Vào tháng 8/2009, trang mạng China.com của Văn phòng báo chí Quốc vụ viện Trung Quốc tổ chức cuộc bình chọn “Nhân vật văn hóa có ảnh hưởng nhất Trung Quốc từ năm 1949”, Đặng Lệ Quân đã đứng đầu danh sách 60 người, vượt qua cả Lão Xá, Kim Dung, Quách Mạt Nhược…
Dịp 8/3/2010, Đặng Lệ Quân cũng được các báo, đài Hoa ngữ trong, ngoài Trung Quốc bầu chọn là “Người phụ nữ Trung Quốc đương đại có ảnh hưởng lớn nhất”.
Đặng Lệ Quân (Teresa Teng) sinh ngày 29/1/1953 tại thôn Điền Dương, xã Bảo Trung, huyện Vân Lâm, Đài Loan (Trung Quốc), cha là Đặng Khu quê Hàm Đan, Hà Bắc, theo Tưởng Giới Thạch chạy ra đảo Đài Loan năm 1949. Lệ Quân là con thứ tư trong gia đình có 5 anh em.
“Lệ Quân” (liyun) vốn nghĩa là dáng xinh đẹp của cây tre, nhưng về sau người ta biến âm thành lijun với chữ “quân” nghĩa là vua, anh; và Đặng Lệ Quân lấy đó làm nghệ danh cho mình. Vốn có năng khiếu ca hát thiên phú, năm 1964, khi mới 11 tuổi, Đặng Lệ Quân tham gia cuộc thi hát do “Đài phát thanh Trung Hoa” tổ chức và giành giải quán quân với bài “Phỏng Anh Đài”, 1 năm sau đó cô bé đoạt giải Vàng cuộc thi hát của Hãng băng đĩa Kim Mã nổi tiếng.
Đặng Lệ Quân bắt đầu học thanh nhạc và tham gia biểu diễn tại các phòng trà, vũ trường rất ăn khách. Năm 1967, Công ty băng đĩa Vũ Trụ Gia Minh ra đĩa hát đầu tiên của Đặng Lệ Quân, tiếng vang rất lớn. Đến năm 1969, Đặng Lệ Quân đã là MC rất nổi tiếng trên đài phát thanh, truyền hình, được mời hát chính trong bộ phim truyền hình đầu tiên của Đài Loan là “Tinh tinh” nên danh tiếng lại càng nổi như cồn. Đặng Lệ Quân còn tham gia đóng phim điện ảnh “Cám ơn tổng giám đốc”.
 |
Đặng Lệ Quân biểu diễn tại Sài Gòn.
Tiếng ca bay khắp năm châu
Sở hữu giọng ca “bảy phần ngọt ngào, ba phần nước mắt” như thôi miên người nghe và một vẻ đẹp đài các kiểu “tiểu thư Giang Nam”, tên tuổi Lệ Quân vang khắp nơi. Với các ca khúc trữ tình sâu lắng như Mùa thu lá bay (Thiên ngôn vạn ngữ), Hải vận, Ánh trăng nói hộ lòng tôi, Thả mình trôi theo thời gian, Phi trường, Trả nợ, Hoa dại bên đường chớ có hái, Bên dòng nước, Mật ngọt, Tôi chỉ để ý anh, Người trên nước, Cuộc hẹn sau hoàng hôn, Sông mây, Hải âu phi xứ, Anh nói sao, Lòng mẹ... Đặng Lệ Quân hoàn toàn thống trị thị trường băng đĩa Hồng Kông và Đông Nam Á.
Từ tháng 2/1971 đến 8/1972, Đặng Lệ Quân thực hiện chuyến đi biểu diễn vòng quanh các quốc gia và khu vực như Hồng Kông, Singapore, Malaysia, Indonesia, Philippines, Thái Lan, Việt Nam (miền Nam). Ngày 13/7/1973, Lệ Quân tới Sài Gòn và được hàng vạn người hâm mộ chào đón.
