 |
| Nhà máy ô tô SAMSUNG tại Hàn Quốc |
Phi vụ “đi đêm” giữa chủ đầu tư và tư vấn
Cuối năm 2004, dư luận Hàn Quốc, đặc biệt là dư luận tại thành phố Deagu xôn xao vì vụ bắt bớ một số nhân vật có liên quan đến vụ mua bán nhà máy ô tô tải SAMSUNG giữa Cty phát triển đô thị Deagu (DUDC) thuộc thành phố Deagu (Hàn Quốc) với Tổng công ty máy động lực và máy công nghiệp VN (VEAM).
Số là, sau khi đóng cửa nhà máy ô tô SAMSUNG (cuối những năm 90), đến năm 2002 nhà máy đã thuộc sở hữu của Cty DUDC thông qua đấu thầu (gồm đất đai và thiết bị với giá khoảng 94,9 tỷ Won). Để giải phóng mặt bằng nhà máy, lấy đất xây dựng đô thị, DUDC đã rao bán thiết bị, nhà xưởng nhà máy ô tô SAMSUNG.
Có 4 doanh nghiệp tham gia đấu thầu mua nhà máy trong đó có VEAM của Việt Nam. Kết quả VEAM đã trúng thầu với giá mua nhà máy là 12,3 triệu đô la (?). Ngay lập tức, một Cty không trúng thầu đã kiện lên toà án yêu cầu huỷ kết quả đấu thầu vì cho rằng có nhiều khuất tất trong vụ mua bán này.
Do bị phát hiện có những bê bối trong quá trình đấu thầu mua nhà máy ô tô SAMSUNG nên đầu tháng 9/2004 đã có 6-7 nhân viên của Hội đồng đấu thầu, trong đó có cả viên chức của thành phố Daegu (đơn vị chủ quản nhà máy ô tô SAMSUNG ) và một số người Hàn Quốc là đại diện của Tổng Cty máy động lực và máy nông nghiệp (VEAM-thuộc Bộ CN) đã bị cảnh sát thẩm vấn và bị bắt. GĐ của hai Cty tư vấn BKs và P& H cũng nằm trong danh sách trên.
Một tờ báo của Hàn Quốc đăng tải: “Kết quả điều tra cho thấy có dấu hiệu mờ ám trong phi vụ mua bán này”. Theo tờ báo, Đội điều tra đặc biệt của thành phố Deagu đã tiến hành khởi tố, bắt giam ông Kisop Sim’s, 56 tuổi, GĐ Cty TNHH Quốc tế BKs (Hàn Quốc), đơn vị tư vấn cho VEAM mua nhà máy ô tô tải SAMSUNG vì tội đưa và nhận hối lộ.
Ngoài ra, cảnh sát cũng khởi tố 8 và bắt 6 nhân viên của DUDC. Theo tờ báo, kết quả điều tra chỉ ra: GĐ Sim đã tiếp xúc với VEAM và hối lộ nhân viên của DUDC. Và sau khi VEAM trúng thầu mua nhà máy, Sim đã nhận được 270 triệu Won ( khoảng 235.000 đô la).
Đặc biệt cùng với Sim, GĐ Cty P&H ( Cty tư vấn thứ 2 cho VEAM trong vụ mua nhà máy) là Han (35 tuổi) cũng bị khởi tố, bắt giam vì bị kết tội về khả năng nhận được 600 triệu Won (520.000 đô la) tiền môi giới từ VEAM sau khi VEAM ký được hợp đồng mua nhà máy vào tháng 6/2004. Han còn bị nghi là đã nhờ Chon (43 tuổi), nhân viên DUDC giúp VEAM thắng thầu. Sau phi vụ, Han đưa cho Chon 16 triệu Won…
Chân dung các “nhà tư vấn”
 |
| Các bài báo phản ánh vụ bê bối |
Trước hết nói về ông chủ của Cty BKs là Kisop Sim’s. Theo báo chí Hàn Quốc, Sim nguyên là một viên chức cao cấp của Chính phủ Hàn Quốc, đồng thời là cán bộ kiểm toán của một số Cty lớn của Hàn Quốc và kiêm luôn GĐ Cty TNHH quốc tế BKs.
Vì lý do đó, Sim có nhiều mối quan hệ trong chính trường Hàn Quốc và có nhiều khả năng giúp VEAM làm những việc tế nhị trong việc “tiếp cận” và “vận động hậu trường”?
Ngay sau khi nghe tin Kisop Sim’s bị bắt, ngày 28/9/2004, Tổng GĐ VEAM đã viết thư thanh minh với nhà chức trách Hàn Quốc: “Mặc dù tôi đã biết vai trò của ông Kisop Sim’s là cán bộ kiểm toán của một số Cty Nhà nước lớn của Hàn Quốc nhưng điều đó hoàn toàn không có ảnh hưởng gì đến việc VEAM quyết định chọn BKs là đại lý thứ nhất của chúng tôi.
