Năm đã xa lang thang ở xứ đạo Kim Sơn, Ninh Bình. Sáng ấy đương ngồi với chủ tịch huyện Kim Sơn thì có một cái công văn hỏa tốc từ tỉnh gửi xuống. Nội dung là ngày mai có đoàn các cha cố linh mục nhà thờ Phát Diệm đặc biệt có Giám mục Nguyễn Năng, Giám đốc Đại Chủng viện Xuân Lộc mới được bổ nhiệm làm Giám mục (GM) chính tòa Phát Diệm. GM vừa trong Nam ra nhậm chức, ngày mai xin phép được đến chào, thăm ra mắt chính quyền Kim Sơn…
Tôi có nèo vị chủ tịch huyện cho được dự ké sự kiện này.
Hội trường huyện bày biện chu tất. Lễ đón vị tân GM Phát Diệm diễn ra trang trọng. Tôi thoáng thấy một vị quen quen trong đoàn khách. Đó GM Nguyễn Chí Linh tiền nhiệm chính tòa Phát Diệm. Quê GM ở Ba Làng, Tĩnh Gia xứ Thanh. Ba Làng hình như có ơn thiên triệu bằng cớ là nơi sản sinh nhiều linh mục từng đi mục vụ nhiều xứ trong đó có đức cha Giuse Nguyễn Chí Linh (sau này GM Nguyễn Chí Linh được bầu chức Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam nhiệm kỳ 2016-2019).
Thoảng nhanh vài âm thanh xuýt xoa bật lên khe khẽ từ mấy cô trong Văn phòng UB làm nhiệm vụ tiếp khách chừng như dành cho vị tân GM xứ đạo Phát Diệm. Đức cha đẹp quá… Người tầm thước, trắng trẻo. Trẻ trung, linh lợi. Ngạc nhiên khi thấy ngài người Nam nhưng chất giọng Bắc điềm đạm, tròn vành rõ chữ. Cảm giác thời lượng vừa phải cái phần phát biểu của tân GM trong buổi tiếp tân. Nếu không muốn nói là ngài nói rất hay. Lại khéo nữa. Sau đó mới biết GM Nguyễn Năng tuổi Tỵ (sinh 1953).
Buổi tiếp khách ngắn gọn kết thúc. Bao nhiêu những tò mò về vị GM trẻ này? Tôi đành gọi cho ông bạn TS nhà báo Phạm Huy Thông người công giáo cùng học Khoa Văn (rồi sau này Khoa Triết) ĐH Tổng hợp Hà Nội bởi muốn biết thêm thông tin về vị tân GM này.
Cũng nói thêm chút về người bạn già Phạm Huy Thông. Có cảm giác ở ông hình như có ơn thiên triệu hay sao ấy, bởi hồi trẻ chỉ ráng thêm chút nữa có thể thành một linh mục thực thụ? Nhưng Huy Thông sau này về phục vụ ở một cơ quan thuộc Ban Tôn giáo chính phủ. Nhớ mười mấy năm trước, buổi bảo vệ xuất sắc luận án Tiến sĩ của Huy Thông về đề tài công giáo và văn hóa dân tộc có rất đông đại diện Đạo và Đời dự. Huy Thông bao năm như cầu nối hữu hiệu giữa giới nghiên cứu và viết lách cả văn lẫn báo với địa hạt công giáo. Ông lại có mối quen biết thậm chí thân tình với nhiều đức cha, linh mục.
Tôi với Huy Thông có một người quen chung là Đức GM Phanxico Xaviê Nguyễn Văn Sang, nguyên GM Chính tòa Thái Bình. GM Sang thông tuệ, thạo nhiều ngoại ngữ. Từng là cầu nối bền chặt thông suốt giữa Va ti căng với giáo hội công giáo VN. Huy Thông từng tháp tùng GM Sang đi mục vụ ở nhiều nước trong đó có Hoa Kỳ. Ngài lại rất chăm viết. Hàng chục tác phẩm của ngài do NXB Hội Nhà văn và NXB Tôn giáo như Bước đường hành hương (tái bản 3 lần), Hành hương và thăm viếng. Đối thoại tôn giáo vv… được bạn đọc nồng nhiệt đón nhận.
Nhờ Huy Thông và mối quan hệ này mà mấy anh em viết chúng tôi có những dòng này khác về địa hạt công giáo mà mình vốn lạ lẫm. Tiếc là ngài tuổi cao (hơn 80) bệnh trọng đã được Chúa gọi về mấy năm nay… Mới đây, nhà báo Huy Thông đã gửi cho tôi cái email hôi hổi thời sự. Xin biên ra đây nguyên văn.
