Trăn là loài rắn lớn, tuy không có nọc độc như rắn nhưng chúng có sức mạnh khủng khiếp. Khi xiết mồi, chúng có thể làm tan nát bộ xương của những con trâu rừng. Một thời gian dài, trăn bị săn bắt để lấy mỡ và da, nên tới nay trăn không còn nhiều trong tự nhiên. Trăn là tên thông dụng tại Việt Nam, dùng để chỉ một số loài rắn lớn, chủ yếu thuộc các họ: Boidae (họ Trăn Nam Mỹ); Bolyeriidae (họ Trăn đảo); Loxocemidae (họ Trăn Mexico); Pythonidae (họ Trăn); Tropidophiidae (họ Trăn cây).
Chúng đều có đặc điểm chung là săn các loại động vật máu nóng bằng cách cắn rồi ngoạm, sau đó lấy thân mình cuốn mồi vào và siết chặt cho đến chết rồi nuốt vào từ từ. Răng trăn cong vào trong, không có ống tiết nọc nhưng nhờ cấu tạo của xương hàm mở rộng (đến 180°) nên có thể nuốt được những con mồi lớn.
Trăn Anaconda là loài trăn khổng lồ sống ở lưu vực sông Amazon, Nam Mỹ. Chúng có lối sống lưỡng cư nhưng hiếm khi leo lên cây vì khối lượng cơ thể lớn. Loài trăn này sống chủ yếu trong môi trường nước và sinh sống trong các khu rừng mưa nhiệt đới.
Anaconda có thể bơi với vận tốc đạt 20 km/h và có thể ở dưới nước trong tối đa 20 phút. Giống như các loài rắn khác, chúng thường xuyên lột xác. Anaconda cái đẻ con, chúng có thể đẻ từ 10 đến 50 con non mỗi lứa (kỉ lục là 100 con non).
Về tập quán sinh sống, Anaconda sống dưới nước nhưng không ăn thủy sản như cá. Con mồi ưa thích của chúng là cá sấu Nam Mỹ, các loài rắn khác, dê và thậm chí cả báo Nam Mỹ. Anaconda sơ sinh dài khoảng 75 cm và nặng khoảng 250 gram. Anaconda có thể sống tự lập ngay lập tức và rời mẹ chỉ vài giờ sau khi được sinh ra. Trăn Anaconda di chuyển khá chậm nên chúng thường dựa vào khả năng “tàng hình” và các đòn tấn công bất ngờ để bắt được con mồi.
Không có quá nhiều kẻ thù, một con Anaconda có thể dễ dàng vượt qua cột mốc 10 - 12 năm tuổi thọ trong tự nhiên. Còn trong môi trường nuôi nhốt, con số ấy sẽ lên tới 30 năm.
Con trăn Anaconda trưởng thành có thể dài tới 9m và nặng 550kg. Kích thước ngoại cỡ của chúng có lẽ chỉ thua kém một chút so với giống trăn hoa châu Á.
Về tập quán sinh sống, Anaconda sống dưới nước nhưng không ăn thủy sản như cá. Con mồi ưa thích của chúng là cá sấu Nam Mỹ, các loài rắn khác, dê và thậm chí cả báo Nam Mỹ.
Tới nay, người ta vẫn còn lưu truyền huyền thoại về loài trăn Titanoboa. Chúng được coi là loài rắn to lớn nhất từng tồn tại trên trái đất. Theo giới cổ sinh vật học, chúng là loài có thật, tồn tại cách đây chừng 60 triệu năm.
Với những hóa thạch còn lại, người ta dựng lại hình ảnh của loài trăn này và thật kinh ngạc khi nhận thấy rằng cơ thể chúng dài khoảng 25 mét, nặng hơn 1 tấn.
Jonathan Bloch- nhà cổ sinh học chuyên về động vật có xương sống của Đại học Florida (Mỹ) cho rằng, tới nay người ta vẫn thấy xuất hiện một số hậu duệ của trăn Titanoboa. Trước hết phải kể đến loài trăn đá lớn nhất ở châu Phi. Một con trăn đá trưởng thành có chiều dài tới 7 mét, thậm chí là 10 mét. Cơ thể chúng mập mạp, dài, với hoa văn đẹp mắt, gồm màu nâu, ô liu, hạt dẻ và vàng.
Một con trăn khổng lồ bị bắt giữ Loài trăn này có mặt ở hầu hết các vùng đất của châu Phi. Tuy nhiên, ở Nam Phi loài trăn này có trọng lượng và kích thước lớn nhất. Trăn đá châu Phi sinh sống ở các đồng cỏ, khu vực gần bờ nước (sông, suối, đầm lầy... ) hay vùng cận rừng. Đây là loài trăn cực kỳ hung hãn, sẵn sàng tấn công mọi thứ đang cử động trước mắt chúng. Một con vật to hơn chúng vài ba lần cũng không thể thoát chết khi bị chúng quấn.
