Rác hữu cơ - Thủ phạm gây biến đổi khí hậu

Rác bít một con kênh ở tỉnh Sóc Trăng. Ảnh: Xuân Lương

75 triệu tấn CO2/năm

Bà Nguyễn Thị Kim Thái, Phó Viện trưởng Viện KH-KT Môi trường, Đại học Xây dựng Hà Nội, cho biết, nước ta hiện có 85 bãi chôn lấp rác. Trong đó, chỉ có tám bãi rác (9 phần trăm) chôn lấp sau công nghệ ủ sinh học, 19 bãi rác (22,4 phần trăm) hợp vệ sinh nhưng chưa có phương thức vận hành.

Còn 76,7 phần trăm bãi rác chôn lấp không hợp vệ sinh. Rác được chôn lấp lại mới chiếm khoảng 15 phần trăm tổng lượng rác được thải ra. Phần chủ yếu rác thải rắn đang vứt bừa bãi hoặc chất đống khắp nơi.

Rác hữu cơ không xử lý và các bãi rác không hợp vệ sinh sẽ phát ra lượng khí CO2 rất lớn. Một nghiên cứu mới công bố của Chương trình Quy hoạch Đô thị Việt Nam (Bộ Xây dựng) cho biết, rác hữu cơ mỗi năm thải ra 75 triệu tấn CO2 quy đổi.

Lượng khí này tương đương lượng khí CO2 do 15 triệu chiếc xe hơi cỡ trung bình thải ra trong một năm. Dự đoán, năm 2020 rác hữu cơ phát sinh 113 triệu tấn CO2 quy đổi.

Nên rác không chỉ gây hại môi trường cục bộ, mà đang là một trong những tác nhân chính gây thảm họa cho trái đất, biến đổi khí hậu.

Thế nhưng, với trình độ khoa học công nghệ hiện nay, rác thải cũng là tiền. Theo nghiên cứu của Chương trình Quy hoạch Đô thị Việt Nam, ở một số thành phố lớn nước ta, khoảng 30 phần trăm rác vô cơ được tái chế nhờ lực lượng hùng hậu ve chai. Rất nhiều gia đình đang sống nhờ rác.

Song, rác hữu cơ chiếm khoảng 60 phần trăm tổng lượng rác hầu như chưa được tái chế. Rác thải trong hoạt động y tế, theo bà Nguyễn Thị Kim Thái, cũng có 81 – 86 phần trăm không nguy hại, và 48- 64 phần trăm là rác hữu cơ.

Khối lượng rác hữu cơ khổng lồ có thể tái chế, phổ biến hiện nay là sản xuất phân hữu cơ, còn gọi là phân compost.

Lại thói quen khó sửa

Nước ta có hơn chục nhà máy sản xuất phân compost, với tổng công suất khoảng 150.000 tấn/năm.

Tuy nhiên, theo báo cáo của Chương trình Quy hoạch Đô thị Việt Nam, công nghệ duy nhất là phương pháp hiếu khí và chưa có nhà máy nào có thể coi là mô hình mẫu.

Thực tế mới chỉ khẳng định, nhà máy có công suất mỗi ngày chế biến dưới 10 tấn rác sẽ dễ quản lý, đạt hiệu quả kinh tế.

Cộng đồng châu Âu tài trợ xây dựng một số xưởng sản xuất phân hữu cơ ở ĐBSCL từ cuối năm 2006 đến nay, bước đầu cho kết quả tốt. Xưởng sản xuất phân ở TX Tân An (Long An), mỗi ngày chế biến ba tấn rác, thu được 600 kg phân. Một tháng thu 18 tấn phân, giá 1.000 đồng/kg, tính ra lãi một tháng sáu triệu đồng.

Cộng đồng châu Âu còn tài trợ dự án sản xuất phân vi sinh bằng cách ủ rác hữu cơ ở TP Cao Lãnh (Đồng Tháp). Ủ theo phương pháp yếm khí và ủ mô luống, mỗi ngày năm tấn rác, từ tháng 6/2008 đến nay, sản xuất được gần 54 tấn phân, và đang thử nghiệm bón cho cây xanh và các vườn hoa nổi tiếng ở thành phố này. TP Rạch Giá (Kiên Giang) cũng đang được tài trợ ủ rác hữu cơ làm phân.

Tuy nhiên, hầu hết phân sản xuất từ rác hiện nay chưa được thị trường đón nhận, bởi còn lẫn rất nhiều tạp chất không có lợi cho nông nghiệp như nhựa, thủy tinh…

Nguyên do, rác từ nguồn (các gia đình, cơ quan, trường học, doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh…) chưa được phân loại khi thu gom.

Các dự án xử lý rác, dù lớn và hiện đại, sẽ thất bại nếu phân loại rác đầu nguồn không tốt. Như thế, xử lý rác để bảo vệ môi trường, góp phần hạn chế biến đổi khí hậu, rốt cuộc nằm trong tay mỗi người hàng ngày có thải rác hữu cơ.