Trẻ "tự tử tập thể": Bỏ ngỏ kỹ năng sống?

Các nhà tâm lý và giáo dục đã lên tiếng nhân sự kiện đáng buồn này.

Nên sớm cho trẻ trải nghiệm

Thầy Nguyễn Tùng Lâm, Hiệu trưởng THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) :

Thầy Nguyễn Tùng Lâm

Chưa hết bất ngờ về vụ 5 HS lớp 7 ở Hải Dương, tôi lại được đọc về một đôi nam nữ vị thành niên quyết định tự tử, vì bị ngăn cản yêu sớm.

Ở đây, phải thấy, chuyện bố mẹ mắng là bình thường; chuyện bạn bè giận dỗi nhau cũng không có gì đặc biệt. Nhưng vì các em ở trong một nhóm, khi có bức xúc, lại co cụm trong một nhóm bạn, nên càng cảm thấy bế tắc. Việc chia sẻ với nhau không mất đi mà lại cộng hưởng lên.

Trong giới trẻ học đường, bao giờ cũng có xu thế chia nhóm. Đó là quy luật tâm lý. Việc lập nhóm chơi riêng cũng có rất nhiều điểm tốt. Chỉ có điều, ở tuổi các em, đôi khi chưa có ý thức mạnh mẽ về cuộc sống và thiếu kinh nghiệm, nên khi sinh ra việc: có nhu cầu giải quyết, lại không giúp đỡ, chia sẻ với nhau được mà lại giải quyết theo xu hướng tiêu cực. 

Nhìn lại nhiều vụ việc tương tự, đều thấy các em đi đến những quyết định này tương đối dễ dàng, không có sự tâm sự, trao đổi những băn khoăn, bức xúc với bố mẹ, anh chị em, thầy cô…

Việc đáng tiếc xảy ra, tôi nghĩ không hẳn là lỗi của trường hay gia đình.  

Cuộc sống bây giờ phức tạp, con người có thể yếu đuối trước thiên nhiên, yếu đuối trước chính mình. Trong xã hội hiện đại, chúng ta càng trả giá nhiều, có những sự việc không phải đợi trẻ em lớn lên mới cho  tiếp cận mà sớm cho trải nghiệm, sẽ tốt hơn. Có thể trải nghiệm dưới những hình thức này khác. Và một trong những con đường dạy các em trải nghiệm là qua giáo dục.

Hiện tại, giáo dục của chúng ta tập trung nhiều vào giảng dạy văn hoá, mà chưa chú trọng đến nhiều những khía cạnh hoạt động tinh thần. 

Theo tôi, một điều rất cần hiện nay là giáo dục cho học sinh một nền tảng sâu hơn về giá trị sống và kỹ năng sống.

Giáo dục về giá trị sống: dạy cho các em biết thế nào là tôn trọng, yêu thương, tự do… Ý thức được những giá trị căn bản này, các em sẽ trang bị nhận thức và bản lĩnh tốt hơn. 

Dạy nhiều hơn về các kỹ năng sống, xử lý tình huống như kỹ năng tư duy, giao tiếp, ra quyết định, lắng nghe…Những kỹ năng nay phải được rèn luyện, qua trao đổi thảo luận. 

Trường Đinh Tiên Hoàng có đưa vào chương trình giảng dạy phần giảng về 12 giá trị sống: Bình an, tôn trọng, yêu thương, tự do…Giáo trình này do các nhà giáo dục của Tây Ban Nha, Mỹ, Thuỵ Điển tập hợp nhau lại đúc kết. 

Năm 1998, họ thành lập một tổ chức lấy tên là “Living value”, hiện cũng đã có đặt chi nhánh ở TP.HCM, qua đó đưa những bài học vào những trại cai nghiện, phục hồi nhân phẩm. Trường đưa thành những bài giảng, không dạy theo kiểu đạo lý của  ta mà đưa vào những hoạt động để học sinh tham gia để rồi sau đó rút ra kinh nghiệm. 

Về phần kỹ năng sống, hiện cũng có nhiều nơi đưa vào giảng dạy, nhưng chưa phổ biến. Cái chính là đa số giáo viên chưa biết cách để đưa các bài giảng gắn với các hoạt động tập thể, đưa ra những tình huống… giải quyết, xử lý như thế nào…để HS thảo luận với nhau.

Chưa có phân tích "made in VietNam"

BS Nguyễn Minh Tiến, Hội khoa học tâm lý-Giáo dục TP.HCM :

BS Nguyễn Minh Tiến

Trước đây, cũng đã có những trường hợp như thế này. Người ta chỉ nêu sự kiện, sau đó là quên lãng. Chưa có một nghiên cứu, phân tích "made in VietNam" nào. Lẽ ra, những trường hợp trước đây phải được quan tâm, các em phải được hỗ trợ, theo dõi trong một thời gian dài, nhưng  ta chưa làm được.

