa Trung Hải. Buồm hình cánh quạt xòe rộng với những chiếc nẹp ngang của Trung Hoa và những cánh buồm tứ giác, hình thang làm bằng lá đệm của người Việt Nam.
Trong quá khứ, từng đoàn thuyền buôn, thuyền đánh cá, thuyền vận tải với những cánh buồm dọc ngang ven biển từng là hình ảnh hết sức ấn tượng và in đậm trong ký ức của nhiều thế hệ cư dân Hội An.
Ông Trần Văn An - Chuyên viên Trung tâm QLBTDT Hội An - cho biết: “Với vai trò là cảng thị, thuyền buồm phát triển vào bậc nhất của Việt Nam thời Trung Cận Đại. Chúng tôi đang có hàng trăm tư liệu minh chứng cho sự hưng thịnh của thuyền buồm trong mấy thế kỷ trước.
Nổi tiếng nhất là ghe bầu Quảng nam, có trọng tải lớn hàng trăm tấn, chuyên chở hàng hóa buôn bán dọc các cảng biển trong nước và sang tận Thái Lan, Singapore, Malaysia...”.
Một loại thuyền buồm khác nhỏ hơn dùng để bốc dỡ hàng hóa lên xuống, còn gọi là ghe vợi, có từ 1 đến 3 cánh buồm. Ghe vợi ngày xưa thường tụ tập quanh các ghe bầu, thuyền buôn lớn để vận chuyển hàng hóa. Những ghe đánh cá, ghe vận tải nội địa được gọi chung là ghe trường, lúc cần, ngư dân có thể sử dụng hệ thống cánh buồm từ 1 đến 3 lá để giảm bớt sức chèo.
Trải qua quá trình vật lộn với sóng nước, cư dân Hội An - Quảng Nam đã tích luỹ được nhiều kinh nghiệm về kỹ thuật sử dụng và điều khiển hệ thống buồm sao cho bắt gió và chạy đúng hướng.
Lúc ngược gió, người ta vẫn cho thuyền chạy được về phía trước bằng kỹ thuật chạy vát rất độc đáo. Hình ảnh về những chiếc thuyền buồm này được Hội An tái hiện trong chương trình Lễ hội Quảng Nam - Hành trình di sản 2005 vừa qua. Lần đầu tiên sau gần thế kỷ, du khách và nhân dân Quảng Nam mới thấy lại những cánh buồm dong ruổi trên sông Thu Bồn và vùng biển Cù Lao Chàm.
Dựa trên bức tranh của John Barrow và các tư liệu sưu tầm được, suốt mấy tháng trời, Trung tâm QLBTDT Hội An tiến hành phục hồi lại nguyên mẫu 2 chiếc thuyền buồm theo kiểu ghe trường trước đây.
Mỗi chiếc chạy bằng 3 lá buồm tứ giác làm bằng lá đệm, đáy bằng mê tre; đồng thời tuyển chọn 20 chiếc thuyền ở các vùng ven biển Hội An cùng các ngư dân lão luyện có kinh nghiệm lèo lái để tái hiện lại đoàn thuyền buồm chạy vát trên sông.
Ông Trương Văn Bay – Phó Chủ tịch UBND thị xã Hội An cho biết, sẽ biến hoạt động này trở thành tour du lịch thuyền buồm thường xuyên tại vùng sinh thái biển Cù Lao Chàm - xã đảo Tân Hiệp.
Tour du lịch độc đáo này sẽ bắt đầu trong Tháng Du lịch Hội An - Cảm xúc Mùa hè lần thứ 2 vào tháng 8/2005. Du khách có thể đăng ký tham gia theo đoàn để cùng với các ngư dân Hội An dong buồm trên biển và tìm hiểu xem kỹ thuật chạy vát của loại thuyền buôn đặc trưng xứ Quảng.
