 |
 |
 |
Theo sử gia Herodotos, người Ba Tư lúc đầu gồm 10 bộ lạc, họ sống tại vùng đất phía Bắc vịnh Ba Tư mà ngày nay được biết là quốc gia Iran. Trải qua nhiều thế kỷ, người Ba Tư bị các dân tộc khác đô hộ và cai trị như Assyria, đế quốc Babylon hay đế quốc Media và được thống nhất bởi vua Achaemenes vào khoảng năm 690 TCN và lập ra Vương triều Achaemenid, đều là chư hầu của đế quốc Media cho đến những năm đầu đời của vua Cyrus II.
Năm 550 TCN, người Ba Tư đã sẵn sàng đứng lên đòi tự do và để lại tiếng vang trong lịch sử. Là một thiên tài quân sự kiệt xuất, Hoàng đế Cyrus Đại đế đã thống nhất các bộ tộc và tập hợp lực lượng quân đội để mở rộng lãnh thổ, ông đã lật đổ "thiên tử" của Đế quốc Media và sáng lập ra Đế chế Ba Tư. Với những cuộc chinh phạt thắng lợi và chính sách khoan dung của mình, ông đã thiết lập một "đế quốc thế giới" bao gồm nhiều dân tộc có truyền thống khác nhau.
Năm 547 TCN, Cyrus II Đại đế chinh phạt được Đế quốc Lydia, ông tiêu diệt được đế quốc Tân Babylonia rồi đưa người Do thái trở về Jerusalem. Đế chế Ba Tư trở thành đế quốc huy hoàng nhất trong mọi quốc gia châu Á thời bấy giờ, do đó nhân dân tôn vinh Cyrus Đại Đế là vị "Quốc tổ" của họ.
Cyrus đã không ngừng mở rộng lãnh thổ đế quốc của mình. Dưới thời kỳ trị vì của Cyrus Đại đế (trị vì 559 TCN – 530 TCN), đế chế Ba Tư đã chinh phạt Media, Lydia, Babylon, Ai Cập và hình thành một đế chế rộng lớn nhất khu vực.
 |
Đến thời kỳ của Hoàng đế Darius Đại Đế - một vị vua có tài tổ chức và quân sự luôn khao khát chinh phục đế chế Hy Lạp, năm 490 TCN ông đã đem binh xâm chiếm Hy Lạp và đành chịu thất bại trong trận chiến nổi tiếng Marathon. Vào năm 480 TCN, nối tiếp vua cha, người con trai Hoàng đế Xerxes I đã cố gắng hoàn thành sự nghiệp chinh phục Hy Lạp khi dẫn binh đối đầu với đội quân Sparta dũng mãnh. Ba Tư đã giành chiến thắng trong trận chiến Thermopylae nhưng gần một tháng sau đành rời Hy Lạp khi thua cuộc trong Trận Salamis.
Sau khi vua Xerxes I thất bại trong công cuộc chinh phạt Hy Lạp, Đế quốc Achaemenid rơi vào thời kỳ hỗn loạn và dần suy tàn. Thất bại chiến tranh khiến ngân khố quốc gia bị cạn kiệt, nhân dân phải sống trong cảnh lầm than vì phải chịu sưu cao thuế nặng.
Năm 334 TCN, Alexandros Đại đế lên đường chinh phạt châu Á theo con đường mở rộng đế chế của Hoàng đế Cyrus Đại đế. Ông thống lĩnh liên quân Hy Lạp tiến đánh và liên tục đánh thắng đế quốc Ba Tư. Năm 330 TCN, Alexander Đại đế từ Macedonia đã thành công đánh chiếm được các kinh đô của Ba Tư. Kể từ đó, Đế chế Ba Tư thứ nhất – Vương triều Achaemenid sụp đổ rồi bị thay thế bằng một vương triều khác.
Đế chế Ba Tư là đế chế đầu tiên trong lịch sử cổ đại kết nối nhiều khu vực trên thế giới, bao gồm Trung Đông, Bắc Phi, Trung Á, Ấn Độ, châu Âu và vùng Địa Trung Hải. Đế chế này đã khơi mào cho khái niệm đế chế đầu tiên ở những nơi như Hy Lạp và Ấn Độ.
 |
Về sức mạnh quân sự của mình, người Ba Tư có phương pháp tổ chức khá khoa học và hiện đại. Trong quân đội cổ đại của Ba Tư có một lực lượng binh sĩ tinh nhuệ, được trang bị vũ khí và có sức chiến đấu kiên cường, mạnh mẽ. Họ được gọi là Amrtaka (những kẻ bất tử), những chiến binh xuất sắc nhất sẽ tham gia vào đội quân nòng cốt Astibara có nhiệm vụ bảo vệ nhà vua. Những binh lính ngã xuống trong đội quân bất tử sẽ được thay thế ngay bằng người mới để duy trì đủ lực lượng chiến đấu cho các cuộc chiến của đế chế Ba Tư.
