 |
| TBT báo Le Monde điện tử Alexis Delcambre trên đường phố Hà Nội. Ảnh : Phạm Yên |
Alexis vừa tới Hà Nội 1 tuần để giảng dạy và trao đổi kinh nghiệm làm báo điện tử với các đồng nghiệp Việt Nam trong khuôn khổ chương trình do Hội Nhà Báo VN phối hợp cùng ĐH báo chí Lille thực hiện với sự tài trợ của Đại sứ quán Pháp.
Cà phê sáng tại một quán nhỏ trên phố cổ Hà thành, vị TBT trẻ tuổi đến từ Paris đã trò chuyện cởi mở về bản thân cũng như về nghề báo tại Pháp...
Lãi 4 triệu euro sau 9 năm thua lỗ
 |
| TBT báo Le Monde điện tử Alexis Delcambre. Ảnh: Phạm Yên |
Năm 2002, tờ báo Le Monde danh tiếng có trụ sở tại Paris (thành lập từ năm 1944, là tờ báo luôn có quan điểm trung lập) đã chú ý ngay tới chàng sinh viên tốt nghiệp thủ khoa ĐH Báo chí Lille này. Vừa ra trường, Alexis đã được mời về thử việc tại báo giấy Le Monde trong thời gian 3 tháng với nhiệm vụ viết tin về kinh tế.
Năm 2003, cơ may đã đến với anh khi tờ Le Monde điện tử đang cần một phóng viên chuyên về mảng tin tức Iraq, thế là Alexis đã bắt đầu sự nghiệp tại đây với tư cách là một PV, BTV chuyên đưa tin dạng multimedia (âm thanh, hình ảnh, đồ họa) về Iraq.
Ngay lập tức anh đã bị cuốn hút vào một lĩnh vực truyền thông đầy mới mẻ – báo điện tử. Alexis đã góp phần quan trọng giúp Le Monde điện tử phát triển vượt bậc và lần đầu tiên có lãi sau suốt 9 năm thành lập (Le Monde điện tử thành lập năm 1996 tại Paris, có trụ sở và Tổng biên tập riêng, hiện tờ báo này có tất cả 60 người, trong khi tờ báo giấy có 600 người).
Alexis tiết lộ, năm ngoái họ đã lãi khoảng 4 triệu euro và dự kiến năm nay sẽ còn lãi cao hơn nữa. Con đường thăng tiến của Alexis quả là nhanh chóng và đầy ấn tượng : Năm 2004 làm Thư ký tòa soạn, 2005 là Phó Tổng biên tập và 2006 chính thức trở thành Tổng biên tập.
Le Monde điện tử hiện có trung bình 1,5 triệu lượt người đọc mỗi ngày, vượt xa số bạn đọc của tờ báo giấy. Không giống như nhiều tờ báo điện tử tại VN là đọc miễn phí toàn bộ, Le Monde có những phần tin nóng và độc quyền dành để bán tới tận hộp thư của khách hàng vào 10h sáng mỗi ngày với giá trọn gói 6 euro/tháng (News Letters).
Ngoài ra dịch vụ đọc báo giấy Le Monde trên báo điện tử (đọc hoặc in ra nguyên trang như báo in) cũng rất phát triển, bạn đọc chỉ cần trả 15 euro/tháng là có thể đọc toàn bộ 36 trang báo giấy vào đầu giờ chiều hàng ngày (giờ phát hành của báo Le Monde giấy), tất nhiên giá này rẻ hơn rất nhiều so với việc đặt mua báo theo cách truyền thống.
Hàng tháng Le Monde điện tử trích 10% tiền bán báo trả lại cho Le Monde giấy theo một hợp đồng mua bán thông tin giữa 2 tòa soạn. Hiện nguồn thu từ quảng cáo chỉ chiếm 50% tổng doanh thu trên Le Monde điện tử.
Alexis rất ngạc nhiên khi được biết nhiều tờ báo giấy của VN hiện đang cho không một vài trang web toàn bộ các trang báo của mình.
Bình luận về thành công của việc bán báo in trên internet, Alexis cho rằng đó là tương lai của báo in truyền thống, bởi hiện nay nhiều công ty CNTT tại châu Âu và Mỹ đã chuẩn bị cho ra đời công cụ đọc báo bỏ túi (E-Newspaper) mỏng và gọn nhẹ như 1 tờ bìa.