Các em cùng rủ nhau tự tử, mỗi em một hoàn cảnh, một nguồn lực hỗ trợ khác nhau, nhưng đã chọn cách giải quyết sự việc giống nhau. Chính vì các em nghĩ, đó là cùng nhau chia sẻ khó khăn. Các em nghĩ, ngoài nhóm bạn của mình ra, chẳng còn ai trên đời này cho mình tin tưởng nữa.

Trẻ tự tử liên quan đến nhiều vấn đề, nhiều yếu tố. Những tác động từ bên ngoài, những tình huống làm trẻ nghĩ mình bị huỷ đi giá trị của bản thân, chỉ còn cách tìm đến cái chết. Nếu không làm thế, trẻ sẽ không chịu nổi. Chính vì thế, xã hội càng phát triển thì đòi hỏi phải cung cấp cho trẻ con những nguồn hỗ trợ tinh thần.

Ở xã hội nào cũng thế, người trẻ cần phải có một nguồn lực bảo vệ, môi trường che chắn. Nếu không có, đương nhiên trẻ sẽ không có khả năng cân bằng cuộc sống cho chính mình. Muốn vượt qua những khó khăn, biến cố trong cuộc sống, con người ta cần phải có một nội lực đối trọng-cân bằng với những tác động bên ngoài. Nếu nguồn lực bảo vệ kém, không có nguồn hỗ trợ cân bằng thì sẽ làm trẻ tổn thương và ảnh hưởng đến cá nhân, sự hình thành nhân cách của trẻ. Điều người lớn cần làm là tăng sức đề kháng cho trẻ.

Quan tâm không phải "đền bù"

Chuyên viên tư vấn tâm lý Ngô Minh Uy, Khoa Tâm lý, ĐHDL Văn Hiến (TP.HCM) :

Ông Ngô Minh Uy

Kỹ năng sống là rất cần thiết cho giới trẻ, nhưng hiện nay, đang hoàn toàn bỏ ngỏ. Chỉ một số ít HS được tiếp cận với các chương trình ngắn hạn của các tổ chức phi chính phủ đang triển khai tại một vài thành phố lớn.

Nền giáo dục, xã hội chưa giúp người trẻ nhận ra rằng, những khó khăn của cuộc sống là chuyện đương nhiên. Và cũng chưa giúp trẻ hiểu được, khi gặp khó khăn thì chúng cần phải có sự giúp đỡ để vượt qua. Mọi người ngại nói ra những khó khăn của mình, mọi người ngại bày tỏ những vướng mắc của mình. Và tự mình tìm cách giải quyết để rồi đi đến bế tắc. Nên chăng, cần hình thành một ý thức tìm đến sự giúp đỡ khi mình không thể vượt qua.

Đối với hiện tượng tự tử tập thể, người lớn phải hiểu rằng yếu tố nhóm rất quan trọng đối với lứa tuổi cấp 2. Các em kết thân với nhau do cùng hoàn cảnh, cùng tâm trạng. Điều này làm tăng tính hiệu quả. Chính vì thế, sức ảnh hưởng của nhóm là rất lớn. Các nhà nghiên cứu tâm lý thường gọi những quy định của các nhóm học trò là "bộ luật tình bạn". Tình bạn được thể hiện qua việc tuân thủ quy định của nhóm. Nếu không, các em sẽ mang một mặc cảm lớn với bạn bè. Cũng có nhiều em nghĩ rằng, mình đã phản bội lại bạn vì không cùng bạn làm việc gì đó.

Chính vì thế, các em cần được phụ huynh quan tâm. Ở đây, đòi hỏi sự quan tâm có chất lượng chứ không phải quan tâm theo kiểu "đền bù".

Với một xã hội mà giá trị con người chỉ được thể hiện khi học giỏi, khi không bị la mắng thì sẽ còn nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra.

Chúng ta cần trân trọng, đồng hành với  học sinh

Thầy Đoàn Châu Hưng, giáo viên trường THCS Lê Lợi (Đồng Nai) :

Với kinh nghiệm gần 20 năm đứng lớp, tôi thấy nhiều phụ huynh quá đặt kỳ vọng vào con mình. Bắt con phải thế này thế khác nếu không được thì tỏ ra thất vọng và không còn yêu thương trẻ nữa. Điều đó tạo ra một sự trống trải nơi các em. Các em không tìm được niềm tin ở người lớn.  Nên rất cần một sự quan tâm liên thông giữa gia đình, nhà trường và các nhà tư vấn.