Bên cạnh lực lượng trên bộ thì thủy binh là một công cụ đắc dụng để người Ba Tư bành trướng khắp thế giới. Hải quân xuất hiện trong quân đội đế chế kể từ khi người Ba Tư chinh phục các quốc gia có truyền thống hải chiến như các thành bang Hy Lạp miền Tiểu Á, dân Phoenici và người Ai Cập, tất cả nguồn lực cũng như chiến thuyền cho hải quân hầu hết đều đến từ những nơi này.
Ba Tư thứ nhất là đế chế đầu tiên có những sáng tạo giúp phát triển về Hải quân. Những chiếc thuyền chiến đầu tiên của Ba Tư được chế tạo đã có kích thước dài 40 mét, rộng 6 mét và có thể chở được 300 binh sỹ. Và không lâu sau đó thì người Ba Tư đã có 1 hạm đội hùng mạnh có mặt khắp từ vùng vịnh Ba Tư cho tới tận Địa Trung Hải. Chính nhờ các hạm đội này mà bước tiến của người Ba Tư có thể vươn xa hơn. Một trong nét độc đáo của chiến thuật hải quân Ba Tư mà sau này người La Mã cũng áp dụng đó chính là việc họ dùng thuyền để tạo thành cầu phao vượt sông, eo biển trong các đợt hành quân.
 |
Sử gia cùng thời Xenophon từng chứng kiến người ta dùng 37 chiến thuyền để làm thành cầu phao vượt sông Tigris và theo Herodotus thì 1 số lượng tàu chiến lớn đã được huy động để làm thành 2 cây cầu phao vượt eo biển Hellespont với 360 tàu cho cây cầu phao ở phía đông bắc và 314 chiếc cho cầu phao ở phía tây nam trong cuộc viễn chinh Hy Lạp của Xerxes.
Dù cho bị sứt mẻ ít nhiều trong các cuộc chiến với Hy Lạp nhưng lực lượng hải quân này vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển vận binh sỹ đi đàn áp các cuộc nổi dậy ở các vùng xa như Ai Cập vào năm 373 TCN. Với các lực lượng trên, đế chế Ba Tư Achaemenid đã trở thành đế chế quân sự hùng mạnh thời cổ đại và đặt nền móng đầu tiên về quân sự hải quân cho các đế chế sau này.
Đế chế Ba Tư thứ nhất tồn tại trong 2 thế kỷ của lịch sử cổ đại thì suy vong bởi cuộc chinh phạt thành công của Alexander Đại đế. Tuy nhiên nhiều Sử gia nhận định rằng, Ba Tư thứ nhất tàn lụi đến từ suy tàn bên trong của đế chế này.
Đế chế Ba Tư thứ nhất sụp đổ cũng bởi không duy trì được những giá trị cốt lõi – khi khát vọng lớn nhưng xuất phát từ tham vọng mở rộng lãnh thổ, lãnh đạo có chí hướng nhưng chưa có tính kế thừa, đầu tư vào lực lượng quân sự khổng lồ; tuy có học hỏi, sáng tạo nhưng thiếu sự toàn diện và duy trì trong các thời kỳ sau; có chiến lược đúng đắn và tinh thần đoàn kết dân tộc song vẫn còn tồn tại lòng ích kỷ của các cá nhân, dần sai lầm trong chính sách ở những vùng lãnh thổ cai trị dẫn đến thường xuyên diễn ra các cuộc nội chiến và những cuộc đấu đá khác nhau từ quân nổi loạn. Những điều này đã khiến đế chế Ba Tư thứ nhất nhanh chóng lụi tàn. Dẫu vậy, Đế chế Ba Tư vẫn là một đế chế để lại di sản dài lâu cho sự phát triển sau này của thế giới.
 |
(Đón đọc kỳ sau: Đế chế La Mã – Từ thành bang nô lệ trở thành đế chế không có điểm kết thúc.)