Với công cụ này, người đọc có thể đọc và lưu trữ cả trăm tờ báo mỗi ngày một cách cực kỳ tiện lợi. Về xu hướng mới này, TBT nhật báo lớn nhất nước Mỹ, tờ New York Time đã từng tuyên bố : “5 năm nữa, sẽ không còn New York Time giấy”.
Ngoài ra, Le Monde điện tử còn khai thác rất hiệu quả kho dữ liệu khổng lồ đã xuất bản suốt 20 năm qua của tờ Le Monde giấy. Bạn đọc muốn tra cứu, đọc lại các bài báo đã phát hành trên báo giấy sau 3 ngày đều phải trả tiền.
Đối với nhiều tờ báo điện tử tại châu Âu, tin nóng và tin nguội (tư liệu) đều có thể bán được. Sở dĩ có được điều này, bởi luật bản quyền về báo chí tại đây được thực thi rất nghiêm túc.
Alexis cho biết, tại Pháp báo chí chỉ có quyền trích dẫn (theo luật trích dẫn báo chí), sau đó đặt đường link tới trang web của tờ báo đó mà thôi, tuyệt nhiên không được quyền copy như các tờ báo điện tử của VN đang làm (trừ khi có thỏa thuận mua bán hoặc trao đổi thông tin giữa 2 tòa soạn).
Đây cũng chính là động lực và môi trường giúp báo chí điện tử của họ phát triển mạnh, có chất lượng và tin cậy với bạn đọc.
Làm việc 16 tiếng mỗi ngày
Trò chuyện với Alexis, tôi càng hiểu rằng, nghề làm báo điện tử không chỉ mới mẻ ở VN mà còn ở Pháp và nhiều nước phát triển khác. Chưa hề có con đường nào vạch sẵn cho lĩnh vực truyền thông thời @ này, song dường như cũng chính vì lý do trên mà dân làm báo điện tử ở đâu cũng vậy: Năng động, nhanh nhạy và làm việc với cường độ cao không kể ngày đêm để liên tục đưa tin tới bạn đọc một cách nhanh nhất có thể.
TBT vừa tròn 30 tuổi này tiết lộ, hiện anh làm việc trung bình tới... 15, 16 tiếng một ngày, tóm lại là chỉ trừ lúc ngủ. Cô bạn gái của Alexis ban đầu cũng lấy làm lạ, nhưng khi hiểu về nghề của bạn trai đã thông cảm, thậm chí còn động viên anh. Alexis nói : “Nếu không có sự đam mê, chắc chắn tôi không thể làm việc với cường độ này”.
 |
| Alexis Delcambre. Ảnh : Phạm Yên |
Xin nói thêm rằng, sau khi tìm hiểu về báo điện tử tại VN, Alexis đã không giấu nổi vẻ ngạc nhiên khi thấy sự phát triển mạnh mẽ của loại hình báo này tại đây, đặc biệt là số lượng người truy cập và khả năng ứng dụng CNTT cũng như các công cụ làm báo điện tử hiện đại mà một số tờ báo điện tử đang áp dụng. Phần mềm quản lý nội dung (CMS) của một số tờ báo không hề thua kém Le Monde cũng như nhiều tờ báo điện tử khác tại Pháp.
Alexis cho biết, mấy năm gần đây báo Le Monde giấy đều phải cử phóng viên sang thực tập tại Le Monde điện tử.
Nhớ lại hồi mới được đề bạt làm TKTS, Alexis cho hay, tại những cuộc họp chuyên môn chung của cả 2 tòa soạn giấy và điện tử, anh cảm nhận rõ sự thiếu tin tưởng của các trưởng ban kỳ cựu trong tờ báo giấy danh tiếng, “chả ai nghe tôi cả” – anh nói, “nhưng giờ thì đã khác, họ đã bị thuyết phục”.
Thực ra, Alexis bắt đầu viết báo từ năm 21 tuổi khi còn là sinh viên sử học tại vùng Đông Bắc nước Pháp, đó là một tờ nhật báo của vùng này. Ban đầu chỉ là làm thêm kiếm tiền, nhưng sau đó anh đã lập tức bị nghề báo cuốn hút và trở thành PV thể thao.
Tiếp đó, Alexis quyết định chuyển sang học ĐH Báo chí Lille, vừa học vừa làm phóng viên hợp đồng cho một số tờ báo. Trước khi chính thức được ký hợp đồng dài hạn với Le Monde, anh phải bươn chải làm hợp đồng thời vụ trong suốt 7 năm cho nhiều tờ báo khác nhau.
