Các chuyên gia cảnh báo nếu Trung Âu và Đông Âu không được cứu trợ khẩn cấp thì chính Tây Âu cũng phải hứng chịu những hậu quả nặng nề và tình trạng này đào sâu thêm hố ngăn cách về phát triển giữa hai nhóm nước Đông và Tây tại châu Âu.
Kinh tế Trung và Đông Âu bi đát
Sau gần một thập niên có tỷ lệ tăng trưởng cao hơn mức trung bình thế giới, nền kinh tế khu vực Trung Âu và Đông Âu có xu hướng thu hẹp trong năm 2009 và nhiều quốc gia sẽ bị suy thoái nghiêm trọng. Các nước vùng Balltic như Estonia, Litva, Latvia đang phải đối mặt với tổng sản phẩm nội địa (GDP) giảm ở mức 2 con số. Séc, Slovakia và Slovenia khó đạt được mức tăng trưởng trên 0%. Còn Hunggari và Latvia đã phải cầu cứu đến sự hỗ trợ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vào cuối năm 2008.
Theo giới chuyên gia, có 2 nguyên nhân chính khiến kinh tế Trung Âu và Đông Âu đi xuống là xuất khẩu suy giảm và khan hiếm tài chính. Xuất khẩu là động lực chủ chốt của các nền kinh tế Trung Âu và Đông Âu, chiếm tới 80% GDP (thậm chí là 90% GDP của Séc, Hunggari và Slovakia). Hiện những thị trường nhập khẩu lớn của các nước này là khu vực đồng euro cũng đang suy thoái. Khủng hoảng tài chính trên thế giới đã thu hẹp luồng vốn đổ vào Trung Âu và Đông Âu.
Theo Học viện Tài chính Quốc tế, nguồn vốn tư nhân nước ngoài đổ vào các thị trường đang trỗi dậy tại châu Âu dự kiến giảm từ 254 tỷ USD năm 2008 xuống còn khoảng 30 tỷ USD năm 2009. Trong 1 thập niên qua, các nước Trung và Đông Âu đã huy động dễ dàng các khoản tín dụng bằng ngoại tệ để phát triển kinh tế, dẫn đến tình trạng mất cân đối về thu chi ngoại tệ còn trầm trọng hơn cả các nước châu Á trước khi cuộc khủng hoảng tài chính 1997 xảy ra. Trong giai đoạn 1995-1997, thâm hụt cán cân vãng lai của một số nước Đông Nam Á chỉ tương đương 3-8,5% GDP. Còn hiện tại, tỷ lệ này ở Rumani, Bungari và ba nước Bantích trong năm 2008 cao hơn 10%.
Ngoài hai yếu tố trên, việc đồng tiền quốc gia tuột giá liên tục đã khiến tình hình kinh tế các nước Trung Âu và Đông Âu thêm bi đát. Từ mùa hè năm 2008 đến nay, các đồng zloty của Ba Lan, forint của Hunggari và krona của Séc mất giá lần lượt 48%, 30% và 23% so với euro. Việc thanh toán nợ gặp rất nhiều khó khăn bởi vì đa số các khoản vay trước đây đều bằng ngoại tệ. Tại Ba Lan, số nợ bằng ngoại tệ của các hộ gia đình đã tăng gấp 3 trong ba năm, tương đương 12% GDP. Tỷ lệ này lên tới 62% ở Hunggari.
Tây Âu phải ra tay giúp đỡ
Cuối năm 2008, IMF đã cung ứng tín dụng khẩn cấp cho Hungari và Ukraina. Ngày 23/2, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (WB) Robert Zoellick nhắc nhở châu Âu phải giúp đỡ nhiều hơn nữa cho Trung Âu và Đông Âu. Đồng thời, WB cho biết là sẽ chi khoảng 7,5 tỷ euro dưới dạng tín dụng và bảo đảm rủi ro cho các ngân hàng trong khu vực, tài trợ cho những dự án cơ sở hạ tầng và hỗ trợ thương mại.
Ủy viên Tiền tệ Liên minh châu Âu (EU) Joaquin Almunia phải trấn an EU sẽ nỗ lực hết sức để giúp đỡ các nước Trung Âu và Đông Âu. Nhấn mạnh đến sự liên kết kinh tế Đông-Tây, EU cho biết đến nay, 18 thành viên, chiếm hơn 90% tỷ trọng kinh tế của khối, đã cam kết đưa ra các kế hoạch chấn hưng kinh tế hơn 300 tỷ euro hỗ trợ vốn các ngân hàng và hơn 2500 tỷ euro bảo đảm cho các khoản tín dụng.
Ngày 27/2, WB, Ngân hàng Tái thiết-Phát triển châu Âu và Ngân hàng Đầu tư châu Âu đã phối hợp đưa ra một kế hoạch 25 tỷ euro giúp đỡ các định chế tài chính Trung Âu và Đông Âu. Bên cạnh đó, Ngân hàng Đầu tư châu Âu sẽ cấp khoảng 11 tỷ euro tín dụng cho các doanh nghiệp ở đông và nam châu Âu. Theo giới chuyên gia, cái giá mà Tây Âu phải trả khi không hành động có thể còn cao hơn là ra tay giúp đỡ do các ngân hàng Tây Âu có nhiều quan hệ làm ăn với các thị trường này.
Ví dụ, chỉ riêng các ngân hàng của Áo đã đổ vào Đông Âu hơn 293 tỷ USD, tương đương 80% GDP của nước này. Theo ông Neil Shearing, chuyên gia về kinh tế các nước Trung và Đông Âu, thuộc công ty Capital Economics ở London (Anh), do có sự đan kết về ngân hàng và trao đổi thương mại giữa Đông Âu và Tây Âu từ 5-10 năm qua, rõ ràng là không thể coi đây chỉ là một cuộc khủng hoảng có giới hạn trong khu vực Trung-Đông Âu.
Theo TTXVN
