Tự chủ đại học, không thể chậm trễ

Hệ thống giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp chưa theo kịp xu thế và tốc độ phát triển của khu vực và thế giới, đặc biệt là chưa thích ứng kịp với nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Sau 4 năm triển khai và thực hiện nghị quyết 29-NQ/T.Ư, ngành giáo dục đã có rất nhiều nỗ lực nhằm từng bước đổi mới hệ thống giáo dục chuyên nghiệp, tuy nhiên kết quả đạt được còn rất khiêm tốn, người dân chưa nhận thấy có sự thay đổi đáng kể, những hạn chế của hệ thống trước khi ban hành nghị quyết 29-NQ/T.Ư không những chưa được khắc phục triệt để mà còn xuất hiện nhiều bất cập, thiếu sót mới làm suy giảm niềm tin của người dân vào ngành giáo dục.  Điều đó cũng đồng nghĩa với tình trạng tụt hậu của giáo dục chuyên nghiệp so với các nước có xu hướng ngày một tăng.

Vậy đâu là nguyên nhân cốt lõi của tình trạng vừa nêu? Câu trả lời không quá khó, rất nhiều người trong và ngoài ngành đều có thể trả lời được. Vấn đề ở chỗ là chúng ta có dám thay đổi hay không? Chúng tôi xin mạnh dạn nêu quan điểm về vấn đề này như sau:

Thứ nhất, để phát triển cần coi các trường đại học là các doanh nghiệp, một loại doanh nghiệp đặc biệt, doanh nghiệp phi lợi nhuận, sản phẩm của doanh nghiệp này là các cán bộ kỹ thuật, các quy trình kỹ thuật, các công nghệ mới…

Đã là doanh nghiệp các trường có quyền quyết định các vấn đề về mở ngành đào tạo, xác định chỉ tiêu tuyển sinh, điểm xét tuyển, quy mô sinh viên, học phí, số lượng biên chế, mức lương…Điều này không có gì mới vì hầu hết các nước đều áp dụng như vậy và họ đã thành công.

Thứ hai, cần thay đổi cách quản lý điều hành của nhà nước đối với các trường đại học, giảm dần các chính sách áp đặt của bộ chủ quản và các bộ liên quan. Mạnh dạn bỏ cơ chế bộ chủ quản đối với các trường đại học.

Thứ ba, nếu coi các trường đại học là các doanh nghiệp thì sẽ giải quyết được vấn đề rất lớn hiện nay, đó là hạn chế tiến tới xóa bỏ hoàn toàn cơ chế xin-cho. Cần thay đổi tư tưởng ỷ lại vào nhà nước của các trường công lập, điều đó cũng đồng nghĩa với việc tạo sự công bằng, cạnh tranh lành mạnh đối với các trường đại học dân lập, tư thục, đúng quy luật của nền kinh tế thị trường.

Vấn đề tự chủ đại học đã được nêu ra cách đây hàng chục năm, nay Chính phủ nhận thấy đã đến lúc cần thay đổi, giải quyết tận gốc rễ nguyên nhân cơ bản dẫn tới tình trạng phát triển chậm trễ, ì ạch của hệ thống giáo dục đại học, đó là vấn đề cơ chế quản lý, vận hành.

Bằng việc ban hành dự thảo Nghi định tự chủ đại học công lập, hiện đang được lấy ý kiến rộng rãi vừa qua, Chính phủ đã thể hiện quyết tâm đổi mới tận gốc, đổi mới căn bản nền giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng, và đây là con đường duy nhất để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 29-NQ/TW.

Việc sớm ban hành Nghị định về tự chủ đại học, một lần nữa thể hiện tinh thần của một chính phủ kiến tạo.

PGS.TS Nguyễn Duy Hoan (Trưởng khoa Quốc Tế, ĐH Thái Nguyên)