PGS. Hoàng Văn Cường, Phó hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế quốc dân, Ủy viên Ủy ban tài chính Quốc hội đã cùng trao đổi với báo chí về những nội dung này.
PGS. Hoàng Văn Cường nói:
Dự thảo Luật Giáo dục ĐH có rất nhiều điểm mới liên quan trực tiếp đến các thiêt chế, chức danh, tổ chức – nhân sự, quản trị trong trường ĐH, về quy định đối với giảng viên tôi thấy có 3 điểm chính:
Thứ nhất, Luật Giáo dục ĐH 2012 quy định có 5 chức danh giảng viên. Trong Dự thảo Luật lần này đã quy định rõ hơn. Cụ thể: Chức danh giảng dạy của giảng viên bao gồm trợ giảng, giảng viên, giảng viên chính, phó giáo sư, giáo sư.
Đây là 5 chức danh nghề nghiệp của giảng viên ĐH chứ không còn là quy định chức danh chung như trước đây. Như vậy nếu áp dụng thì sẽ không còn tình trạng tranh luận về việc: làm Giáo sư nhưng không phải là người đi giảng dạy. Đã là Giáo sư phải là giảng viên ĐH.
Điểm thứ hai, chỉ cần giảng viên ĐH đáp ứng đủ tiêu chuẩn, trình độ thì đương nhiên được bổ nhiệm vào một trong 5 ngạch theo quy định. Những người nào phấn đấu tốt, có năng lực tốt đáp ứng điều kiện của ngạch nào thì sẽ tự động được công nhận chức danh, hưởng chế độ của ngạch đó chứ không nhất thiết phải xếp ngạch theo tuần tự từ thấp tới cao như trước đây. Điều này sẽ tạo động lực để giảng viên phấn đấu nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ, chấm dứt tình trạng “sống lâu lên lão làng, không nỗ lực phấn đấu nâng cao năng lực trình độ của một số giảng viên hiện nay.
Điểm thứ ba, Dự thảo Luật lần này cũng quy định bổ sung thêm những quyền hạn và trách nhiệm của giảng viên. Ví dụ như giảng viên ĐH bắt buộc phải có hoạt động thực tiễn, chứ không dừng lại chỉ giảng dạy nghiên cứu khoa học và hướng dẫn sinh viên trong nhà trường như trước đây.
Đồng thời, quyền của giảng viên cũng được mở rộng hơn để tham gia vào nhiều cơ sở đào tạo, nghiên cứu. Ví dụ trước đây giảng viên chỉ được kí hợp đồng để thỉnh giảng, để nghiên cứu khoa học với các cơ sở GD-ĐT thì bây giờ được quyền kí hợp đồng và nghiên cứu với tất cả các cơ quan khác ngoài xã hội.
Theo ông, vì sao Bộ GD&ĐT lại có những điều chỉnh này?
Điều đầu tiên theo tôi, một trong những mục tiêu mang tính chiến lược của Dự án sửa đổi bổ sung Luật GD ĐH lần này là phải tiếp cận, hội nhập được trình độ của GD ĐH thế giới. Kinh nghiệm các nước trên thế giới cho thấy, giảng viên ĐH là người không chỉ chuyên tâm cho việc giảng dạy trong nhà trường như một người thầy mà còn phải là người nghiên cứu khoa học, phải là chuyên gia để chuyển giao ứng dụng giữa lí thuyết với thực hành, đồng thời cũng tiếp cận những thay đổi mới của thực tiễn để ứng dụng vào quá trình đào tạo.
Do vậy việc thay đổi này sẽ tạo ra những cơ hội để cho giảng viên không chỉ đơn thuần là những người truyền dạy lý thuyết mà trở thành những người thực sự đào tạo huấn luyện để sản phẩm của mình phù hợp, đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động. Đặc biệt, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang hiện nay.
Trong Dự thảo sửa đổi bổ sung luật giáo dục ĐH cũng yêu cầu giảng viên giảng dạy trình độ ĐH phải là thạc sĩ thay vì cử nhân như trước đây. Đồng thời, giảng dạy thạc sĩ nghiên cứu sinh phải là tiến sĩ. Theo ông điều này sẽ tác động thế nào đến đội ngũ giảng viên cũng như chất lượng giảng dạy?
