'Cài bẫy' giữa lòng sông

>> Bài 1: Hạn hán chưa qua, sạt lở rập rình

Tình trạng đó đang xảy ra tại các con sông Hà Thanh (thuộc các xã Canh Vinh, Canh Hiển, huyện Vân Canh; xã Phước Thành, huyện Tuy Phước), sông Đại An chảy qua 6 xã của huyện Phù Cát, sông Kôn chảy xuống địa bàn các xã của huyện An Nhơn, Phù Cát…

Khai thác cát bên sông Ba.

Mỏ cát giữa lòng sông sạt lở

Rốn lũ Canh Vinh (Vân Canh, Bình Định) tiêu điều tan nát sau lũ dữ năm 2009, nơi hứng chịu dòng lũ quét mạnh nhất và chưa từng có trong vòng 40 năm qua. Chiếc cầu Ngô La (xóm 4, xã Canh Vinh) bị cơn lũ lịch sử bứt làm hai phần trơ trọi. Dòng nước xoáy chết người cũng từng ập vào xóa sổ cả ngôi làng thuộc xóm 3,4 xã Canh Vinh khiến hàng ngàn người dân chưa hết bàng hoàng.

Vậy nhưng gần đây, một số doanh nghiệp vẫn ngang nhiên dựng bảng “Mỏ khai thác cát” ngay chính chân cầu Ngô La, đoạn sông được xem là thường xuyên gây ra mức sạt lở cấp nguy hiểm. Tại đây, hằng ngày có hàng trăm xe tải chở cát từ lòng sông Hà Thanh mang về Quy Nhơn để bán. Lòng sông Hà Thanh bị khoét sâu tới 5-7m, cạo sâu vào gần nhà dân.

Một mỏ khai thác cát tại nơi thường xuyên diễn ra sạt lở .

Ông Nguyễn Duy Đỉnh (84 tuổi, trú thôn Tân Vinh, xã Canh Vinh), than thở: “Chỉ trên đoạn sông Hà Thanh thuộc địa phận của xã đã có tới 7 doanh nghiệp ngày đêm cho máy múc cát chở đi ngang nhiên. Ai thấu được nỗi khổ của bà con chúng tôi, khi hàng năm lũ lớn, lũ nhỏ ập về kéo đi hàng trăm héc ta hoa màu ra sông, vừa rồi là đến nhà dân và những cây cầu bê tông, mai mốt còn những gì nữa…”.

Ông Nguyễn Văn Tý trú thôn Tăng Lợi, xã Canh Vinh - nơi được xem là ốc đảo bên bờ sông Hà Thanh, thường xuyên bị cô lập trong mùa mưa lũ, bức xúc: “Tui đã không dưới 10 lần đội đơn đi cầu cứu các cấp dừng việc cho moi cát dưới sông”.

Sông Đại An, một nhánh của sông Kôn dài khoảng 15 km, chảy qua địa bàn các xã: Cát Tường, Cát Nhơn, Cát Hưng, Cát Thắng, Cát Tiến, Cát Chánh của huyện Phù Cát và xã Phước Thắng (huyện Tuy Phước) rồi đổ ra đầm Thị Nại.

Hoạt động khai thác cát trái phép trên dòng sông này ngày đêm liên tục, nguồn cát hiện đã cạn kiệt, nên số máy hút cát kéo về tập trung nhiều ở 2 thôn Tân Tiến, Chánh Đạt (xã Cát Tiến), Phú Giáo, Mỹ Bình (xã Cát Thắng). Tại đây chỉ trên đoạn sông dài hơn 1 km có đến 7 máy bơm cát hoạt động; còn phía hạ lưu đê do xã Cát Chánh quản lý cũng có 2 máy bơm thi nhau hút cát lên bờ.

Hoạt động khai thác cát bừa bãi trên sông Đại An không những làm rỗng cả chân đê, mà còn tạo nên những hố sâu nguy hiểm, làm biến đổi dòng chảy, gây nên những dòng xoáy bất thường làm sạt lở hai bên bờ sông, chưa kể làm mất đất sản xuất, ảnh hưởng đến nhà cửa, vườn tược của nhân dân.

Cầu La Ngà xã Canh Vinh (Vân Canh, Bình Định) bị lũ cuốn một nửa năm 2009, nơi đây vẫn đang diễn ra tình trạng hút cát . Ảnh: Việt Hương

Ông Trần Văn Được, trưởng thôn Tân Tiến cho biết: “Trước đây bên này xắn quần là lội được sang bờ bên kia, còn nay thì máy hút cát moi lòng sông sâu hoắm. Qua các kỳ tiếp xúc cử tri tôi nhiều lần trực tiếp phản ánh bức xúc của dân đến các cấp, nhưng không hiểu lý do gì chính quyền địa phương cứ để các máy hút cát hoạt động?”.

Chính quyền nói gì?

Theo ông Đào Văn Nhật, Chủ tịch UBND xã Canh Vinh, thì những gì thuộc về nguồn tài nguyên tự nhiên đều do cấp trên phê duyệt. Việc hàng trăm chiếc xe chở cát từ đoạn sông nguy hiểm không phải là xã không biết, nhưng họ chỉ “khai thông dòng chảy”. Còn việc tận thu hoặc khai thác quá mức quy định vào gần làng thì xã sẽ cho kiểm tra.

Tuy nhiên, ông Nhật cũng tỏ ra sốt ruột trước việc nhiều doanh nghiệp mặc sức khai thác cát bất chấp nhiều đoạn được cảnh báo là cấm. Sự việc này cũng được ngành môi trường thường xuyên chứng kiến, các ban ngành đều thấy hết nhưng chỉ biết góp ý thôi. Muốn dừng phải có lệnh của UBND tỉnh!

Bài 3: Người ở lại đất chết