Đế chế Hồi giáo - Từ bộ lạc du mục trở thành đế chế hùng mạnh – Kỳ II

Cùng với khát vọng lớn chinh phục thế giới thì chính nhờ sự đoàn kết, một Đức tin duy nhất vào Đấng tối cao và có những sách lược đúng đắn, Hồi giáo Ả Rập từ một bộ lạc du mục nghèo, từ một giáo phái nhỏ bé đã trở thành một đế chế hùng mạnh của lịch sử thời kỳ trung đại và đã trở thành một trong 3 tôn giáo lớn nhất, ảnh hưởng nhất của thế giới ngày nay.

Muhammad không bao giờ tự coi mình là người lập đạo, không bao giờ tự xưng mình là giáo chủ hoặc là Đấng Cứu Thế. Ông không công nhận mình có một sứ mạng nào đối với cả thế giới cũng không có một nhiệm vụ chính trị nào. Ông chỉ nhấn mạnh một điều rằng: Ông là tiên tri cuối cùng của Thiên Chúa. Nói cách khác, sau Muhammad sẽ không có một tiên tri nào cả. Sau khi Muhammad chết, Đế chế Hồi giáo xây dựng thể chế Caliphate với Khalip giữ vai trò hoàng đế chung của tất cả các nước mà Hồi giáo là quốc đạo.

Công việc trọng tâm trong sự thuyết phục đó tưởng đơn giản mà thật khó khăn. Sau hai năm viết sách Koran và thuyết phục mọi người, Muhammad chỉ chinh phục được mấy người trong gia đình. Lúc ban đầu mới đến Medina, Muhammad và đoàn người Hồi Giáo chỉ là những kẻ tỵ nạn rách nát chạy trốn sự ngược đãi của những người đa thần giáo ở Mecca. Nhưng dần dần, trong vòng 5 năm kế tiếp, cả 6 bộ lạc Ả Rập ở Medina đều theo đạo Hồi và tất cả thành phố Medina được đặt dưới quyền lãnh đạo duy nhất của Muhammad.

Không ai có thể phủ nhận được tài thuyết phục của Muhammad. Ông đã dùng tôn giáo để thống nhất các bộ lạc Ả Rập trước đây luôn luôn thù nghịch nhau. Trên quê hương Mecca, trên danh nghĩa sứ giả cuối cùng mà thượng đế phái đến cho loài người, ông đã nêu cao những lý tưởng đẹp đẽ nhất, đánh sập những suy đồi đạo đức, đánh sập hố ngăn giàu nghèo, hướng đến những quyền về cơm ăn áo mặc, mưu cầu hạnh phúc và đặc biệt: quyền tự do cho phụ nữ.

Thành công với vai trò là người truyền giáo, nhưng ít người biết rằng Muhammad cũng là một thủ lĩnh quân sự kiệt xuất. Theo sử gia Richard A. Gabriel, Muhammad chưa từng trải qua một khóa huấn luyện quân sự nào. Nhưng ông chắc chắn là một vị tướng tài ba. Theo sử gia, Muhammad có thể là người chỉ huy đầu tiên áp dụng học thuyết chiến tranh du kích. 

Muhammad đã dẫn đoàn quân những người ủng hộ trải qua 8 cuộc chiến tranh lớn và 38 hoạt động quân sự do ông trực tiếp chỉ huy. Cuối cùng ông đã đưa đoàn người ủng hộ đến với thành công và lý tưởng của đạo Hồi.

Trong vòng 2 năm ngắn ngủi trước khi qua đời, Muhammad đã đem đến cải cách cho thế giới Ả Rập, đưa đội quân ô hợp trở thành đạo quân hùng mạnh, sẵn sàng phục vụ các mục đích to lớn hơn. Ông xây dựng quân đội tinh nhuệ và đặc biệt coi trọng tố chất của binh sĩ. Những người lính phục vụ quân đội đều được trả công hậu hĩnh, đối xử tốt hơn cả binh sĩ của đế chế Ba Tư hay Byzantine vào thời điểm đó.

Muhammad và các Caliphate - Khalip cũng củng cố đức tin của người lính, sử dụng những tư tưởng của Hồi giáo để xây dựng quân đội với những tinh thần của đạo Hồi, nói rằng họ đang làm công việc của Chúa giao cho; Niềm tin đặc biệt này đã là một yếu tố tâm lý quan trọng khiến cho những người lính Hồi Giáo trở thành những chiến sĩ rất dũng cảm trong các cuộc thánh chiến.

