 |
| Cá thể rùa Đồng Mô. Ảnh: Phạm Yên |
Ngày 26/11, từ nguồn tin qua đường dây nóng của bạn đọc, PV Tiền Phong đã về phường Trung Sơn Trầm, TP Sơn Tây, Hà Nội phản ánh cuộc “giải cứu” một trong bốn con rùa quý cùng họ với cụ rùa hồ Hoàn Kiếm, bị người dân thả lưới bắt, về lại hồ Đồng Mô.
Tại sao giống rùa này quý hiếm như vậy? Liệu có thể kết hợp cá thể rùa này với rùa hồ Hoàn Kiếm để sinh sản hay không? Làm thế nào để bảo vệ loài rùa quý này trước sự săn bắt của con người sau khi được trả về tự nhiên?
Chúng tôi đã tìm gặp ông Douglas Hendri, Giám đốc Chương trình Bảo tồn rùa châu Á, đồng thời là cán bộ Trung tâm Giáo dục thiên nhiên ENV, để giải đáp thắc mắc của nhiều bạn đọc.
Bảo vệ nghiêm ngặt sau khi trả về tự nhiên
Ông Douglas Hendri cho biết, đã xác định được cá thể rùa hồ Đồng Mô là rùa đực. Hình ảnh rùa hồ Đồng Mô sau khi được trả về tự nhiên đã được gửi cho các chuyên gia về rùa đang làm việc tại Trung Quốc – nơi có vườn thú đang nuôi dưỡng hai cá thể rùa cùng loại. Ông Peter Richard, chuyên gia hàng đầu thế giới về rùa Rafetus Swinhoei, xác nhận 99% đây là rùa đực.
“Hiện nay, ENV tiếp tục phối hợp với người dân khu vực hồ Đồng Mô và chính quyền địa phương tại đây để bảo vệ chặt chẽ cá thể rùa quý. Hồ Đồng Mô chia làm hai phần, một nửa thuộc sự quản lý của bên du lịch với sân golf và resort, một nửa thuộc sự quản lý của cá nhân. Người này đã thầu toàn bộ khu vực còn lại của hồ Đồng Mô để nuôi thả cá đến năm 2010.
Chương trình bảo tồn rùa châu Á đã làm việc với người này từ hơn một năm trước. Chúng tôi đã có chương trình nghiên cứu bảo vệ rùa cùng với người này, ngày nào cũng khảo sát quanh khu vực hồ, cùng nhau phỏng vấn người dân các câu hỏi như có nhìn thấy rùa không? Chính vì thế người dân nơi đây đều biết có sự hiện diện của một loài rùa hiếm, đặc biệt quan trọng trong hồ Đồng Mô” - Ông Douglas nói.
Cũng theo ông Douglas, người đàn ông quản lý nửa còn lại của hồ Đồng Mô rất nhiệt tình và quản lý khu vực này rất chặt. Ông đã yêu cầu tất cả dân địa phương vào khu vực này để đánh bắt cá tôm phải làm cam kết không được dùng hay mang theo thiết bị đánh bắt rùa. Ông cũng thuê 3 bảo vệ cùng ông trông coi hồ.
ENV cũng đã làm việc với các trường học, khu dân cư quanh khu vực hồ về kế hoạch trong tương lai để bảo vệ và nhân giống loài rùa quý hiếm này.
Có thể cho sinh sản với rùa hồ Hoàn Kiếm?
 |
| Ông Douglas Hendri |
Ông Douglas cho biết, tổ chức của ông sẽ tiếp tục tìm kiếm các cá thể thuộc họ này ở các khu vực khác, vùng khác tại Việt Nam, nơi đã từng ghi nhận có sự xuất hiện của loài rùa Rafetus Swinhoei. Và nếu may mắn, có thể tìm thấy một cá thể rùa cái.
Trong trường hợp đó, ông Douglas cho rằng có ba phương án có thể xem xét để bảo tồn giống rùa quý. Thứ nhất, nếu được phép của Chính phủ Việt Nam, ENV sẽ di chuyển cá thể rùa cái tìm được về hồ Đồng Mô cùng sống với cá thể rùa đực để tạo cơ hội sinh sản. Có thể tạo ra các tổ nhân tạo ở bờ sông để chúng đẻ trứng. Đây là cách mà vườn thú Trung Quốc đã làm.
Thứ hai, có thể chuyển cá thể rùa ở hồ Đồng Mô về sống với cụ rùa Hồ Gươm. Thứ ba, mang cá thể rùa hồ Đồng Mô sang Trung Quốc để gây nuôi sinh sản với rùa cái tại đây hoặc ngược lại.
Tuy nhiên, ông Douglas thừa nhận, trên thực tế, rất ít hi vọng tìm được cá thể rùa cái và công việc này là cả một quãng đường dài khó khăn. Ngay cả khi một cá thể rùa đực chung sống với một cá thể rùa cái trong cùng hồ thì chưa chắc chúng đã sinh sản.
“Ngay trong quá khứ, kinh nghiệm mà chúng tôi có được sau các cuộc điều tra đều cho thấy, chưa có một báo cáo hay thông tin nào ghi nhận đã từng có sự sinh sản của cá thể rùa đực và cái thuộc loại này tại khu vực chúng sinh sống”.
Đối với phương án cho sinh sản với rùa Hoàn Kiếm, ông Douglas cho hay hiện chưa xác định được cụ rùa Hoàn Kiếm là rùa đực hay rùa cái. Nếu đó là rùa đực thì rất có thể hai cá thể rùa đực tranh chấp môi trường sống sẽ xung đột và một con sẽ chết.
“Thực hiện theo cách nào để bảo tồn giống rùa quý hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của chính phủ và các cơ quan chức năng Việt Nam. Dù bằng cách nào thì đó vẫn là con đường dài và khó khăn nếu biết ngay ở Trung Quốc, chỉ để thuyết phục hai giám đốc vườn thú đồng ý cho hai cá thể rùa “sum họp” như hiện nay cũng đã mất một năm rưỡi. Do đó, để có sự thỏa thuận giữa hai nước trong vấn đề này là vô cùng khó khăn và tốn kém. Hiện nay, vườn thú Trung Quốc là cơ hội cuối cùng nhân nuôi sinh sản loài này trên thế giới” - Ông Douglas nói.
Cá thể rùa cái tại vườn thú Trung Quốc đã đẻ trứng. Nhưng rất tiếc là tất cả số trứng đều không nở thành con. Nguyên nhân hiện nay chưa được xác định. Các nhà khoa học cho rằng có thể trứng đã không được bảo quản tốt, bị con người cầm, nắm hoặc di chuyển không đúng cách.
