 |
| Phát huy văn hóa truyền thống và đẩy lùi hủ tục đang là vấn đề cần quan tâm ở các buôn làng Tây Nguyên |
Sau một ngày thu hoạch mì vất vả, vợ chồng Kpă Vel (sinh năm 1962) đi ngủ sớm. Ông vừa chui vào mùng thì có tiếng la lối của Kpă Hnhok (sinh năm 1977) em cọc chèo với Vel và Kpă Yel (sinh năm 1962) người cùng làng.
Cả hai vào kéo Vel đi uống rượu mà không cần đợi Vel phân trần có tiền hay không. Ra khỏi nhà gần 100m, Hnhok và Yel cùng một số người khác đấm đá tra khảo hỏi Kpă Vel “thuốc thư” cất giấu ở đâu lấy đi tiêu huỷ ngay, đừng có hại dân làng!
Chuyện là chiều 23/2 Hnhok trong lúc cuốc 3 sào rẫy (do Vel nhượng lại) được một củ rừng, không rõ củ gì. Hnhok đi hỏi một người làng, họ bảo đấy là củ cây thuốc thư. Có củ thuốc thư trong rẫy của Vel, trước nay dư luận ở làng râm ran chuyện Vel là ma lai có thuốc độc, nghĩ rằng tang chứng vật chứng đã rõ nên số người này đến “xử” Kpă Vel.
Đang đêm họ bắt Vel phải về nhà tìm thuốc thư, do bị đánh đập đau đớn Vel về đào một ụ mối lên tìm thuốc, song kết quả chỉ có hai sợi dây nhỏ và một cái củ rừng không rõ củ gì. Có người nói củ này đúng là “thuốc thư”. Đám người như cơn điên dại tiếp tục xông vào đánh đập Vel, xé nát áo quần rồi châm lửa đốt, sau đó khiêng xác nạn nhân ném về nhà.
Trước đó Kpă Wuốt một người anh cọc chèo khác của Kpă Vel ở làng Klũh-Ia Tiêm cũng bị người làng nghi ngờ có thuốc thư, đánh đập dã man khiến Wuốt bỏ làng đến huyện khác sinh sống.
Cũng trong những ngày đầu năm 2007, tại làng Tào Ròng xã Dun-Chư Sê, Siu Pêng 50 tuổi nguyên là già làng Tào Ròng thường uống rượu lảm nhảm rằng mình làm được “thuốc thư”.
Dân làng vừa khiếp sợ, vừa căm ghét, bởi người dân quan niệm có “thuốc thư”, ghét ai sẽ làm cho người đó lăn đùng ra chết. Làng Tào Ròng có nhiều người khỏe mạnh bất hòa với Siu Pêng bỗng lăn ra chết thật, vì thế mâu thuẫn trong cộng đồng dân làng với Siu Pêng ngày một dâng cao.
Hôm đó Siu Nhiên đang khoẻ mạnh là học sinh lớp 9 trường TH PTCS Nguyễn Du một lần trên đường đi học về gặp và nói chuyện với Siu Pêng sau đó về nhà đau bụng vật vã. Trong giấc mơ Siu Nhiên thấy Pêng bỏ thuốc thư vào người mình. Nhiên kể lại câu chuyện với bố ruột là Rơ Lan Tiêu, cả nhà sang cãi nhau với Siu Pêng sự việc bất phân thì Siu Nhiên về lăn đùng ra chết.
Lo xong ma chay cho Siu Nhiên, theo luật tục của người JRai để phân rõ đúng sai, Rơ Lan Tiêu và Siu Pêng thi lặn nước, ai thua cuộc người đó sai và phải chịu tội với dân làng. Họ kéo nhau ra con suối Ia Pát trước làng. Lặn một lúc, Siu Pêng già yếu hơn đã phải trồi lên chịu thua cuộc, Rơ Lan Tiêu đợi mãi không thấy lên, trai làng mò xuống tìm kiếm thì chỉ còn là một cái xác không hồn.
Cho đến nay trong cộng đồng nhiều dân tộc Tây Nguyên vẫn tin vào số thầy mo, ma lai, “thuốc thư”. Đặc biệt, những người bị dân làng nghi ngờ là ma lai có “thuốc thư” - một loại thuốc độc hại người, thường bị dân làng đuổi khỏi làng hoặc tìm cách hành hung để trừ hậu họa. Chính quyền cơ sở cần tuyên truyền, xóa bỏ tâm lý và hủ tục này của người dân.
