Viết sách để chia sẻ vẻ đẹp toán học

> GS Ngô Bảo Châu bắt đầu giảng bài tại Viện Toán

Một tác phẩm khởi nguồn từ tình bạn

Cả hai tác giả của “Ai và Ky ở xứ sở những con số tàng hình”, Ngô Bảo Châu và Nguyễn Phương Văn, đều từ chối việc gắn mác “tác phẩm văn học” cho cuốn sách.

Thậm chí, Ngô Bảo Châu còn thẳng thắn chia sẻ lý do trước hết để anh có ý tưởng viết cuốn sách này là vì tình bạn với anh Nguyễn Phương Văn chứ không phải vì toán học.

Nhưng tình bạn chỉ là mạch khởi nguồn. Còn trong quá trình từ thai nghén đến khi bắt tay vào viết tác phẩm, niềm đau đáu của Ngô Bảo Châu là chuyển tải ngôn ngữ toán học đến được với các bạn trẻ, qua đó phô diễn được vẻ đẹp của nó.

“Với những người làm nghiên cứu, quá trình miệt mài lao động là con đường dẫn họ đi từ những điều chưa hiểu rõ và phức tạp đến cái đơn giản, dễ hiểu. Nhưng với những nhà sư phạm, để giúp mọi người hiểu vấn đề mà mình thấy rất sáng rõ là việc làm hết sức khó khăn. Tôi là nhà toán học, đồng thời là một giảng viên. Vì vậy điều mà tôi vẫn trăn trở là làm thế nào để chia sẻ với mọi người vẻ đẹp của toán học!”, Ngô Bảo Châu cho biết.

Theo GS Ngô Bảo Châu, để làm được điều này, anh cần một ai đó làm “chuột bạch” và anh Phương Văn là người bạn lý tưởng để đóng vai trò đó. Ngô Bảo Châu giải thích: “Tôi nói gì người đó hiểu thì mới hy vọng người khác hiểu”.

Vì vậy, thoạt tiên cuốn sách bắt đầu bằng cách anh Châu trò chuyện với anh Văn và anh Văn viết lại theo cách hiểu của mình và cuối cùng là cả hai cùng tham gia chỉnh sửa, hoàn thiện. Mấy chương đầu làm kỹ và lâu đến nỗi đến giờ Ngô Bảo Châu vẫn nhớ câu nào mình viết, câu nào Phương Văn viết.

Giáo dục “nhồi sọ” hiện nay giết chết sự ngây thơ

Lý do để hai tác giả cho rằng đứa con tinh thần của mình chưa đạt tới tầm của một tác phẩm văn chương bởi ngay trong quá trình viết, họ không đặt ra mục tiêu nghệ thuật nào để hướng tới, mặc dù cả hai đều yêu văn chương.

Kỹ thuật văn học chỉ được sử dụng ở cách chọn hành văn, chọn nhân vật, giới hạn tính cách nhân vật. Văn chương trong “Ai và Ky…” chỉ là môi trường tạo chỗ đứng cho toán học, cho các tác giả bộc lộ những suy tưởng triết lý…

Tại buổi giao lưu giữa các tác giả với độc giả cuốn “Ai và Ky…” (tổ chức ở Trung tâm Văn hoá Pháp, Hà Nội đêm 2-8), GS Hà Huy Khoái chia sẻ, ông có một niềm tin mãnh liệt vào sự thành công về mặt văn chương của “Ai và Ky…”.

Theo GS Khoái, điều tuyệt vời nhất mà hai tác giả đã làm được là gộp những nhà toán học sống rải rác trong nhiều thế kỷ suốt 2000 năm vào trong một không gian, thời gian chung của cuốn sách.

Để xử lý một cách khéo léo, tinh tế phi lý này, hai tác giả đã làm một thao tác đơn giản: viết theo thể loại cổ tích. Cũng chính vì chọn thể loại cổ tích mà hai tác giả đã nêu bật được cái thần trong vẻ đẹp của các nhân vật: sự ngây thơ.

“Có những vấn đề rất sâu của toán mà chỉ người ngây thơ mới nhận ra. Tôi dạy toán suốt 45 năm nay nhưng chưa một học trò nào hỏi tôi được những câu hỏi ngây thơ. Ví dụ, cho điểm A trong vòng tròn, điểm B ngoài vòng tròn, kẻ một đoạn thẳng nối A với B, K là giao điểm giữa đoạn thẳng AB với vòng tròn. Nhưng nhỡ không có giao điểm K thì sao? Không một ai thắc mắc".

Nhân ví dụ này, GS Khoái “kết tội” cách giáo dục nhồi sọ, khuôn mẫu trong nhà trường phổ thông hiện nay đã giết chết sự ngây thơ trong tâm hồn học sinh khi tìm hiểu, khám phá khoa học nói chung và toán học nói riêng.