Tranh: Nguyễn Văn Hổ Kính gởi Ngài Nguyễn Phú Trọng
Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
Nhân dịp bay ngang không phận Việt Nam trên đường đến Nhật Bản, tôi gởi đến Ngài và người dân Việt Nam những lời chúc tốt đẹp nhất. Nguyện xin Thiên Chúa tuôn đổ hồng ân trên quý vị. Tôi cầu nguyện cho đất nước này được an bình và thịnh vượng.
Giáo Hoàng Phanxicô.
Trở lại với cuộc điện thoại hơn mười năm trước… Nhà báo Huy Thông cười, chuyện dài nói sao hết trên điện thoại được?
Dài và khá thú vị là chuyện về vị GM Nguyễn Năng. Về Hà Nội, tôi có một buổi ngồi với ông bạn cũ Huy Thông. Chuyện không đầu cuối với nhà báo Huy Thông có thể chắp nối thế này. GM Nguyễn Năng là con trai trưởng của một gia đình nông dân nghèo khó tại thôn Phúc Nhạc, xã Khánh Nhạc, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Hai ông bà sinh được 10 người con, trong đó có 5 người con trai và 3 người con gái, 2 người con khác đã mất.
Khi cậu bé Nguyễn Năng chưa được một tuổi thì theo gia đình di cư vào Nam. Thuở thiếu thời, cậu bé Năng giúp lễ tại Nhà thờ Phúc Nhạc, Gia Kiệm xứ Đồng Nai. Do có thiên hướng tu trì, từ năm 1962, cậu gia nhập Tiểu chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn học đến năm 1970 thì tốt nghiệp.
Tốt nghiệp Tiểu chủng viện, chủng sinh Nguyễn Năng nhập học tại Giáo hoàng Học viện Thánh Piô X Đà Lạt. Sau một năm dự bị và 3 năm học triết giữa năm 1974, Nguyễn Năng đậu cử nhân Triết học. Năm 1974, chủng sinh Năng đến giáo xứ Hố Nai để hỗ trợ công việc mục vụ (giúp xứ). Mùa hè năm 1975 về học tại Giáo hoàng Học viện tháng 6 năm 1975, học Thần học cho đến ngày 9 tháng 8 năm 1977 cho đến khi Giáo hoàng học viện giải thể.
Tạm dừng việc tu học vì hoàn cảnh, chủng sinh Nguyễn Năng có điều kiện phụ giúp nhiều việc mục vụ tại giáo xứ Bạch Lâm, Thống Nhất, Đồng Nai cho đến năm 1988. Trong thời gian này, ông cũng là lao động chính thực thụ giúp cha mẹ trồng rau, nuôi lợn, sấy chuối. Sau mười năm gió bụi, gian khó, từ năm 1989 cho đến khi được phong chức linh mục, chủng sinh Năng phụ giúp xứ Thuận Hòa, Biên Hòa.
GM Nguyễn Năng đón mừng Phó TT Trương Hòa Bình nhân Noel 2018 Giữa năm 1990, Nguyễn Năng được thụ phong linh mục tại Nhà thờ chính tòa Xuân Lộc. Sau khi được thụ phong, tân linh mục Giuse Năng được bổ nhiệm làm linh mục chính xứ Thuận Hòa, Biên Hòa, và ông giữ chức vụ này đến năm 1998.
Năm 1998, Giáo phận Xuân Lộc cử linh mục Giuse Nguyễn Năng đi du học Roma. Niềm vui vừa tới thì liền ập đến một việc buồn. Người cha ruột nghèo khó làm nghề chạy xe nuôi một bầy con khôn lớn thời gian đó đột ngột lâm bệnh nặng. Nhưng ông cố an ủi người con trai lớn cứ yên tâm lên đường học hành tu tập. Linh mục Nguyễn Năng dùng dắng nhưng ngày bay đã định. Tại quầy làm thủ tục ở sân bay Tân Sơn Nhất, người cậu ruột là linh mục Antôn Vũ Sĩ Hoằng bất ngờ báo hung tin với anh cháu là người cha thân yêu đã mất!
Nhiều năm sau, Nguyễn Năng vẫn thầm cám ơn người cậu ruột tốt bụng thẳng thắn đã làm cái việc mau mắn dứt khoát kịp thời báo tin để ông khỏi áy náy chức phận làm trọn chữ hiếu của một con dân Việt!