Đế chế Ả Rập cũng đã tập trung nguồn lực xây dựng lực lượng quân sự hùng mạnh. Tất cả nam giới đều là các binh sĩ và được sắp xếp thành các đơn vị quân đội. Sau hai năm huấn luyện các binh sĩ và trang bị vũ khí đầy đủ, bắt đầu bành trướng nước Chúa bằng sức mạnh quân sự. Binh sĩ Ả Rập có tinh thần sẵn sàng tử vì đạo, có sức chịu đựng, kỷ luật, khả năng cưỡi ngựa tuyệt vời, lòng nhiệt tình tôn giáo đến cực đoan nhưng vẫn rất tỉnh táo khi làm nhiệm vụ.

Để hiểu hơn về Đức Tin chung tạo nên đế chế Hồi giáo hùng mạnh, nhà sáng lập - Chủ Tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ tâm huyết, cẩn trọng tuyển chọn bộ phim "Le Message" - một trong những bộ phim thuộc Tủ phim Nền Tảng đổi đời - kể về cuộc đời của nhà tiên tri, sứ giả của Thượng đế Muhammad, với sự khởi đầu của đạo Hồi tại thánh địa Mecca. Trong đó những người Hồi giáo đầu tiên bị bách hại bởi niềm tin của mình. Các cuộc di cư đến Medina. Kết thúc bằng thắng lợi trở về thánh địa Mecca của người Hồi giáo

Các cuộc chinh phục của Ả Rập là một ví dụ tiêu biểu chứng minh sự thống nhất đoàn kết về hệ tư tưởng có thể bù đắp cho sự yếu kém về công nghệ và tổ chức. Các vị tướng Ả Rập thuộc thời kỳ này xứng đáng được xếp vào hàng các thiên tài quân sự vĩ đại của thế giới, đặc biệt là vị Caliphate thứ 3, Omar, người đã chinh phục khu vực từ Ai Cập tới Ba Tư trong 10 năm. Trong 100 năm, Đế chế Ả Rập đã phát triển lên quy mô lớn gấp vài lần Đế chế La Mã ở giai đoạn đỉnh cao.

Trong lịch sử nhân loại, có rất nhiều đế chế coi Hồi giáo là quốc giáo. Trong số đó, đế chế Ả Rập, còn được biết đến với cái tên Caliphate, là đế chế lâu đời và hùng mạnh nhất. Từ những vùng đất hoang tàn, người Ả Rập đã xây dựng thành công đế chế Hồi giáo hùng cường của riêng mình dưới sự lãnh đạo của Muhammad.

Muhammad xuất thân từ một bộ lạc ở Mecca. Theo truyền thuyết, năm Muhammad 40 tuổi, một sứ giả của thượng đế hiện ra và nói rằng ông đã được chọn để cứu giúp nhân loại. Từ đó, Muhammad bắt đầu truyền đạo Hồi tại Mecca. Thế nhưng ông vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của giới quý tộc Mecca và những người theo tín ngưỡng truyền thống.

Không chịu được lời gièm pha năm 615, Muhammad cùng khoảng 101 tín đồ Hồi giáo đã rời khỏi Mecca. Đến thành phố Medina, ngày nay thuộc Ả Rập Saudi, ông được các tín đồ đón tiếp nồng nhiệt, trở thành lãnh tụ của phần đông người dân thành phố này. Năm 622, Muhammad tuyên bố thành lập nên nhà nước Hồi giáo đầu tiên trong lịch sử.

Thành công với vai trò là người truyền giáo, nhưng ít người biết rằng Muhammad cũng là thủ lĩnh quân sự kiệt xuất. Tại Medina, Muhammad dần dần thành lập một lực lượng chính trị kết hợp với tôn giáo. Muhammad thường xuyên tập kích các đội quân của Mecca, do đó chiến tranh giữa Medina và Mecca đã diễn ra nhiều lần.