Đối với các em HS, một sự đồng cảm ở cha mẹ, thầy cô là rất quan trọng. Với những va vấp trong trường lớp, bạn bè các em cần một nơi nương tựa. Nhưng nhiều phụ huynh đã không đáp ứng được điều này, làm cho các em thấy mình bị bỏ rơi nên làm những việc thiếu suy nghĩ.

Trên cương vị của một giáo viên, tôi thấy nên tạo cho HS có thói quen nói ra những khó khăn, suy nghĩ của mình. Có như thế, các thầy cô và phụ huynh mới biết được con cái mình cần gì, muốn gì, nghĩ gì.

Hiện nay, hầu hết các trường đều dành thời gian sinh hoạt chủ nhiệm để cô giáo trò chuyện với HS những điều ngoài chương trình học. Nhưng với 45 phút, một giáo viên chủ nhiệm cũng không đủ thời gian để quan tâm tới từng HS. Bởi, hơn nửa thời gian chủ nhiệm dành để phạt những HS phạm lỗi trong suốt 1 tuần. Và chỉ những HS bị sa sút thấy rõ thì mới được hỏi han vài câu. Sau đó thì...

Thỉnh thoảng, thấy những HS trầm lặng khác thường hay các em khác trong lớp mách rằng bạn này bạn kia có vấn đề thì mới tiếp cận để giúp đỡ. Và cũng chỉ là giúp các em vượt qua sự cố lúc đó. Chỉ dừng lại ở đó, chứ chưa thể cho các em một kỹ năng sống để đối diện, giải quyết những vấn đề khác. Có thể nói, hiện nay chúng ta chưa trân trọng, đồng hành với  học sinh. Và rất cần thiết những buổi sinh hoạt chuyên đề để cung cấp thêm kiến thức sống cho các em.

Ảnh hưởng thời đại khiến các em coi nhẹ cái chết

Cô Trần Thuỳ Dương, giáo viên chủ nhiệm lớp chuyên Anh, trường THPT Chu Văn An (Hà Nội)

Lỗi một phần nhỏ, thuộc về phía gia đình các em. Ở lứa tuổi “ẩm ương” như thế này, một câu mắng mỏ trong lúc bực mình, một chút cáu giận trong lúc bận rộn đôi khi dễ làm các em tổn thương…Tuy nhiên, yếu tố này, tôi không cho là lớn, vì đa phần các bậc phụ huynh ai chẳng có lúc nặng lời với con cái. 

Tôi nghĩ điều tác động lớn nhất đối với các em đang trong lứa tuổi trưởng thành là các yếu tố xã hội, như môi trường sống, các mối quan hệ... 

Hiện tại, nhiều sản phẩm văn hoá như các bài hát, phim ảnh, sách báo, mạng internet… có tác động không tốt đến nhận thức của các em. 

Rất nhiều ca khúc nhạc trẻ truyền tải tình cảm sướt mướt, uỷ mị, nhiều bộ phim tâm lý yêu đương với những cách xử lý tình huống rất phi hiện thực…ít nhiều ảnh hưởng đến tâm lý và cách suy nghĩ của một bộ phận không nhỏ thanh thiếu niên, nhất là ở lứa tuổi chưa biết gạn lọc để tiếp nhận cái tốt. 

Một phần nữa, giờ đây, một số em có xu hướng sống tách biệt ra, chia theo nhóm. Đây là xu hướng không tránh khỏi, nhưng ngay cả khi có nhóm chơi riêng, cũng cần thu hút để các em không quá tách mình ra khỏi các hoạt động tập thể lớn. 

Đứng góc nhìn của một giáo viên chủ nhiệm, khối ngoại ngữ, tôi thấy vấn đề hoạt động tinh thần rất quan trọng. Hiện tại, có thể do ảnh hưởng của thời đại, nhiều em cảm thấy đời sống nhàm chán, đôi khi vô nghĩa… nên nhiều lúc các em cũng coi nhẹ những phạm trù khác như cái chết. 

Tôi luôn thích nhà trường và các giáo viên hay tổ chức những hoạt động, tạm cho là lành mạnh, để các em được hoà mình vào tập thể, sẽ bớt đi những suy nghĩ yếm thế.  Nên khi ở trên lớp, tôi bao giờ cũng cố gắng tạo cho các em một môi trường tốt, thân thiện. Và, cũng do đặc thù của môn học, chúng tôi thường gắn các em với những hoạt động dã ngoại, tập thể, và cả làm công tác xã hội. Sau những chuyến đi, những công việc như vậy, các em sẽ thấy mình vui vẻ hơn, và cuộc sống có ý nghĩa hơn.

Theo Đoan Trúc - Hoàng Lê

VietnamNet