Việc du học lại được nối sau cái tang cha. Những năm tháng tu học ở Roma như là cú hích, điều kiện êm thuận để những tiềm năng, phẩm chất mục vụ của cha Giuse Nguyễn Năng bừng nở và đơm hoa kết trái? Năm 2002, ông đã trở về Việt Nam với văn bằng Tiến sĩ Thần học Tín lý. Từ năm 2003 đến năm 2005, linh mục Giuse Năng được chọn làm linh mục đặc trách Chủng sinh Xuân Lộc. Năm 2006, Giám mục Giáo phận Xuân Lộc chọn ông làm Giám đốc Ðại chủng viện Xuân Lộc.
Tháng 7 năm 2009, tin vui Giáo hoàng XVI bổ nhiệm linh mục Giuse Nguyễn Năng Giám đốc Đại Chủng viện Xuân Lộc làm Giám mục chính tòa Phát Diệm. Và thời điểm những ngày cuối năm 2019 này loang nhanh hơn hơn mười năm trước cái tin GM Nguyễn Năng được Tòa thánh bổ nhiệm làm tân Tổng GM giáo phận Thành phố HCM.
… Chuyện về GM Nguyễn Năng lại được nối khi tôi ngồi với nhà báo Huy Thông. Ngạc nhiên khi được biết có một người em trai của vị GM này được thụ phong linh mục mấy năm nay. Đó là cha Nguyễn Ngọc Phương, em thứ sáu trong gia đình. Và kha khá những chuyện độc đáo. Huy Thông chia sẻ ấn tượng cái hôm nhậm chức GM Phát Diệm, ngài đã giơ nhẫn lên và nói: “Đây là chiếc nhẫn cưới tôi đeo để từ nay tôi thuộc hẳn về Phát Diệm. Tôi hiến thân cho anh chị em”. Nhà báo Huy Thông nhận xét rằng đó là một lời hứa một giao ước mục vụ. Nhưng là giao ước theo gương Chúa Giêsu nhận Hội Thánh làm hiền thê và hiến mình cho Hội Thánh trong tình yêu vĩnh cửu.
Thời mới, các vị chủ chăn cũng nhiều cái mới. GM Nguyễn Năng từng viết chung hai ca khúc Loan báo tin mừng và Đẹp thay bước chân người đi loan báo tin mừng cùng nhạc sĩ công giáo Thế Thông (NS đã sáng tác hàng trăm ca khúc Thánh ca) được phổ biến rộng rãi.
Nhà báo Huy Thông cũng nhắc lại bữa Phó Thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình về Phát Diệm nhân Noel 2018 đã đánh giá cao và ghi nhận những việc làm ích Đạo lợi Nước của Tòa Giám mục Phát Diệm mà đứng đầu là vị chủ chăn Phó Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam, GM Nguyễn Năng. Như việc triển khai nhiều hoạt động với chủ đề "Đồng hành với các gia đình trẻ"; kỷ niệm năm chẵn tại hàng loạt giáo xứ, nhà thờ; cử hàng chục ứng sinh đi học, bổ nhiệm thuyên chuyển linh mục; các dòng tu, Ban Caritas giáo phận tích cực tham gia giáo dục, y tế, từ thiện nhân đạo như Hội đồng Mến Thánh giá Phát Diệm luôn duy trì hoạt động trông sóc khoảng 400 cháu nhỏ, hoạt động khám bệnh, vận động hàng nghìn người hiến giác mạc...
Người dân giáo xứ địa phận Phát Diệm Kim Sơn từng thuộc lòng câu ca dao Lênh đênh qua cửa Thần Phù/ Khéo tu thì nổi vụng tu thì chìm. Nhưng giáo dân cảm mến cái đức cái công của GM Giuse Nguyễn Năng qua mười năm tận tụy mục vụ địa phận Phát Diệm lại thuộc thêm câu ca mới:
Lênh đênh qua cửa Thần Phù/ Con tàu có Chúa Giêsu đồng hành/ HIỆP THÔNG, PHỤC VỤ trung thành/ Người cha vững lái, chiên lành mến tin.
Được biết, ông bạn Huy Thông có chuyến bay vô Thành phố Hồ Chí Minh để dự cuộc mừng vị chủ chăn thứ 4 - Tân Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh Giuse Nguyễn Năng vào ngày 11/12. Như ông nói là sẽ có nhiều thông tin thú vị để sẻ chia…
*(Viết nhân sự kiện bổ nhiệm Tân Tổng giám mục Tổng giáo phận thành phố Hồ Chí Minh)
