 |
| Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thiện Nhân nghe học sinh trường THCS xã Mỹ Thuận, Nam Định đọc bài. |
Giáo sư Nguyễn Ngọc Lanh đã bức xúc lên tiếng trước những nhận xét và ý kiến từ kết quả giám sát về đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng.
"Nguyên nhân sâu xa của sự suy thoái đạo đức của một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lương và thu nhập không đủ sống...” - Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng đưa ra kết luận này sáng 20/9, khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết quả giám sát về đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo và dạy nghề.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội Tào Hữu Phùng phản bác: “Nói như thế là hòa cả làng. Cứ anh nào nhà nghèo là đi ăn trộm sao?...Nói nguyên nhân sâu xa của việc suy thoái đạo đức là do thu nhập thấp thì chỉ cần mỗi việc nâng lương là xong".
Sau khi theo dõi những thông tin liên quan, Giáo sư Nguyễn Ngọc Lanh đã có bài viết "suy thoái giáo dục, có phải do đạo đức người thầy?". Dưới đây là ý kiến của ông.
Tôi được đọc nhân dịp này câu “không thể cứ nghèo thì đi ăn trộm” mà nhiều báo đã nhắc tới.
Vâng, câu này rất hay, rất đúng, lại rất cao đạo khi ta nói với một tên ăn trộm cụ thể, trước một toà án cụ thể. Ta chỉ ra cho hắn thấy nhiều người nghèo hơn hắn mà vẫn sống lương thiện. Thế là ta đóng trọn vai một nhà đạo đức, lương tâm ta sẽ yên ổn.
Nhưng..., vâng! Nhưng, nếu một xã hội mà tỷ lệ ăn cắp, ăn trộm cao đến mức phải đưa ra thảo luận ở tận ngôi cao vòi vọi thì liệu nói như vậy có ổn không? Khi đó, dù rất thiển cận, chúng ta có thể nói gì về nguyên nhân làm cho tỷ lệ trộm cắp cao đến mức cấp thượng đỉnh phải quan tâm?
Một vấn đề có tầm vóc xã hội lại đổ cho suy thoái đạo đức cá nhân, e rằng có vấn đề về nhãn quan. Cố nhiên, tôi không đủ can đảm mà so sánh thầy cô giáo với bọn ăn trộm, dù là so sánh gián tiếp.
Số giáo chức nước ta đông nhất trong số viên chức hưởng lương: gần triệu người, trong đó trên 90% là thầy cô giáo. Và cũng khoảng 90% số này là lương thấp (vỡ lòng, tiểu học, Trung học cơ sở...).
Cái ngày chưa xa lắm, quan điểm chính thống coi giáo dục (y tế, khoa học, văn nghệ...) thuộc nhóm “phi sản xuất”; do vậy, thang lương cực thấp, lương tăng chậm nhất, cho đến khi cả xã hội phải ái ngại, thương hại cho thầy cô giáo.
Muốn kiếm thêm một cách lương thiện, họ lại không được phép ra chợ bán bánh rán hay nấu xôi bán quà sáng cho chính học sinh của mình. Nếu họ làm nghề khác mà không làm giáo viên thì dễ kiếm thêm để sống hơn.
Từ đó, nếu ngồi ở ngôi cao lại phải liên hệ thêm một điều nữa.
Nếu xếp hạng theo GDP thì nước ta có thứ bậc rất không cao trên thế giới. Nhưng khi đánh giá toàn diện (tỷ lệ mù chữ ở Việt Nam rất thấp, tỷ lệ chết của trẻ dưới 5 tuổi ở nước ta rất thấp...) thì thứ bậc của nước ta được quốc tế xếp vượt lên hàng một - hai chục bậc.
Thầy giáo (và thầy thuốc) trực tiếp đóng góp vào thành tích này, làm giảm đi nỗi nhục cho đất nước, nhưng bị đối xử tệ hại ra sao, kinh phí cho giáo dục thấp ra sao, chẳng cần nhắc lại nhiều.
Lương giáo viên vẫn chưa đủ sống
Nay, sau mấy chục năm khổ sở, thầy cô giáo được phụ cấp 30 hay 40% tính theo lương, liệu đã đủ sống chưa?
Xin các vị đại diện dân và đại diện “tiếng nói” người lao động cho ý kiến vì các vị sâu sát hơn ai hết. Còn tôi, xin nói thẳng: chưa thể đủ sống (nhất là đa số các thầy cô đều ở bậc thấp).
Khốn nỗi, bản năng sống lại là bản năng mạnh nhất của sinh vật và càng mạnh mẽ ở con người. Với đặc trưng nghề nghiệp, thầy cô giáo có thể làm gì để kiếm thêm, bù vào chỗ thiếu hụt để có thể sống, nhất là sống cho ra người?
