 |
| Tướng G.Belov (giữa) ở tuổi 91. Ảnh: Nhat-nam.ru. |
Trong đời người có những cuộc gặp gỡ trở thành sự kiện sâu sắc. Giữa những năm 1960, tôi có một số cuộc gặp gỡ không quên như vậy.
Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào thời đó trải qua những năm tháng khó khăn trên bước đường trở thành quốc gia độc lập có chủ quyền ở Đông Nam Á.
Ngày 14-8-1964, tôi được gọi về Moskva theo lệnh của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Liên Xô, Nguyên soái Liên Xô Rodion Yakovlevich Malinovsky. Trong cuộc trao đổi mật ngắn gọn, Rodion Yakovlevich nói rằng, tôi - thiếu tướng Belov Grigory Andreyevich được trao trọng trách của Chính phủ thực hiện nhiệm vụ ngoài lãnh thổ Liên Xô.
Ông nhấn mạnh: “Đồng chí được trao nhiệm vụ chỉ huy một đơn vị hạn chế của quân đội Xô Viết gửi đến Việt Nam để giúp đỡ họ trong cuộc chiến đấu chống sự xâm lược của Mỹ. Quyết định của Chính phủ về giúp đỡ Việt Nam đã được phê chuẩn; Sau vài ngày đồng chí sẽ bay sang Hà Nội”.
Vậy là tôi đã ở Việt Nam với vai trò Trưởng nhóm chuyên gia quân sự Liên Xô (tên gọi chính thức của các nhân viên quân sự của Quân đội Liên Xô ở nước VNDCCH).
Bắt đầu những công việc bận rộn để giúp các bạn Việt Nam xây dựng mặt trận phòng không ở các thành phố Hà Nội, Hải Phòng; huấn luyện các chiến sĩ phòng không và không quân của Quân đội Nhân dân Việt Nam kỹ năng tác chiến ở các binh chủng pháo cao xạ - tên lửa chống máy bay Mỹ.
Những việc đó đã được viết cụ thể trong cuốn sách Chiến tranh ở Việt Nam. Điều đó đã xảy ra như thế nào (1965-1973)?, xuất bản ở Moskva năm 2005.
Là một người tham gia cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, tôi đã chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng và lý thú, từng nhận những huân chương - huy chương từ tay các vị chỉ huy và lãnh đạo cao cấp của quân đội. Nhưng ở đây, tại Việt Nam, hơn lúc nào hết, tôi cảm thấy thật sự có trách nhiệm cao cả vì công việc được Tổ quốc giao phó.
Trong vai trò Trưởng nhóm chuyên gia quân sự, tôi thường phải giải quyết các vấn đề đảm bảo chiến đấu, đến gặp và trao đổi với lãnh đạo Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam, ở cấp cao hơn nữa là gặp Thủ tướng nước VNDCCH và cả với chính Chủ tịch nước - đồng chí Hồ Chí Minh.
 |
| Các cựu chuyên gia quân sự Xô Viết tham dự kỷ niệm ngày 22-12 với sứ quán Việt Nam tại LB Nga. |
Mùa xuân 1966, tôi nhận được lệnh của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Liên Xô trình bày cho lãnh đạo Quân đội Nhân dân Việt Nam môn xạ kích từ các thiết bị phản lực di chuyển. Để hoàn thành nhiệm vụ cụ thể đó, một nhóm sĩ quan pháo binh do đại tá Azarov chỉ huy đã tới Việt Nam.
Từ bản báo cáo của ông, tôi được biết rõ rằng: đã có ý định qua miền Bắc Việt Nam cung cấp cho các đơn vị của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam các thiết bị tên lửa cỡ nhỏ (Cachiusa thu nhỏ dã chiến) được lắp đặt trên giá ba chân. Sau khi thống nhất các vấn đề liên quan tới việc trình diễn xạ kích, tôi cùng Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam - tướng Trần Sâm, chuẩn bị việc bắn thử trên thao trường. Sau bảy ngày thì mọi việc chuẩn bị xong.
Đúng giờ, các vị lãnh đạo Bộ Quốc phòng Việt Nam đã tới. Tôi báo cáo với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp về việc đã sẵn sàng bắn theo mục tiêu trong một địa điểm hình vuông đã định. Ở đó được lắp đặt hào giao thông, cộng sự, hầm tránh, mô hình máy bay lên thẳng, xe vận tải, xe thiết giáp, cộng sự bê tông cốt thép nhẹ. Cự ly bắn là 8 km.
Bộ trưởng Quốc phòng nói với tôi: “Chúng ta hãy đợi thêm tí chút nhé”. Sau 15 phút, một chiếc ô tô con hiệu Pobeda đến địa điểm, Chủ tịch nước VNDCCH Hồ Chí Minh từ xe bước ra. Sau khi tôi báo cáo về việc chuẩn bị bắn và trình bày thực chất của việc bắn này, đồng chí Hồ Chí Minh yêu cầu được xem các thiết bị phản lực “Cachiusa”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh tiến lại gần tôi và nói: “Đồng chí Belov, xin cảm ơn vì tất cả. Đề nghị đồng chí chuyển tới lãnh đạo của Bộ Quốc phòng Liên Xô lời cảm ơn của chúng tôi và lòng mong muốn được bố trí ngay các thiết bị này cho anh em chúng tôi ở Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam - Việt Nam”.
