Người tiên phong trồng rau tử tế

Tự chế thuốc trừ sâu sinh học

Khi chúng tôi đề nghị được đi tham quan vườn rau hữu cơ, anh Thắng (chủ trang trại Thiên Sinh rộng mười mấy héc ta ở xã Ka Đơn, huyện Đơn Dương, Lâm Đồng) liền đưa cho tôi đôi ủng. Anh bảo ủng đã được rửa sạch bằng nước giếng khoan và “vô trùng” bằng thuốc trừ sâu sinh học để bảo vệ môi trường trong lành của vườn rau…

Thật bất ngờ khi anh tiết lộ thuốc trừ sâu sinh học chính là nước hạt neem (loại cây được trồng trên đất cát nóng rẫy của tỉnh Ninh Thuận) pha với rượu gạo theo một tỷ lệ nhất định nhằm “tẩy trùng” dụng cụ lao động và tưới phun cho từng luống rau để phòng trừ các loại bệnh hại. “Không chỉ diệt trừ các loài sâu, nấm bệnh trên mặt đất và tuyến trùng dưới mặt đất, chế phẩm sinh học này còn phát tán mùi ngai ngái để xua đuổi các loại côn trùng gây hại khác trên vườn rau…”, anh Thắng quả quyết.

Giăng bẫy bắt côn trùng gây hại ở vườn ươm cây giống

Anh bảo thời gian đầu chuyển sang trồng rau hữu cơ gian nan lắm, phải kỳ công khử độc cho đất bởi sau mấy chục năm sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu hóa học cùng chất kích thích sinh trưởng nhân tạo, đất đã bị ngộ độc, mất đi sự cân bằng vốn có, trồng bắp cũng không lên nổi. Tưởng rằng như thế đã ổn, nào ngờ bao nhiêu vốn liếng, công sức đầu tư cho lứa rau hữu cơ đầu tiên tan thành mây khói… Do chưa cân đối được liều lượng nước hạt neem sao cho tương ứng với mức độ hoành hành của sâu bọ trên cây rau nên hàng ngàn mét vuông cà chua, ớt ngọt và nhiều loại rau 1-2 tuần tuổi đang xanh tốt bỗng bị sâu ăn đến trơ cành trụi lá chỉ sau vài ngày. 

“Mặt khác do lúc đó mình chưa tạo được môi trường tự nhiên đối kháng giữa sinh vật có lợi và sinh vật có hại. Để khắc phục tình trạng này, mình nuôi và thả một số thiên địch như bọ xít, ong ký sinh ra vườn rau để chúng bắt mồi. Mật độ sâu nhờ vậy luôn bị kiềm chế, không thể phá hoại rau màu”, anh nói. Anh còn treo những miếng bẫy bằng vải nhựa màu vàng hoặc xanh sặc sỡ, trên mặt vải quét một lớp keo dính sinh học với nhiều mùi hương để thu hút các loại côn trùng khác nhau. Dưới chân các nhà kính trồng rau hữu cơ, anh trồng sả, củ hồi…, những loài cây có tinh dầu nặng mùi để xua đuổi côn trùng.

Ngoài ra, khi thiết kế trang trại, anh dành ra một số khoảnh đất để trồng các loại cây cỏ có khả năng thu hút côn trùng, sâu bọ. Có thức ăn hợp khẩu vị, chúng sẽ khu trú ở những khu vực này, không xâm nhập tấn công các vườn rau hữu cơ. 

Sang Nhật học cách làm rau tử tế 

“Gia đình mình có cửa hàng kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật và vườn ươm cây giống khá lớn. Mỗi khi có sản phẩm mới, các hãng thuốc lại mang đến giới thiệu, do đó mấy ai phun xịt thuốc trừ sâu nhiều bằng mình. Thế nhưng càng phun nhiều thì sâu bọ nhanh kháng thuốc, công nhân ngán ngại khi phải tiếp xúc hàng ngày với hóa chất, dẫu có trả thêm tiền độc hại họ cũng không muốn làm. Chính sức khỏe của bản thân, gia đình và người tiêu dùng cũng bị ảnh hưởng”, anh Thắng nói và cho biết bắt đầu chuyển hướng sang trồng rau hữu cơ từ năm 2010.

