Sắp có Mobile Money tại Việt Nam?

Hơn 90 nước trên thế giới đã triển khai

Sáng qua, Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức Hội thảo Tiền điện tử trên thuê bao di động nhằm thúc đẩy tài chính toàn diện. Tiền di động (Mobile Money) là một khái niệm khá mới mẻ ở Việt Nam song đã phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới. Báo cáo của Hiệp hội Di động Thế giới (GSMA) cho thấy, 92 quốc gia trên thế giới đã và đang triển khai dịch vụ tiền di động với gần 844 triệu tài khoản được đăng ký, giao dịch trung bình 1,3 tỷ USD/ngày. Riêng năm 2018 có 143 triệu tài khoản đăng ký, đạt kỷ lục số tài khoản đăng ký mới, tăng 20%.

Người dùng dịch vụ tiền di động có khả năng chuyển tiền, thanh toán cũng như nhận tiền thông qua tài khoản của điện thoại di động. Dịch vụ này có thể cung cấp dịch vụ cho khách hàng không có tài khoản ngân hàng. Để triển khai tiền di động sẽ có một mạng lưới các điểm giao dịch gồm các đại lý, ngoài các chi nhánh ngân hàng và máy rút tiền tự động, cung cấp khả năng tiếp cận dịch vụ một cách rộng rãi tới tất cả người dân.

Báo cáo của GSMA cho thấy, tiền di động đã phát triển mạnh mẽ trên thế giới những năm qua và phổ biến ở một vùng rộng khắp thế giới. Nếu Châu Á có tỷ lệ tăng trưởng cao nhất với 90 triệu tài khoản mở mới năm 2018 thì Mỹ Latinh và các nước vùng Caribe có tỷ lệ hoạt động cao nhất. Châu Phi có tỷ lệ hoạt động ổn định nhất. 

Tiền di động mang lại nhiều lợi ích cho các quốc gia đã sử dụng. Tại Philippines, dịch vụ tiền di động được triển khai từ 2001. Hai dịch vụ tiền di động phổ biến ở quốc đảo này là GCASH và SMART Money, cho phép thuê bao dùng tài khoản di động để chuyển tiền, ủng hộ từ thiện, vay tín dụng, trả lương và hoa hồng, thanh toán hóa đơn và mua hàng hóa. 

Người dân vùng sâu có thể tiếp cận thanh toán điện tử

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, chúng ta đã nói nhiều tới thương mại điện tử, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, nhưng lại quên nói đến một trong những nền tảng quan trọng nhất để thúc đẩy chúng là nền tảng thanh toán. 

“Muốn một dịch vụ nào đó phổ biến đến 100% người dân thì đầu tiên là nền tảng thanh toán phải đến được 100% người dân. Không có phương tiện nào có thể thực hiện việc này tốt hơn là di động, là Mobile Money. Ở Việt Nam, tỷ lệ người dùng thẻ tín dụng còn thấp, nhưng mật độ thuê bao di động thì đã trên 100% từ nhiều năm nay”, Bộ trưởng chia sẻ.

Ông cho biết thêm, tại Việt Nam, 99% các giao dịch dưới 100.000 đồng là bằng tiền mặt. Mobile Money sẽ là giải pháp mạnh mẽ để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt. Câu chuyện ở đây là, công nghệ có thể giúp giải quyết rất nhiều vấn đề của đất nước, nhưng chúng ta phải thay đổi, dám thay đổi, dám chấp nhận các mô hình mới.

“Nhiều người dân bị gạt ra ngoài hệ thống tài chính chính thống, đó là những người nghèo ở nông thôn, người dân ở vùng sâu, vùng xa. Mobile Money sẽ là giải pháp để đưa họ tiếp cận tới các dịch vụ (có trả phí) mang tính đổi đời trên nền tảng Internet như y tế, giáo dục, tài chính, việc làm, an sinh xã hội”, ông Hùng nêu.

Theo đó, Mobile Money thâm nhập thị trường nông thôn và số hoá chuỗi giá trị nông nghiệp. Tại các nước đang phát triển, khoảng 15% người trưởng thành có doanh thu từ bán nông sản, nhưng đa số họ nhận tiền mặt, hình thức thanh toán rủi ro, không hiệu quả và bất tiện khi thu tiền. Họ cũng không thể bán nông sản cho một người ở xa. Mobile Money giúp người ở thành phố có thể mua một nải chuối ở vườn cây của một người cụ thể ở bất kỳ thôn bản nào trên toàn quốc, thậm chí ở cây nào trong vườn cây đó. Người nông dân cũng vì đó mà bán được giá cao.
Mobile Money sẽ làm xuất hiện rất nhiều doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực số, những công ty khởi nghiệp công nghệ. Đó sẽ là phương thức thanh toán phổ biến nhất được chấp nhận bởi các công ty khởi nghiệp. Vì thế, có thể kỳ vọng Mobile Money sẽ góp phần bùng nổ các start-up Việt Nam.

Cũng theo Bộ trưởng Hùng, Mobile Money với các giao dịch nhỏ chính là sự đào tạo người dân để trở thành khách hàng của ngân hàng. Vì thế, ngân hàng không phải quá lo lắng về Mobile Money. 

Nhiều vấn đề pháp lý đặt ra 

Theo ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Vụ Thanh toán của Ngân hàng Nhà nước cho biết, Việt Nam chưa có khung pháp lý về dịch vụ Mobile Money (MM), đặt ra thách thức phải ứng xử ra sao với dịch vụ này. 

Ông Phạm Tiến Dũng nêu quan điểm và một số thách thức khi triển khai MM của Ngân hàng Nhà nước. Theo đó, MM bản chất là ví điện tử nhưng không có tài khoản ngân hàng, không liên quan đến tài khoản ngân hàng. Điều này đặt ra thách thức cho công ty viễn thông là kho dữ liệu khách hàng phải đúng, phải làm xác thực, tránh mạo danh. MM không được làm phát sinh lượng tiền tệ, cụ thể số tiền công ty viễn thông nhận của khách hàng phải được nạp tương ứng theo tỷ lệ 1:1. Khách hàng nạp 100.000 đồng qua đại lý là khách hàng có 100.000 trong ví, không có chuyện nạp 90.000 đồng được 100.000 đồng. 

Bước đầu Ngân hàng Nhà nước dự kiến trình Chính phủ là tiền tổng số dư trong ví phải tương ứng với số tiền mà công ty cung cấp dịch vụ gửi vào tài khoản ngân hàng. Trường hợp công ty cung cấp dịch vụ phá sản thì tiền khách hàng nạp vào ví vẫn được đảm bảo ở ngân hàng. 

Việt Nam sẽ lựa chọn đối tượng triển khai MM là công ty viễn thông đã được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép trung gian thanh toán. Như thế, nếu Chính phủ đồng ý, Vinaphone và Viettel có thể tham gia ngay, Mobifone đang xin giấy phép.