Năm 630, Muhammad phát động cuộc chiến ở Mecca với 10.000 người, đây được coi là đội quân Hồi giáo mạnh mẽ nhất vào thời điểm đó. Mecca không dám chống cự. Vậy là sau 15 năm lưu lạc khỏi quê hương, Muhammad đã trở về Mecca trong tư thế hiên ngang. Đó là hành trình của một đứa trẻ mồ côi đi đến sự thống nhất ở quê hương.

Năm 632, Muhammad chết. Muhammad được kế vị bởi 4 vị Caliphate (Abu Bakr, Umar, Uthman, Ali Talib), nghĩa là người kế thừa của nhà tiên tri. Trong những năm cuối trước khi qua đời, Muhammad đã thống nhất được các bộ lạc Ả Rập, đưa thế giới Hồi giáo do ông lập nên trở thành một chính thể hợp nhất.

Để mở rộng đất đai và truyền bá đạo Hồi, Đế chế Hồi giáo tích cực thi hành chính sách xâm lược bên ngoài. Dưới sự lãnh đạo của những Caliphate – những thiên tài quân sự kiệt xuất được bầu làm người kế vị. Kết quả Ả Rập đã lần lượt chinh phục được Xiri (năm 636), Palestine (năm 638), Ai Cập (642), Ba Tư (651). Hồi Giáo từ một giáo phái nhỏ ở sa mạc đã biến thành một đế chế rộng lớn.

Sau khi Muhammad chết, từ năm 632 đến năm 661, các Caliphate đều do giới quý tộc bầu ra. Năm 661, Caliphatea Ali vốn là em con chú và là con rể của Muhammad bị giết chết, viên tổng đốc ở Xiri thuộc họ Umayyad được lập lên làm Caliphate. Từ đó ngôi Caliphate trở thành cha truyền con nối. Triều Umayyad tiếp tục thực thi chính sách chinh phục bên ngoài, kết quả Ả Rập chiếm được một dải ở miền Bắc Châu Phi và bán đảo Tây Ban Nha, đến giữa thế kỷ VIII, Ả Rập trở thành một đế chế rộng lớn, lãnh thổ kéo dài ba châu là châu Á, châu Phi, châu Âu.

Năm 750, giữa người Ả Rập với nhau có sự bất hòa và các dân tộc bị người Hồi giáo xâm lược cũng bất tuân phục đế chế. Nhà Abbasid đã lật đổ nhà Umayyad và cai trị thế giới Hồi giáo trong 500 năm. Dưới triều đại Abbasid, đế chế Hồi giáo được thống nhất, nền văn hóa Hồi giáo hưng thịnh.

Đế chế Arab về thực chất chấm dứt tồn tại vào khoảng năm 900, mặc dù triều Abbasid duy trì vai trò tôn giáo với tư cách là các Caliphate ở Baghdad cho đến tận khi thành phố này bị người Mông Cổ phá hủy vào năm 1258.

Cũng như những đế chế khác, đế chế Hồi giáo rồi cũng suy vong cũng bởi không duy trì được những giá trị cốt lõi - khi khát vọng trở thành đế chế không biên giới nhưng được xây dựng dựa trên lòng tham, không chấp nhận việc bị giới hạn lãnh thổ dẫn đến liên tục đánh chiếm các lãnh thổ xung quanh dù đã trở thành một đế chế hùng mạnh.

Đế chế nổi lên tuy có học hỏi, sáng tạo nhưng thiếu sự toàn diện, sự học hỏi sáng tạo nhằm phục vụ cho mục đích bành trướng lãnh thổ và tôn giáo; Niềm tin tuyệt đối vào người được chọn, tôn giáo dẫn đến tư tưởng cực đoan; Mâu thuẫn của các nhánh nhỏ trong lòng một tôn giáo lớn, của các bộ lạc trong lòng một đế chế gây nên sự mất đoàn kết dân tộc trong quá trình chinh phục; sự bất ổn về chính trị và an ninh khi khi áp dụng chính sách áp đặt thay đổi tôn giáo của dân cư các vùng bị chinh phục. 

Dẫu chỉ tồn tại trong khoảng 3 thế kỷ, đế chế Hồi giáo vẫn để lại một di sản lịch sử lớn, ảnh hưởng sâu rộng đến thế giới ngày nay.

(Đón đọc kỳ sau: Đế chế Ottoman – Từ không chốn dung thân đến bá chủ thế giới.)