Kỳ 1: Nhà ở xã hội, cánh cửa hẹp
Người trẻ hiện chiếm đến 80% số người mua nhà ở xã hội (NOXH). Tuy nhiên, sau 10 năm triển khai NOXH, đối tượng này phải chịu trận khi những ưu đãi dành cho NOXH mà khi soi vào các tiêu chí, người trẻ thấy tủi thân.
Loay hoay thủ tục
Lần đầu tiên, cụm từ NOXH được xuất hiện trong Nghị định 90/2006/NÐ-CP và Thông tư 05/2006/TT-BXD quy định về chính sách phát triển và quản lý NOXH. Liên tiếp sau đó, Bộ Xây dựng và UBND thành phố Hà Nội có nhiều cuộc họp xoay quanh vấn đề NOXH, nhà ở thu nhập thấp. Tuy nhiên, mô hình đầu tiên về loại nhà ở này thất bại, vì chỉ khoanh vùng cho đối tượng có hộ khẩu nội thành Hà Nội. Trong khi đó, mỗi năm tại Thủ đô hàng chục nghìn người trẻ kết hôn mới, đa phần là dân nhập cư. Đây chính là lực lượng lao động chính cho xã hội lại không có cơ hội mua nhà, vì quy định tréo ngoe của Bộ Xây dựng.
Sau đó, Nghị định 188 (2013) về Phát triển và Quản lý NOXH ra đời đã khắc phục nhược điểm trên khi mở rộng đối tượng sang tạm trú tại nơi có dự án NOXH. Tuy nhiên, Bộ Xây dựng lại quy định thêm: buộc đối tượng phải đóng bảo hiểm trên một năm tại nơi có dự án NOXH. Điều này khiến không ít gia đình trẻ mất cơ hội mua nhà trong tầm tay. Đến khi Nghị định 100 (2015) vừa ban hành tháng 10 vừa qua, quy định này mới được nới lỏng khi thay thế bằng giấy xác nhận của cơ quan, đơn vị nơi đặt trụ sở chính về việc đóng bảo hiểm. Tuy nhiên, quy định này chỉ phù hợp cho những lao động đang làm việc tại một cơ quan còn những lao động tự do không thể hoàn thành những thủ tục hồ sơ này.
Chị Bích Ngọc, đang làm nhân viên tạp vụ theo giờ tại nhiều cơ quan ở Hà Nội chia sẻ: “Rõ ràng gia đình tôi thuộc nhóm đối tượng người thu nhập thấp tại đô thị và tạm trú tại Hà Nội được 5 năm. Tôi là lao động chân tay, lấy đâu ra hợp đồng làm việc trên một năm và đóng bảo hiểm. Nhà nước nên bỏ quy định vô lý này .
Trong khi đó, việc bắt buộc xin giấy xác nhận chưa có nhà ở trên địa bàn sinh sống cho tất cả các nhóm đối tượng là khâu khó khăn nhất trong quá trình làm thủ tục hồ sơ mua NOXH. Vì vậy, thời gian qua, xuất hiện tình trạng cò mồi ra giá 30-50 triệu đồng một tờ giấy này. Không ít người đã có nhà vẫn xin được xác nhận “chưa có nhà ở”, ngược lại người chưa có đi lại mấy tháng lên phường cũng chưa được cầm tờ giấy xác nhận.
Thiệt hại kép khi chuyển nhượng
Theo quy định, những người mua NOXH sau 5 năm mới được phép chuyển nhượng. Nhưng khi muốn chuyển nhượng trước thời hạn lại chỉ được phép bán lại cho chính chủ đầu tư và phải nộp cho nhà nước 50% trị giá tiền sử dụng đất được phân bổ cho căn hộ đó; trường hợp bán NOXH thấp tầng liền kề phải nộp 100% tiền sử dụng đất, tính theo giá đất do ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành tại thời điểm bán nhà ở.
Chính doanh nghiệp kinh doanh loại hình NOXH cũng bất bình trước những quy định này của Bộ Xây dựng. Ông Trần Văn Can, Chủ tịch HĐQT Cty Hancico 5, chủ đầu tư nhiều dự án NOXH tại Hà Nội phân tích, về bản chất, Nhà nước chỉ ưu đãi cho người mua NOXH tiền sử dụng đất. Trong khi đó, tiền sử dụng đất trong chung cư phân bổ cho căn hộ rất nhỏ. Như vậy, tính ra người dân chỉ được lợi hơn so với nhà ở thương mại giá rẻ khoảng 1 triệu đồng/m2.
“Nhà nước cho được một ít lại khống chế không cho phép họ bán nhà trong vòng 5 năm. Nhiều gia đình trẻ mua NOXH về ở 1 -2 năm họ có điều kiện mua nhà chỗ khác thì cho họ bán cớ gì không cho bán. Mà đã cho rồi sao lại đòi lại phần ưu đãi khi người mua chuyển nhượng. Điều này hết sức vô lý”, ông Can nói.
Cũng theo quy định, ngoài thời gian quy định chuyển nhượng phải kèm theo điều kiện căn hộ đã được cấp sổ đỏ. Tuy nhiên, đến thời điểm này, nhiều NOXH trên địa bàn Hà Nội đã đi vào sử dụng gần 10 năm nhưng vẫn chưa có sổ đỏ. Cơ quan quản lý đổ lỗi cho chủ đầu tư còn chủ đầu tư đổ lỗi do quyết toán chậm.
Một lãnh đạo phòng quản lý nhà ở (Sở Xây dựng Hà Nội) cho rằng, trước đây, quy định thời gian chuyển nhượng là 10 năm rồi nay điều chỉnh xuống còn 5 năm. Tuy nhiên, Bộ Xây dựng nên rút bớt thời gian chuyển nhượng để tránh gây khó dễ cho người mua NOXH.
_____________
(Còn nữa)
Theo Bộ Xây dựng, cả nước đã hoàn thành 102 dự án NOXH. Trong đó, có 38 dự án NOXH cho người thu nhập thấp, quy mô xây dựng 19.680 căn hộ, tổng mức đầu tư khoảng 6.810 tỷ đồng; 64 dự án NOXH cho công nhân, quy mô xây dựng 20.270 căn hộ, tổng mức đầu tư khoảng 4.440 tỷ đồng.