Tối hôm ấy cô biểu diễn ở rạp Lệ Thanh. Năm 1971, Đặng Lệ Quân có chuyến lưu diễn vòng quanh châu Á, cô ở tại khách sạn Bát Đạt, Sài Gòn trong một tháng (từ 24/7/1971 đến 24/8/1971). Tại đây, cô tham gia các hoạt động như họp báo, biểu diễn, du lịch và chụp ảnh kỷ niệm trên sông Cửu Long. Cô đã thể hiện ca khúc nhạc Việt lời Nhật mang tên Anh, một nhạc phẩm được soạn lời dựa trên ca khúc Không nổi tiếng, tác phẩm đầu tay của nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9.
Năm 1974 Đặng Lệ Quân quyết định sang Nhật để tiếp tục phát triển sự nghiệp theo lời mới của Hãng băng đĩa Polydor. Bài hát tiếng Nhật đầu tiên của cô là “Dù đêm nay hay đêm mai” không được như ý, đĩa phát hành chỉ hơn 100 ngàn, nhưng đến ca khúc thứ hai “Phi trường” thì lượng đĩa phát hành tăng đến ngoài con số 700.000. Lệ Quân đã đạt được danh hiệu “Ca sĩ xuất sắc nhất Nhật Bản”, một giải thưởng âm nhạc danh giá, khi lên nhận giải Đặng Lệ Quân đã khóc.
Năm 1980 Đặng Lệ Quân đoạt giải thưởng Kim Chung dành cho ca sĩ xuất sắc nhất tại Đài Loan, sau đó được mời sang biểu diễn tại các trung tâm ca nhạc Lincolt, Los Angeles, Crown Las Vegas. Năm 1986 là đỉnh cao sự nghiệp của Đặng Lệ Quân với ca khúc “Em chỉ có anh” (bản tiếng Nhật) năm thứ 3 liên tiếp đoạt cả 2 giải All Japan Cable Broadcasting Award và Japan Cable Award danh tiếng của Nhật – một kỷ lục lịch sử cho đến nay chưa ai tái lập được, được tạp chí The Time của Mỹ bầu chọn vào Top 7 nữ ca sĩ vĩ đại và Top 10 nữ ca sĩ được yêu thích nhất thế giới.
Cô cũng là ca sĩ đầu tiên đoạt giải thu âm Nhật Bản trong 4 năm liền (1984–1988). Những năm 1980, tuy bị Trung Quốc đại lục cấm nhưng tiếng hát của Đặng Lệ Quân vẫn lan tỏa khắp hang cùng ngõ hẻm, đến nỗi người hâm mộ đặt biệt danh cho cô là “Tiểu Đặng”. “Ban ngày nghe Lão Đặng (tức Đặng Tiểu Bình), ban đêm nghe Tiểu Đặng (tức Đặng Lệ Quân)”.
 |
Đặng Lệ Quân với người tình trẻ Paul.
Ước mơ mặc áo cô dâu không thành
Sự nghiệp thành đạt ở đỉnh cao danh vọng, nổi tiếng, tài năng và xinh đẹp nhưng đời tư của Đặng Lệ Quân không hề yên ả. Nếu thần Âm nhạc rộng lượng với cô bao nhiêu thì thần Tình yêu lại khe khắt bấy nhiêu. Đã bao lần yêu nhưng đều không thành, thậm chí đến giây phút cuối đời, Lệ Quân vẫn chưa một lần kết hôn.
Năm 1979, dư luận chú ý khi cô công khai tình cảm với diễn viên Thành Long. Hai người gắn bó với nhau, tán dương nhau trước giới truyền thông. Nhưng khi Lệ Quân mơ về cuộc sống gia đình thì Thành Long còn mê mải ham chơi, tụ tập bạn bè và cả quan hệ với người khác. Khi Lâm Phụng Kiều xuất hiện, Thành Long xao động, Đặng Lệ Quân đành chia tay. Sau này, Thành Long từng tâm sự: “Giờ tôi đã nhận ra sai lầm của mình. Lệ Quân là một viên ngọc thực sự mà lẽ ra tôi phải yêu thương”.
Mối tình của Đặng Lệ Quân với tài tử Tần Tường Lâm cũng trở nên dang dở vì Tần vẫn chưa nguôi hình bóng người cũ Lâm Thanh Hà. Về sau, Đặng Lệ Quân quen với đại gia Quách Khổng Thừa với hy vọng sẽ được mặc áo cô dâu, yên bề gia thất. Không ngờ gần đến ngày tổ chức hôn lễ, gia đình họ Quách lại chê bai và đặt nhiều điều kiện khiến Lệ Quân đành gạt nước mắt chia tay.