Tôi chăm chú lắng nghe và quan sát, cách nói của đồng chí Hồ Chí Minh. Lời đối thoại đơn giản, quần áo khiêm tốn giản dị, không một chút vội vàng, không có gì thừa trong vẻ ngoài của vị lãnh tụ của nhân dân Việt Nam - đó là những gì đã gây ấn tượng mạnh hơn cả với tôi trong những giây phút tôi đứng gần Người.
| Chủ tịch Hồ Chí Minh nói với tôi: “Đồng chí Belov, tôi muốn được cảm ơn vợ của đồng chí. Chị ấy đã đợi đồng chí hai năm đằng đẵng khi đồng chí làm việc với chúng tôi ở Việt Nam… Để thể hiện lòng tri ân và kính trọng, tôi xin tặng chị ấy một bộ nữ trang bằng bạc có nạm ngọc lam”. |
Ngay cả cái bắt tay của Người cũng thật ấm áp, chân tình và thiện chí. Rồi sau đó, tại khách sạn, khi trao đổi ý kiến với các chuyên gia liên xô khác (mà họ cũng ghi nhớ về Người như vậy), tôi hiểu rằng vì sao nhân dân Việt Nam vừa kính trọng vừa yêu quý Hồ Chí Minh đến thế.
Cũng với hình ảnh ấy, chúng tôi nhiều lần thấy đồng chí Hồ Chí Minh gặp gỡ các chiến sĩ và cán bộ của Quân đội Nhân dân Việt Nam tại các trận địa khói lửa, gặp gỡ các chuyên gia quân sự Xô Viết ở tiểu đoàn pháo cao xạ - tên lửa của thiếu tá Prôxcurnhin.
Nhiều lần có mặt tại các lễ kỷ niệm, ngày hội của nhân dân Việt Nam, tại các buổi tiếp khách quan trọng, các hoạt động do Chính phủ và Chủ tịch tổ chức - nơi đồng chí Hồ Chí Minh có mặt, tôi luôn luôn nhìn thấy ở Người hình ảnh của một nhà hoạt động chính trị và nhà nước kiệt xuất, con người giải quyết những nhiệm vụ lớn lao tầm cỡ quốc gia, đồng thời lại là một con người rất giản dị và gần gũi - một CON NGƯỜI viết hoa.
Tôi đã được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh tất cả bảy lần. Một lần tôi còn được mời ăn tối tại nhà của Người.
Bữa tối diễn ra trong ngôi nhà gỗ ở sân của Phủ Chủ tịch. Chúng tôi cùng Chủ tịch trò chuyện với nhau bằng tiếng Nga. Đồng chí Hồ Chí Minh nhớ lại những lần gặp đầu tiên của mình với những người dân Xô Viết vào năm 1923, khi Người làm việc ở Quốc tế Cộng sản. Tìm hiểu cuộc sống ở Liên Xô, Người nhìn thấy ở đây tương lai của Tổ quốc mình dù lúc đó còn nằm dưới ách thống trị của thực dân Pháp.
Đồng chí Hồ Chí Minh đã quan tâm từng chi tiết đến gia đình tôi. Bữa tối kéo dài gần hai tiếng đồng hồ, nhưng tôi thấy như thời gian trôi chỉ một thoáng qua.
Qua nhiều năm tháng, tôi khó nhớ lại tất cả cuộc trò chuyện thoải mái giữa hai chúng tôi. Nhưng còn đọng lại rõ ràng trong kí ức tôi điều quan trọng nhất. Đó là tình cảm và lòng biết ơn khi Người nói về Liên Xô, về nhân dân Xô Viết, về chiến thắng vĩ đại của nhân dân Liên Xô trước quân phát xít Đức xâm lược. Nhân dân Nga, Người nói, là một dân tộc vĩ đại. Dân tộc đó vốn có tình cảm anh em và sự giúp đỡ các dân tộc khác.
“Và ngày hôm nay, chúng tôi, những người Việt Nam - Người nói - luôn cảm thấy bên mình tình cảm giúp đỡ anh em đó. Kinh nghiệm vô giá của các chiến sĩ tiền tuyến của cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại luôn được chúng tôi giữ gìn, vận dụng cho các chiến sĩ của Quân đội nhân dân Việt Nam. Nhân dân Việt Nam biết đánh giá những việc làm tốt, và chúng tôi luôn ghi nhớ những gì Liên Xô đã làm cho nhân dân Việt Nam”.
Sau khi tôi kết thúc kỳ hạn nghĩa vụ quốc tế ở Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng tôi phần thưởng cao quý của Việt Nam - Huân chương Lao động hạng nhất và khẩu súng lục có khắc chữ “Smit-vesson”.
Tôi lại rất cảm động vì những lời của đồng chí Hồ Chí Minh nói theo một duyên cớ khác: “Đồng chí Belov, tôi muốn được cảm ơn vợ của đồng chí. Chị ấy đã đợi đồng chí hai năm đằng đẵng khi đồng chí làm việc với chúng tôi ở Việt Nam. Hãy chuyển lời cảm ơn của tôi và để thể hiện lòng tri ân và kính trọng, tôi xin tặng chị ấy một bộ nữ trang bằng bạc có nạm ngọc lam”.
...Hồ Chí Minh không còn nữa, nhưng hôm nay Người vẫn hiện lên trước mắt tôi như tôi đã thấy Người hơn bốn mươi năm về trước.
Con người ở lứa tuổi tôi (91 tuổi) thường hay nhớ lại thời gian mình đã sống. Những sự kiện ở Việt Nam, nơi tôi góp một phần nhỏ công sức, luôn đọng mãi trong tâm trí tôi. Những cuộc gặp riêng với lãnh tụ của Việt Nam - Chủ tịch Hồ Chí Minh là trang tươi sáng và đẹp nhất đời tôi.
(dịch từ nguyên bản tiếng Nga của Grigory belov)
* Do khuôn khổ trang báo, Tòa soạn có lược bớt một số đoạn và đổi tít của hồi ức (Tiền Phong)