Đố ai nghĩ giúp cho gần một triệu giáo viên nên làm gì, có thể làm gì, ngoài dạy thêm? Cứ cấm dạy thêm, cứ không tăng lương thì khác gì hai cái tay không phối hợp để bảo vệ cơ thể mà quay sang “ục” vào cơ thể?
Cần công tâm khi đánh giá Sự suy thoái phẩm chất trên diện rộng bắt đầu chính từ đây. Và không phải ngày một, ngày hai, mà là hàng chục năm liên tục như vậy, lương cứ thấp như vậy, thì ắt là sẽ có một tỷ lệ sa đà vào làm giàu bất chính (họ đục khoét vào ngay phụ huynh và học sinh của mình) và càng dấn sâu. Không còn sa đà nữa mà là sa đoạ.
Chẳng cần là thiên tài, hay là bậc nhìn xa trông rộng gì, cũng dự kiến được như vậy. Thậm chí, còn dám nói tỷ lệ này ở ngoài ngành giáo dục còn cao hơn nhiều, nhất là khi người ta đua nhau “chạy” chức.
Tuy nhiên, dẫn chứng một vài người trong số “con sâu” này để coi là điển hình, để quy nguyên nhân tiêu cực tràn lan là do đạo đức cá nhân thì e rằng có vấn đề về thị giác.
Dẫu liều lĩnh đến đâu tôi cũng không dám nói ông đại biểu Mạc Kim Tôn là điển hình của đại biểu, cũng như lấy câu “gạ tình lấy điểm” không nên dẫn ra làm bằng chứng cho suy thoái đạo đức ở thầy cô giáo không phải do lương thấp.
Giáo viên: Nạn nhân, không phải nguyên nhân!
Thầy cô giáo có “chức” gì? Gọi họ là giáo chức, kỳ thực họ chẳng có chức gì. Do vậy, họ chẳng có quyền gì, ngoài quyền đối với những học sinh đang học họ. Họ chịu biết bao đè nén, áp lực.
Ví dụ, một cô giáo dạy lớp 3, lẽ ra cô có quyền từ chối những học sinh quá kém từ lớp 2 chuyển lên, nhưng liệu cô có nổi cái quyền tối thiểu này hay không?
Ai bắt cô phải nhận một lớp có nhiều học sinh quá kém và buộc cô phải hoá phép cho họ thành giỏi? Và liệu cô có dám phản kháng hay không? Đấy, vấn đề chính là ở đây.
Một người có quyền (trên giấy) nhưng không dám, không được phép, không có cơ hội sử dụng quyền của mình thì vấn đề là ở cơ chế mất rồi. Không thiếu gì dẫn chứng khác nói lên điều đó.
Chúng ta không nên đổ thừa nguyên nhân chính làm suy thoái giáo dục cho hcọ sinh, phụ huynh và thầy cô giáo mà nên coi họ là nạn nhân thì gần sự thật hơn.
Vì sao giáo dục xuống cấp đến nỗi này? Nhiều nguyên nhân, trước hết là những nguyên nhân về tầm nhìn, từ đó phát sinh những sai lầm về chiến lược, đường lối và triết lý trong giáo dục.
Bài viết này không phải chỗ bàn. Dẫu vậy, tôi vẫn tiện thể nói thêm: Ngân quỹ giáo dục chưa tương xứng với kỳ vọng và ý chí các cấp lãnh đạo, giống như ngôi nhà phải nhếch nhác khi ông chủ thiếu tiền so với bản thiết kế mà mình ước muốn.
Chưa nói tới, ông ta mua sắm tốn tiền vào những thứ loè loẹt, vô hiệu quả. Trách nhiệm tất nhiên trước hết thuộc về nhà nước.
Nhưng cũng nên đặt ra câu hỏi: Tại sao nhà nước quá ôm đồm, “siết” từ chỉ tiêu tuyển sinh đến kinh phí?
Nếu xã hội hoá giáo dục mạnh mẽ hơn, bài toán khó này liệu có được giải quyết triệt để hơn, gọn gàng hơn, và mức sống người thầy không đến nỗi khó khăn để dễ dàng bị quy chụp như vậy?
Cần những giải pháp tổng thể, và trước hết là cái nhìn tổng thể, đầy đủ hơn từ những đại biểu dân, những quan chức có trách nhiệm, chứ không nên kết luận quá đơn giản: “Suy thoái giáo dục là do thầy cô kém đạo đức”, để rồi ung dung phán xét, vô can và vô cảm trước những yếu kém của giáo dục.
Giáo sư Nguyễn Ngọc Lanh
Đại học Y Hà Nội
Theo VietNamNet
