Một trong những lý do chính để Bộ LĐ-TB&XH Việt Nam đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu để đối phó với nguy cơ mất cân đối Quỹ Bảo hiểm xã hội, ông có thể chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong việc cân đối Quỹ này?
Ông Nuno Meira Simoes Cunha: Mỗi quốc gia có giải pháp riêng của mình, có thể tăng tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội hoặc thuế, giảm lợi ích hưởng, và tăng tuổi nghỉ hưu. Tăng tuổi nghỉ hưu không phải giải pháp dễ thực hiện. Nhưng giải pháp này vẫn dễ hơn việc giảm mức trợ cấp, tăng mức đóng. Nếu bạn được thông báo trước 10 năm, bạn sẽ sẵn sàng cho việc làm lâu hơn.
Không nước nào thích phương án tăng tuổi nghỉ hưu, Việt Nam phải thực hiện việc này một cách từ từ. Hầu hết các quốc gia đều có kế hoạch tăng tuổi nghỉ hưu trong nhiều năm. Đừng đợi tới khi người lao động sắp về hưu mới thông báo rằng họ cần làm thêm 1 hay 2 năm nữa.
Nhiều người lo ngại tăng tuổi hưu sẽ khiến những người trẻ năng động mất cơ hội việc làm, ông nghĩ sao?
Ông Nuno Meira Simoes Cunha: Nếu giải quyết các vấn đề thị trường lao động bằng cách cho phép mọi người nghỉ hưu sớm để tạo việc làm cho người trẻ chắc chắn bạn sẽ phải trả tiền cho điều đó – đó là thâm hụt của quỹ hưu trí. Bạn không thể chắc chắn nếu cho nghỉ hưu sớm những người khác sẽ có thể thay thế được họ. Nếu đất nước của bạn gặp vấn đề về việc làm cho thanh niên, trước hết cần giải quyết vấn đề đó bằng các chương trình giáo dục, chuyển giao kỹ năng cho thanh niên. Tuy nhiên, với những người làm việc trong môi trường nguy hại và khó khăn thì mong muốn nghỉ hưu của họ thực sự là rất dễ hiểu, đó là ngoại lệ.
Ở Việt Nam, những năm cuối đời của người cao tuổi thường đi kèm với tình trạng sức khoẻ không tốt, nên nhiều người lo ngại tăng tuổi hưu họ sẽ không đủ sức khỏe việc?
Ông Nuno Meira Simoes Cunha: Những năm cuối đời bạn hay gặp các vấn đề về sức khỏe, nhưng không có nghĩa tuổi thọ tăng sẽ kéo dài thời gian đau ốm. Tuổi thọ cao hơn đồng nghĩa bạn có cuộc sống khỏe mạnh lâu hơn.
Các quốc gia khác làm gì để tránh những tác động tiêu cực với nền kinh tế từ việc tăng tuổi nghỉ hưu?
Ông Nuno Meira Simoes Cunha: Tôi không nghĩ rằng có bằng chứng nào cho giả định rằng tăng tuổi nghỉ hưu sẽ có những tác động xấu đến nền kinh tế, và người lao động cao tuổi sẽ có năng suất giảm đi. Nhưng thay vì để họ tiếp tục làm vị trí cũ, bạn có thể chuyển người lao động cao tuổi sang các vị trí khác phù hợp hơn. Tuy nhiên, cần nhìn thấy cơ hội từ người cao tuổi, để người cao tuổi truyền kinh nghiệm, kiến thức của họ cho người trẻ.
Xu hướng chung của tuổi nghỉ hưu trên thế giới là gì thưa ông?
Ông Nuno Meira Simoes Cunha: Tuổi nghỉ hưu trên thế giới đang tăng lên, ở tất cả mọi nơi. Nghỉ hưu ở tuổi 60 (giống như tuổi nghỉ hưu của nam giới Việt Nam) khá là phổ biến ở nhiều quốc gia. Và ngày càng có nhiều quốc gia tăng tuổi nghỉ hưu, vì tuổi thọ tăng lên và sức khỏe cũng tốt hơn. Đây là thực tế không chỉ diễn ra ở các nước giàu như Nhật Bản hay các nước châu Âu, mà còn ở cả những nước láng giềng của Việt Nam.
Xin cảm ơn ông!
Theo dự thảo lần 2 Bộ Luật Lao động (sửa đổi) đang được Bộ LĐ-TBXH đưa ra lấy ý kiến. Bộ này đề xuất 2 phương án với tuổi nghỉ hưu, hoặc giữ tuổi nghỉ hưu như hiện nay (nam 60 tuổi, nữ 55 tuổi), hoặc điều chỉnh tăng.
Nếu chọn phương án tăng tuổi nghỉ hưu, sẽ thực hiện tăng từ 1/1/2021, mỗi năm tăng thêm 6 tháng làm việc, cho tới khi nam đủ 62 tuổi, nữ đủ 60 tuổi. Ngoài ra lao động quản lý, chuyên môn kỹ thuật cao được nghỉ hưu muộn hơn, nhưng không quá 5 năm (nam có thể làm việc tới 67 tuổi, nữ tới 65 tuổi mới nghỉ hưu). Trường hợp lao động nặng nhọc, suy giảm khả năng lao động… vẫn được nghỉ hưu trước tuổi.