Trường hợp của anh hiện cũng đang là tình trạng chung cho lớp phóng viên trẻ tại Pháp. Các tòa soạn báo ở Pháp ít khi chịu ký hợp đồng dài hạn với PV trẻ, thường thì chỉ là những hợp đồng công việc trong vòng 2-3 tháng rồi chấm dứt.
Ngoài điểm yếu ít kinh nghiệm cũng như các mối quan hệ, còn một lý do nữa là việc sa thải một phóng viên tại Pháp là cực kỳ khó khăn, do luật lao động của Pháp rất bảo vệ các nhà báo.
Phóng viên Le Monde không được nhận quà trị giá quá 15 euro
Đây là qui định riêng của Le Monde (cả báo giấy và báo điện tử) mà tất cả các phóng viên đều phải tuân thủ. Nếu quà biếu của cá nhân hoặc tổ chức lớn hơn 15 euro, bắt buộc PV đó phải tự giác trả lại.
Được biết nhiều tờ báo khác tại Pháp cũng có qui định tương tự và coi đây là vấn đề đạo đức nghề nghiệp. Bên cạnh đó, việc đi công tác bằng tiền tài trợ của người khác cũng là điều cấm kỵ tại Le Monde. Tôi được biết, qui định này cũng được nhiều tờ báo tại Thụy Điển, Đức... áp dụng.
Alexis cũng cho hay, tại các buổi họp báo ở Pháp tuyệt nhiên không có chuyện bồi dưỡng phong bì cho phóng viên, thi thoảng sau những cuộc họp báo lớn có thể sẽ có một bữa điểm tâm nhẹ hoặc tặng nhà báo những món quà lưu niệm nho nhỏ với mục đích duy trì mối quan hệ công việc giữa hai bên mà thôi.
 |
| Alexis Delcambre. Ảnh : Phạm Yên |
Trò chuyện về vấn đề đạo đức nghề nghiệp, TBT Le Monde điện tử khẳng định, tại Pháp không có tham nhũng trong báo chí, chỉ có hai điều thuộc về đạo đức có thể xảy ra và luôn bị phê phán. Đó là: Sự “gần gũi” của chủ bút với một số chính trị gia nào đó một cách thái quá; và sự viết ẩu viết sai của phóng viên (một cách vô tình) do áp lực công việc quá lớn mà dẫn đến sai sót.
Tại Pháp, nghề báo là 1 trong số 10 nghề có thu nhập cao nhất, mức lương trung bình dành cho phóng viên tại những tờ báo có uy tín dao động từ 4-5 nghìn euro/tháng. Có một điều rất khác với báo chí tại VN, ở Pháp và nhiều nước châu Âu khác, nhà báo làm việc chính thức cho một tòa soạn (hợp đồng dài hạn) sẽ có thu nhập rất ổn định bởi họ chỉ nhận lương cứng theo thỏa thuận (không có nhuận bút).
Nếu là những nhà báo nổi tiếng, có danh thì mức lương này rất cao. Điều này giúp cho các nhà báo làm việc hết sức chuyên nghiệp và có trách nhiệm để tạo uy tín cho ngòi bút của mình, không phải chạy theo số lượng tin bài để đảm bảo thu nhập...
* * *
 |
| Alexis Delcambre. Ảnh : hạm Yên |
Quán cà phê nhỏ chúng tôi ngồi đàm đạo chuyện nghề xứ Ta xứ Tây nằm ngay phía dưới chân cây cầu Long Biên già nua, đoạn kéo dài từ sông Hồng chạy vắt qua phố Cửa Đông.
Câu chuyện giữa tôi và vị TBT trẻ tuổi chốc chốc lại bị ngắt quãng bởi đoàn tàu chạy xình xịch ngay phía trên đầu. Alexis nói, anh mơ ước về một loại hình báo chí mới – báo điện tử - vốn không bị giới hạn về không gian và thời gian sẽ phát triển vượt bậc trong tương lai gần...
Ở Hà Nội, Alexis ăn thịt chó khen ngon, rất thích các món ăn Việt Nam, đặc biệt là phở. Anh chỉ than phiền về tiếng còi xe cứ chốc chốc lại vang lên inh ỏi trên đường phố.
Trước khi chia tay trở lại Paris, Alexis bất ngờ tiết lộ, tờ Le Monde điện tử hiện có 2 người gốc Việt đều đang nắm giữ những vị trí rất quan trọng. Một người hiện đang là sếp của anh, chị Đào Nguyễn năm nay mới 33 tuổi – Giám đốc Le Monde điện tử và người kia tên là Stephan Trương, phụ trách phòng quảng cáo.
