Cầm trên tay những viên gạch hình dích dắc màu đỏ đẹp mắt, thật khó để hình dung trong lòng viên gạch là… rác! Lật mặt sau của viên gạch mới thấy những vết lỗ chỗ tròn màu đen.
PGS.TS Nguyễn Ngọc Châu, GĐ Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao Công nghệ Môi trường (Liên hiệp Các hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam), chủ nhân viên gạch, nói: "Hạt nhãn đấy! Rác ở Việt Trì, Phú Thọ mùa nhãn toàn hạt nhãn!".
Công trình nghiên cứu của ông tiến hành trong ba năm, mới đây được Hội đồng khoa học Bộ Xây dựng nghiệm thu với kết quả xuất sắc.
Theo PGS.TSKH Nguyễn Ngọc Châu, rác thải tại các nhà máy xử lý hiện nay chủ yếu được phân làm ba loại. Loại có kích thước nhỏ, chủ yếu là mùn, dùng để sản xuất phân vi sinh; loại rác thải vô cơ kích thước dưới 30mm và loại trên 30mm mang đi chôn lấp, vừa ô nhiễm vừa lãng phí.
"Ở nhiều nước trên thế giới, người ta dùng hóa chất phun thẳng vào rác thải sinh hoạt. Hóa chất như một loại keo làm đông cứng rác và các khối đông cứng này được dùng làm sàn cho cừu nằm. Từ đó, tôi nghĩ sao không dùng rác thải vô cơ làm bê tông, gạch?".
Từ ý tưởng này, PGS Châu nghiên cứu phối trộn rác thải rắn vô cơ với xi măng pooclang PCB 30 (loại xi măng này tính kết dính cao và rẻ) và một số vật liệu truyền thống khác như đá dăm, cát vàng, nước… Sau nhiều thí nghiệm, mẫu gạch dích dắc (gạch con sâu) ra đời.
Đến nay, đã có thêm hai loại gạch nữa là gạch lục giác và gạch ba cạnh. Trong đó rác thải sinh hoạt chiếm 20 - 30% trọng lượng mỗi viên gạch. Rác được lấy từ nhà máy xử lý rác Cầu Diễn (Hà Nội) và nhà máy xử lý rác TP Việt Trì (Phú Thọ).
Hơn 10.000 viên gạch lát vỉa hè từ rác đầu tiên đã được lát thử nghiệm tại ngã ba đường Hùng Vương, đoạn rẽ vào KCN Việt Trì, Phú Thọ với diện tích 250m2.
Vừa qua, các nhà khoa học đã chuyển giao công nghệ cho Cty TNHH Việt Hà (huyện Hải Hà, Quảng Ninh) để sản xuất gạch từ rác thải của địa phương. Cty này hiện nay đang hoàn thiện dây chuyền và mặt bằng, dự kiến sẽ bắt đầu đi vào sản xuất trong năm tới.
 |
| Lát gạch vỉa hè làm từ rác tại TP Việt Trì, Phú Thọ. Ảnh PGS Châu cung cấp |
Rẻ và thân thiện với môi trường
So với gạch thương phẩm, gạch làm từ rác của PGS Châu rẻ chỉ bằng 1/3 so với gạch lát thông thường trên thị trường. Hiện nay, một viên gạch con sâu có giá bán khoảng 3.000 đ/viên trong khi gạch làm từ rác giá chỉ 1.000 đ/viên. Gạch từ rác cũng nhẹ hơn, chỉ 2,8kg so với 3kg.
Tuy nhiên, chất lượng được kiểm định là tương đương. Gạch lát vỉa hè phải chịu được lực từ 3kg/cm2 trở lên theo tiêu chuẩn Việt Nam. Tuy nhiên, qua thử nghiệm, gạch từ rác có thể chịu được tải từ 70kg/cm2 trở lên.
Không chỉ làm gạch lát hè, PGS Nguyễn Ngọc Châu còn dùng rác làm bê tông. Bê tông này đã được thử nghiệm chịu tải đáp ứng tiêu chuẩn Việt Nam. Ý tưởng của ông là dùng loại bê tông này làm đê chắn sóng và nuôi cá bè cho các huyện ven biển, làm chỗ cho tàu thuyền neo đậu và chống sụt lở dọc bờ biển.
PSG Châu còn có ý tưởng xếp các khối bê tông chắn sóng sao cho tạo thành một hầm trống ở giữa dùng làm nơi chứa rác. Sau khi đổ rác sẽ hàn kín miệng hầm bằng một khối bê tông khác. Trải qua thời gian, lớp rác xẹp xuống thì lại nhấc lớp bê tông phía trên và đổ tiếp rác lên trên. Việc này góp phần giải quyết tình trạng thiếu đất chôn lấp rác hiện nay.
Bê tông từ rác giá chỉ khoảng 500.000 đ/m3 so với 2 triệu đồng/m3 của bê tông thương phẩm. Thử nghiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy nước ngâm bê tông không màu, không mùi, không vị lạ, không có các chất độc hại gây ô nhiễm môi trường.
Về công nghệ làm gạch và bê tông từ rác, TS Nguyễn Quang Thái, Cục Hạ tầng cơ sở, Bộ Xây dựng nhận định: "Đây là một sáng chế có giá trị cao về kinh tế và có tính thực tế cao. Công nghệ được áp dụng là công nghệ tiên tiến, hạn chế chôn lấp rác, không gây ô nhiễm môi trường và đáp ứng được đòi hỏi trong công tác quản lý chất thải rắn đô thị. Nếu được quan tâm triển khai trong thực tế như lát vỉa hè, làm đường nông thôn, xây bờ tường, bờ rào, v.v.., công nghệ này sẽ mang lại giá trị kinh tế cao".
Khó khăn của công nghệ là đầu ra cho sản phẩm. PGS Châu cho biết hiện nay các Cty chỉ có thể làm với quy mô nhỏ lẻ. "Muốn gạch làm từ rác có thể phủ kín các vỉa hè thành phố, rất cần sự đầu tư nguồn lực tài chính từ Nhà nước với các chính sách ưu tiên cho các nơi dùng sản phẩm từ rác, để rác có quyền tái sinh một cách có ý nghĩa", GSKH Nguyễn Hữu Tăng, Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội KH-KT Việt Nam, nói.