Cà chua giống nhập ngoại

Thời điểm đó, phương thức canh tác này vẫn còn mới mẻ ở Việt Nam nên anh khăn gói sang vùng ven Tokyo (Nhật Bản) để học hỏi kinh nghiệm và không khỏi sững sờ khi thấy người Nhật canh tác rau hữu cơ đại trà với hàng trăm nông hộ tập trung thành từng vùng rộng hàng trăm hecta. Họ tuân thủ tuyệt đối các nguyên tắc: Không biến đổi gen, không phân bón hoá học, không thuốc trừ cỏ, không thuốc trừ sâu hoá học, không chất kích thích tăng trưởng, không hoá chất bảo quản...

Trở về Việt Nam, anh Thắng quyết định đầu tư hàng chục tỷ đồng để lập phòng nuôi cấy mô, dựng vườn ươm, nhà kính trồng rau hữu cơ cùng hệ thống tưới nước, bón phân tự động mô phỏng công nghệ Israel. Anh nhập giống mới của Nhật, Hà Lan, Thái Lan; nghiên cứu, sản xuất các giống rau chủ lực (cà chua, cà rốt, bắp ngọt, cải trắng, cà tím, đậu nành, rau thơm, đậu bắp, bó xôi...) có khả năng kháng bệnh và lợi thế cạnh tranh về năng suất, chất lượng. Mỗi năm, ngoài số cây trồng trong trại, anh còn xuất bán từ 5-6 triệu cây giống. 

Khi còn đương chức, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát từng đến thăm vườn ươm của anh Thắng. “Tốt lắm! hãy tiếp tục áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới, góp phần tạo ra ngày càng nhiều nguồn giống đáp ứng yêu cầu phát triển nông nghiệp giá trị cao ở địa phương”, Bộ trưởng cổ vũ.

Ngoài ra, anh dựng trại chăn nuôi 40 con bò theo hướng hữu cơ để lấy phân bò làm phân hữu cơ bón cho cây trồng trong trang trại; xây dựng cơ sở sơ chế, đóng gói rau củ đảm bảo yêu cầu an toàn thực phẩm. Như vậy, trang trại rau hữu cơ của anh Thắng khép kín từ A – Z: Từ đầu vào (cây giống, phân) tới sản xuất và sơ chế, đóng gói đưa đi tiêu thụ. 

Anh Thắng mang rau hữu cơ của mình đi tiếp thị tại một số nhà hàng do người Nhật và châu Âu sang đầu tư tại Việt Nam và nhận được sự phản hồi khá tốt. Họ không chỉ đặt hàng thường xuyên mà còn cung cấp hạt giống rau chất lượng cao để anh sản xuất theo đúng yêu cầu của họ. Rau hữu cơ của Thiên Sinh farm dần len lỏi vào các siêu thị, nhà hàng, khách sạn ở Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng…

Học hỏi người Nhật, anh đang dần dần chuyển giao công nghệ cho các hộ dân trong vùng nhằm hình thành vùng chuyên canh rau hữu cơ rộng lớn. Và để đảm bảo đầu ra, nửa năm nay, anh hợp tác với một đơn vị chứng nhận để tổ chức chuỗi sản xuất rau theo hướng hữu cơ một cách bài bản, chặt chẽ nhất; đồng thời củng cố hồ sơ kiểm định, đánh giá chất lượng để được cấp Chứng nhận hữu cơ đạt tiêu chuẩn Mỹ và châu Âu trong thời gian tới. Trên cơ sở đó, các sản phẩm từ chuỗi sản xuất hữu cơ khép kín của trang trại có cơ hội thâm nhập sâu rộng hơn nữa vào hệ thống các siêu thị, nhà hàng, khách sạn sang trọng có nhu cầu tiêu thụ rau củ sạch và có chứng nhận hữu cơ.

Trang trại của anh đạt doanh thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm, đang giải quyết việc làm thường xuyên cho 80 lao động địa phương với mức lương trung bình 5 triệu đồng/người/tháng, đó là chưa kể lương làm ngoài giờ vào những thời gian cao điểm như lễ, tết.