Qua đời nơi đất khách
Buồn chuyện tình duyên, năm 1989, Đặng Lệ Quân sang Paris, Pháp. Tại đây, cô quen biết và yêu một nhiếp ảnh gia nghèo tên là Quilery Paul Puel Stephane, kém cô đến 14 tuổi. Sau này Paul có tiết lộ là hai người đã đính hôn, dự tính kết hôn vào tháng 8-1995. Thời gian này, Đặng Lệ Quân vẫn thường về Đài Loan biểu diễn trong quân đội. Đến năm 1991, ở tuổi 38, Đặng Lệ Quân dần ẩn cư, ít xuất hiện trước công chúng. Một nguyên nhân chính là căn bệnh hen suyễn của cô ngày càng nặng.
Cuối tháng 12/1994, Đặng Lệ Quân cùng người yêu sang Chiang Mai, Thái Lan nghỉ ngơi. Tối ngày 7/5 hai người tại khách sạn xem phim nên hôm sau dậy trễ. Đến 3h30 ngày 8/5, Paul hỏi Lệ Quân muốn ăn gì, cô đáp “Gà”. Paul vừa ra ngoài mua thức ăn thì cơn suyễn kéo đến bất ngờ. Đặng Lệ Quân vội dùng ống xịt hen suyễn xịt vào vùng mặt để hỗ trợ hô hấp, nhưng do phun quá lượng nên phản tác dụng làm cho khó thở. Cô vội chạy ra ngoài kêu cứu và ngã gục tại khu tiếp tân.
Được đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức nhưng lúc này lại bị kẹt đường nên xe chạy rất chậm. Trên xe Lệ Quân yếu ớt gọi “Mẹ ơi!”. Tại phòng cấp cứu các bác sĩ dùng phương pháp trợ tim và kích điện gần 45 phút nhưng vô hiệu. Đến 5h30 phút thì nữ danh ca trút hơi thở sau cùng. Do người nhà Đặng Lệ Quân và Paul không cho giải phẫu thi hài nên nguyên nhân đích thực về cái chết của cô vẫn chưa được xác nhận.
Lễ tang của Đặng Lệ Quân được cử hành theo nghi lễ cấp Nhà nước, tham dự tang lễ có các nhân vật lãnh đạo Đài Loan như Lý Đăng Huy, Ngô Bá Hùng, Liên Chiến, Tống Sở Du, Tưởng Trọng Linh... Ngày 28/5/1995, di thể Đặng Lệ Quân được an táng tại Kim Bảo Sơn, Kim Sơn, Đài Bắc (nay là khu Kim Sơn, thành phố Tân Bắc). Ngôi mộ có tượng của Đặng Lệ Quân và một cây đàn piano điện tử đặt dưới đất để khách viếng khi đặt chân lên phím đàn sẽ phát ra tiếng. Ngôi nhà Đặng Lệ Quân mua năm 1988 tại số 18 phố Carmel, Hồng Kông với giá 7 triệu đôla HK trở thành địa điểm hành hương của người hâm mộ.
Bài hát “Đãn nguyện nhân trường cửu” của Đặng Lệ Quân được phát khi Trung Quốc phóng tàu vũ trụ Thần Châu 7 lên không gian vào ngày 23/9/2008. Vành đai Tiểu hành tinh Asteroid 42295 được mang tên Đặng Lệ Quân (42,295 Teresa Teng). Năm 2010, gia đình Đặng Lệ Quân đã đồng ý cho đạo diễn Lý An làm bộ phim về cuộc đời nữ ca sĩ do diễn viên Thang Duy thủ vai chính.
Nghi án làm gián điệp
Sau khi Đặng Lệ Quân qua đời không lâu, tướng Cốc Chính Văn – tên thật là Quách Đồng Chấn, biệt danh là “Hoạt Diêm Vương”, người từng là trùm mật vụ Đài Loan, đã tiết lộ trong một bài báo đăng trên tạp chí “Tin độc quyền” (Độc gia báo đạo): “Đặng Lệ Quân là nhân viên tình báo bí mật của Cục an ninh quốc gia Quốc Dân đảng Đài Loan, trực thuộc Phòng 3. Nơi phối hợp công tác là Cục Thống kê tình báo quân sự (Quân Thống) Quốc dân đảng”.
