Quan hệ quốc phòng Nga - Trung Quốc, hai nước lớn của thế giới, luôn là chủ đề quan trọng của giới nghiên cứu và chính trị, ngoại giao. Viện nghiên cứu Quốc phòng và an ninh quốc tế RKK (Estonia) vừa có bài phân tích dài về mối quan hệ tác động lớn đến các vấn đề địa chính trị thế giới này. Sau đây là tóm lược.
Vào ngày 3/10/2019, Tổng thống Vladimir Putin nói tại một sự kiện rằng Nga và Trung Quốc sẽ tiếp tục hợp tác trong việc thăm dò ngoài vũ trụ và hợp tác trong lĩnh vực kỹ thuật quân sự.
“Chúng tôi đang giúp các đối tác Trung Quốc tạo ra một hệ thống cảnh báo tấn công tên lửa. Điều này rất quan trọng và sẽ tăng mạnh khả năng phòng thủ của Trung Quốc. Chỉ có Mỹ và Nga có hệ thống như vậy lúc này”, ông Putin nói.
Tuyên bố của ông Putin báo hiệu một cấp độ phát triển mới trong quan hệ an ninh Nga-Trung. Các hệ thống cảnh báo sớm tấn công tên lửa dựa vào radar tầm xa và công nghệ dựa trên không gian để phát hiện các vụ phóng tên lửa và dự đoán quỹ đạo của chúng. Truyền thông Nga cho biết theo hợp đồng trị giá 60 triệu đô la, các công ty Nga bao gồm Vympel và Comet đã phát triển phần mềm cho hệ thống của Trung Quốc.
Theo nhà quan sát quân sự Antony Wong Dong ở Macau, nhận xét của Putin chỉ ra rằng hợp tác quân sự giữa Bắc Kinh và Moscow có thể đã phát triển từ liên minh mô hình trước đó thành một liên minh thực sự, với Mỹ là mục tiêu chung.
Nhà phân tích quân sự dựa Tống Trọng Bình ở Hong Kong cho biết hệ thống này sẽ giúp Bắc Kinh và Moscow thiết lập một mạng lưới cảnh báo tên lửa đạn đạo chung để chống lại “bá quyền toàn cầu của Mỹ”. “Nếu Mỹ muốn tấn công Trung Quốc [bằng tên lửa đạn đạo liên lục địa], rất có thể tên lửa của họ được phóng từ Bắc Cực, và sẽ được hệ thống cảnh báo sớm của Nga theo dõi, và điều đó có nghĩa là Moscow sẽ có khả năng cảnh báo Bắc Kinh”, ông Tống nói.
Chuyên gia quân sự Châu Trần Minh ở Bắc Kinh cho rằng những phát biểu của ông Putin là lời cảnh báo ngầm tới Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đã thực hiện bước đơn phương rút Mỹ khỏi Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) được ký kết giữa Mỹ và Nga vào năm 1987. Theo ông Châu, hợp tác chung sẽ giúp cả Nga và Trung Quốc tiết kiệm chi phí vì các hệ thống cảnh báo sớm tên lửa đạn đạo rất tốn kém.
Học giả người Nga Vasily Kashin lưu ý rằng một vấn đề quan trọng trong hợp tác Nga-Trung vẫn là khả năng tích hợp hệ thống phát hiện tên lửa, điều này sẽ mang lại cho cả hai nước lợi thế đáng kể nếu có một cuộc tấn công tên lửa từ Mỹ: Trung Quốc được các trạm cảnh báo ở phía bắc Nga hỗ trợ và Nga nhận được hỗ trợ từ các trạm ở phía nam và đông nam Trung Quốc.
Nếu hai nước thực hiện bước này (rất có thể sau khi hệ thống Trung Quốc được nối mạng), hội nhập quân sự Trung-Nga sẽ tương đương với trình độ của liên minh quân sự do Mỹ dẫn đầu, nơi chia sẻ thông tin từ hệ thống phát hiện tên lửa của họ với một loạt các đồng minh, bao gồm cả Pháp và Anh.
Tuy nhiên, động lực chính trong hợp tác Nga -Trung Quốc để tạo ra một hệ thống cảnh báo tấn công tên lửa có thể là: (a) Moscow hiểu rằng, trong trường hợp xung đột quân sự với Trung Quốc, mối đe dọa đối với Nga sẽ không đến từ tên lửa đạn đạo xuyên lục địa mà là từ tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung; (b) để cho thấy rằng Nga có thể tạo ra những thách thức chiến lược đối với Mỹ.
Bên cạnh lợi ích kinh tế và sự tương đồng của chế độ chính trị, Moscow sử dụng hợp tác quân sự với Trung Quốc như một biện pháp đối phó với việc Mỹ phát triển và triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa gần biên giới Nga. Hơn nữa, Moscow lo ngại về số phận của hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược (START) mới giữa Mỹ và Nga. Sau khi Washington rút khỏi hiệp ước INF năm 2019, Moscow ngày càng nghi ngờ rằng hiệp ước START mới có thể không được kéo dài hoặc thay thế sau khi hết hạn vào năm 2021. Để chuẩn bị cho kịch bản như vậy, Moscow đang cố gắng phát triển hợp tác quân sự với Trung Quốc với mục đích chia sẻ chi phí của một cuộc chạy đua vũ trang có thể có trong tương lai.
Đáng chú ý, sách trắng quốc phòng gần đây của Trung Quốc trong kỷ nguyên mới bao gồm nhiều tài liệu tham khảo về Nga hơn so với năm 2015, tất cả đều tích cực. Năm 2017, Nga và Trung Quốc đã ký lộ trình hợp tác quân sự cho năm 2017 đến 2020.