Còn tại Ấn Độ, loài trăn trong những cánh rừng rậm cũng rất khủng khiếp. Khi trưởng thành, chúng có dộ dài chừng 6 mét. Chúng giết chết con mồi bằng cách siết chặt, làm cho xương của nạn nhân nát vụn. Thật đáng sợ là trong môi trường tự nhiên, chúng có thể sống tới 25 năm. Tương tự là loài trăn gấm ở Úc và Indonesia.
Trăn gấm sống trong các khu rừng nhiệt đới, những nơi ấm áp và gần nguồn nước. Đây là một loài trăn khá đặc biệt, mặc dù có thể dài đến 8,5 mét nhưng nó lại khá mảnh mai và cực kỳ nhanh nhẹn.Loài trăn này rất nguy hiểm, được coi là loài trăn ăn thịt người nên chúng bị săn bắn khá dữ dội.
Nhưng, theo Jonathan Bloch, loài trăn lớn nhất còn tồn tại đến ngày nay vẫn là con Anaconda.
Trăn Anaconda di chuyển chậm, sống đơn độc nhưng lại rất hung tàn với những đòn tấn công đột ngột khiến con mồi không thể chạy thoát. Khi xuống nước, món ăn chúng ưa thích nhất chính là một loài hung hãn khác, đó là cá sấu. Người ta chứng kiến những cuộc đấu sinh tử của trăn Nanaconda với cá sấu và bao giờ phần thắng cũng thuộc về Anaconda.
Chúng dùng những chiếc răng nanh chắc nhọn ghim vào cơ thể cá sấu giữ chặt, không cho con mồi thoát ra ngoài, sau đó mới dùng toàn bộ cơ thể quấn vòng con mồi, xiết lại cho tan nát xương cốt. Loài trăn Anaconda tiêu hóa khá chậm nên chúng có thể nhịn đói được một thời gian dài, chừng 1 tuần mới đi tìm nạn nhân khác.
Tại Việt Nam cũng ghi nhận nhiều loài trăn khổng lồ. Ví dụ như vùng núi Thất Sơn (thuộc xã An Hảo, Tịnh Biên, An Giang), tới nay vẫn lưu truyền có loài trăn khổng lồ (người dân gọi là hổ mây) dài tới 10 mét, thân to người ôm không hết, phóng ào ào như giông bão trên ngọn cây. Nó được coi là tổ tiên của con “nưa” hay còn gọi là trăn tinh hết sức hung dữ và cực độc. Ngưới ta nói rằng, cách đây chừng 50 năm có những con nưa dài tới 15 mét, nặng hơn 400kg.
Ba loài trăn ở Việt Nam nằm trong sách đỏ
Trăn đất Python molurus
Chúng có kích thước, trọng lượng lớn nhất trong các loài trăn được tìm thấy ở Việt Nam với kích thước trung bình 4-6m, một số cá thể dài khoảng 8m và nặng hơn 100kg.
Trăn đất đầu dài, nhỏ, màu nâu xám. Mặt trên đầu có hoa văn hình mũi mác di từ cổ, mũi nhọn hướng về phía đầu mõm. Ở đồng bằng Nam Bộ, chúng ưa sống ở những nơi đầm lầy, rừng tràm, rừng sú vẹt ngập nước, đôi khi còn xâm nhập cả vào những khu vực có vườn cây. Vào mùa đông ở miền Bắc, loài thường ở trong hang hốc và chủ yếu đi kiếm mồi vào ban đêm; còn vào mùa hè chúng thích ngâm mình trong nước.
Trăn đất có trọng lượng lên đến 100kg. Thức ăn của loài chủ yếu là gặm nhấm, hươu nai, chim, ếch nhái và bò sát. Hiện số lượng loài suy giảm nghiêm trọng do mất nơi cư trú và bị săn bắn. Trăn đất nằm trong sách đỏ Việt Nam, thuộc nhóm động vật nghiêm cấm khai thác và sử dụng.
Trăn gấm Python reticulatus
Loài này dài 6-7m, đầu dài, nhỏ, màu vàng nhạt hoặc nâu. Trên thân và đuôi có các đường xám đen nối với nhau tạo thành dạng mắt dưới nổi trên nền màu vàng nâu. Những hoa văn độc đáo khiến người quan sát rất khó nhận biết khi chúng cuộn tròn trên lớp thảm mục thực vật quanh gốc cây lớn trong rừng thưa.
Trăn gấm Python reticulatus. (Ảnh: Nguyễn Thiên Tạo). Trăn cộc Python brongersmai
So với hai loài trên, trăn cộc có kích thước nhỏ nhất với chiều dài cơ thể 2m và cũng là loài hiếm nhất. Trăn cộc phân bố chủ yếu ở miền Nam Việt Nam. Cơ thể chúng có rất nhiều màu sắc như đen, đỏ thắm, trắng kèm hoa văn bắt mắt.
Trăn cộc rất hiếm ở Việt Nam. (Ảnh: VnCreatures). Trăn khổng lồ đại chiến cá sấu. Clip nguồn youtube.