Sau đó ít lâu hai nhà báo Nhật Bản đã dành 4 tháng điều tra, lần theo mọi manh mối, dấu vết, viết và xuất bản cuốn “Sự thật về Đặng Lệ Quân”, trong đó kết luận: “Chuyện Đặng Lệ Quân làm gián điệp, theo kết luận của chúng tôi là sự khẳng định. Vào thời mà bà sống, bà chỉ có thể chọn con đường này, tức là hiện thực xã hội lúc ấy đã bức Đặng Lệ Quân phải đi vào con đường làm gián điệp… Nền chính trị quốc tế lạnh lùng, tàn khốc đã xô đẩy Đặng Lệ Quân lên vũ đài chính trị…”.
Mùa hè năm 1968, Đặng Lệ Quân nhận được thư từ Singapore mời sang biểu diễn Nhạc hội từ thiện tại Đại kịch viện quốc gia Singapore. Đặng Lệ Quân khi đó 15 tuổi đến cơ quan có trách nhiệm của Đài Loan xin làm thủ tục xuất cảnh. Do khi đó Lệ Quân là người vị thành niên nên cùng xin xuất cảnh có bà mẹ là Triệu Tố Quế.
Thời gian này Đài Loan vẫn đang trong thời kỳ quân quản giới nghiêm, mọi hoạt động xã hội của dân chúng và tự do cá nhân đều giám sát “ngoài lỏng trong chặt”, bất cứ ai ra hay vào Đài Loan đều bị cơ quan an ninh thẩm tra nghiêm ngặt, “ngay Bộ trưởng Ngoại giao cũng không có ngoại lệ” – Cốc Chính Văn nói. Việc thẩm tra xuất nhập cảnh có một hạng mục rất quan trọng là người xin phép có thể lợi dụng điều kiện hiện có để làm công tác tình báo cho chính phủ hay không. Từ sau khi Tưởng Giới Thạch tổ chức lại hệ thống đặc vụ năm 1949, phương châm hành động “đặc vụ chính trị” luôn chủ đạo quân đội, chính phủ và cả xã hội.
Nhiều nhân sĩ, trí thức và văn nghệ sĩ tùy theo tình hình và điều kiện khác nhau mà đều bị đưa vào tổ chức đặc vụ cụ thể. Trong đó một bộ phận rất lớn vì để được xuất cảnh bất đắc dĩ phải chấp nhận điều kiện trao đổi của tổ chức đặc vụ và trở thành nhân viên tình báo của Cục an ninh quốc gia Đài Loan. Đặng Lệ Quân là một người trong số đó.
Cốc Chính Văn cũng nói: “Các nhân viên tình báo kiểu như Đặng Lệ Quân, về nguyên tắc khác căn bản với các điệp viên chuyên nghiệp. Họ không được giao những công tác điệp báo đòi hỏi phải có kỹ năng gián điệp đặc biệt, mà chỉ là lợi dụng điều kiện cụ thể của họ để đóng góp sức mình cho chính quyền Quốc dân đảng, nhiều khi chỉ làm công việc của người liên lạc, đưa tin mà thôi”.
Tuy nhiên không có bất cứ bằng chứng nào cho thấy Đặng Lệ Quân đã hoạt động thế nào, thu thập được những tin tức gì, từ những đối tượng nào… Nhưng, lập trường chính trị của Đặng Lệ Quân cũng rất rõ ràng, cô từng nói như dao chém đá rằng: “Ngày tôi về Đại lục ca hát cũng là ngày chủ nghĩa Tam dân thống nhất Trung Quốc”. Và sự thực, Đặng Lệ Quân là một trong số cực ít ca sĩ từ Đài Loan, Hồng Kông suốt đời chưa từng đặt chân về Đại lục.
Thông tin Đặng Lệ Quân là đặc vụ tuy làm nhiều người ngạc nhiên nhưng đều tỏ ra thông cảm cho nữ danh ca bạc mệnh.