Trong Dự thảo sửa đổi bổ sung Luật Giáo dục ĐH lần này quy định về tiêu chuẩn giảng viên trong mỗi hệ đào tạo chặt chẽ hơn. Luật Giáo dục ĐH 2012 có quy định giảng viên giảng dạy ĐH thì phải là thạc sĩ, giảng dạy sau ĐH thì phải là từ tiến sĩ trở lên. Tuy nhiên vẫn còn có những điểm chưa thực sự chặt chẽ bắt buộc. Nhưng Dự thảo Luật lần này quy định là điều kiện bắt buộc, tối thiểu phải có.
Quy định này sẽ giúp cho đội ngũ giảng viên ĐH trong nước đạt được trình độ giống như yêu cầu về đội ngũ giảng viên của các nước trên thế giới. Khi đó, bên cạnh việc đổi mới chương trình đào tạo, đẩy mạnh liên kết đào tạo, trao đổi sinh viên thì việc nâng chuẩn giảng viên sẽ góp phần thúc đẩy quá trình đào tạo ĐH của Việt Nam tiệm cận, hội nhập với GD ĐH trên thế giới.
Như vậy, việc đưa chuẩn giảng viên ngang với quốc tế vào Luật, sẽ là một bước cần thiết trong lộ trình hội nhập, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ĐH. Đây là yếu tố bắt buộc phấn đấu của mọi giảng viên. Và trình độ giảng viên nâng lên thì chắc chắn trình độ, chất lượng đào tạo sẽ nâng cao.
Dự thảo Luật sửa đổi lần này, theo ông, có còn sự khác nhau giữa giảng viên các trường ĐH công lập và ngoài công lập không?
Việc tạo ra quyền tự quyết định bổ nhiệm, tuyển dụng và chế độ đãi ngộ cho cán bộ giảng viên phù hợp với yêu cầu của trường trên cơ sở những yêu cầu, tiêu chuẩn tối thiểu Luật đặt ra. Ví dụ: trình độ thạc sĩ với đào tạo trình độ ĐH và Tiến sĩ với trình độ cao hơn. Và các trường hoàn toàn có quyền đặt ra những điều kiện cao hơn, bổ sung thêm những tiêu chuẩn ddeerr phù hợp với mục tiêu phát triển của trường đó. Như vậy, các trường sẽ chọn được những giảng viên phù hợp với nhu cầu đào tạo của mình mà không phải tuân theo quy định cứng của bộ như trước đây.
Có một sự thay đổi khác cũng rất đáng quan tâm, đó là không còn sự phân biệt giữa giảng viên công lập và ngoài công lập. Đã là giảng viên ĐH phải đạt chuẩn như nhau, quyền lợi trách nhiệm như nhau. Điều này sẽ tạo ra một thị trường lao động tự do, công bằng cho đội ngũ giảng viên. Họ có nhiều cơ hội lựa chọn cơ sở làm việc miễn là phù hợp với năng lực, nguyện vọng bản thân và yêu cầu của cơ sở đào tạo.
Không tự chủ về tổ chức nhân sự thì lộ trình tự chủ của các ĐH Công sẽ yếu thế hơn các ĐH ngoài công lập trong việc thu hút nhân tài. Vì vậy, tự chủ cần là thuộc tính của giáo dục ĐH và cần được quy định trong Luật?
Đây đúng là một thách thức đối với các trường ĐH, với quá trình tự chủ ĐH và cả với những người làm Luật. Vì đội ngũ giảng viên trong trường ĐH công lập là viên chức, vì vậy mọi quy trình tuyển dụng chế độ đãi ngộ, bổ nhiệm cũng phải tuân theo nhiều quy trình, nhiều khâu và mất thời gian của Luật Viên chức. Riêng về lĩnh vực này thì trường ĐH ngoài công lập họ tự chủ và linh hoạt hơn rất nhiều do họ chỉ phải tuân theo Luật Lao động. Do đó, về khả năng thu hút nhân tài, nhất là những người trẻ từ nước ngoài về thì trường Ngoài công lập lợi thế hơn hẳn.
Tôi nghĩ rằng Luật Giáo dục ĐH cũng nên mạnh dạn đề xuất với Chính phủ để điều chỉnh những bất cập này trong Luật Viên chức hoặc nên có cơ chế đặc thù cho các trường tự chủ để họ không rơi vào tình trạng “tự chủ mà không thể tự quyết”.
Xin cảm ơn ông!