VEAM khẳng định lý do chính để chọn BKs vì đó là Cty đầu tiên đã giới thiệu dự án này với chúng tôi... BKs đã rất nỗ lực tìm kiếm các thông tin liên quan cho chúng tôi và điều đó đã giúp VEAM rất lớn để nhận được sự hỗ trợ của Chính phủ Việt Nam cho dự án này…Chúng tôi cũng rất phẫn nộ với lời chỉ trích của ai đó rằng chúng tôi đã thực hiện những việc ô nhục này”.
Nhưng liệu BKs có đúng là Cty đầu tiên giới thiệu với VEAM về dự án? Trước đó, Cty TNHH Thiên Hà ở Hà Nội đã có đủ tư liệu về dự án bán nhà máy ô tô cũ SAMSUNG và Thiên Hà là người đầu tiên giới thiệu cho VEAM về dự án.
Chính Tổng GĐ VEAM đã đặt vấn đề nhờ Thiên Hà môi giới, dẫn sang Hàn Quốc thăm nhà máy ở Daegu, giới thiệu VEAM với các quan chức của Hội đồng thành phố Daegu và DUDC. Nhưng sau đó, ông Tổng GĐ VEAM đã nhanh chóng “cắt cầu” với Thiên Hà để bắt mối với BKs và P&H để ký hợp đồng tư vấn.
Ông chủ của P&H là Gi Cheol Han (35 tuổi), một người đã có thâm niên gom ô tô cũ từ các “bãi xe second hand” của Hàn Quốc để bán sang Việt Nam. Ngay từ đầu năm 2000, đích thân ông Tổng GĐ VEAM cũng đã thành lập và chỉ đạo một nhóm buôn bán xe ô tô cũ trực thuộc văn phòng của VEAM để nhập xe ô tô cũ từ Hàn Quốc và một số nước khác về bán ở Việt Nam.
Chân dung Han cũng được phác thảo qua lăng kính của ông Tổng GĐ VEAM qua bức thư gửi ông Trưởng công tố điều tra ngày 17/9/2004: “Ông Han là người lâu nay chuyên xuất khẩu xe ô tô cũ của Hàn Quốc sang Việt Nam, đã làm việc nhiều năm ở Việt Nam...Tôi chỉ nghĩ rằng ông Han là vì nhất thời sơ suất gây ra lỗi lầm chứ không phải là người hám lợi… ” và “ông ấy đã hầu như phải ở liền tại Daegu và làm việc rất tích cực cho dự án này, bỏ cả việc xuất khẩu xe ô tô cũ”.
Cuối thư này ông Tổng GĐ VEAM đã kết luận: “Tôi nghĩ về một con người như ông Han, về công việc làm ăn của ông ấy... suy cho cùng cũng là để mang đôla về cho Hàn Quốc”(!).
“Mập mờ” 2 hợp đồng tư vấn
Tại sao 2 GĐ Cty BKs và P&H lại bị bắt? Quan hệ làm ăn giữa 2 Cty này với VEAM như thế nào?
Ngày 30/12/2003, VEAM ký hợp đồng Thoả thuận đại lý tư vấn và hoa hồng số 71 với BKs. Theo đó, BKs sẽ tư vấn và hỗ trợ cho VEAM thành công trong cuộc đấu thầu rộng rãi với giá hợp lý để mua toàn bộ thiết bị dây chuyền, nhà xưởng trước đây của nhà máy SAMSUNG.
BKs còn cung cấp thông tin và tài liệu cập nhật về các đối thủ, các bên liên quan đến dự án; Tổ chức hội thảo, gặp mặt với các nhân vật có liên quan để nhận được sự ủng hộ…Đáp lại, VEAM sẽ trả cho BKs 300 ngàn đô la nếu thắng thầu.
Gần 3 tháng sau, ngày 10/3/2004, VEAM ký tiếp hợp đồng “Thoả thuận đại lý” (không số) với P& H. Cty P&H trong hợp đồng này có 6 nhiệm vụ chính: Chuẩn bị bản đề xuất cho DUDC để có thể trở thành bên thương thảo ưu tiên số 1 cho việc mua thiết bị nhà máy; Chuẩn bị bản đánh giá thiết bị hiện tại của dự án (do Toà án Deagu làm). P&H báo cáo những thông tin cập nhật về các đối thủ, các bên liên quan đến dự án, tổ chức các cuộc gặp gỡ cần thiết…;
Sau khi thoả thuận cuối cùng với DUDC có hiệu lực, P&H đồng ý giới thiệu với VEAM các Cty tư vấn kỹ thuật, thiết kế, các kỹ sư cũ của SAMSUNG, các Cty Luật để chuẩn bị kế hoạch vận hành các thiết bị tại VN…
Đáp lại, VEAM sẽ phải trả cho P&H 600 triệu Won (520 ngàn đô la) ngay sau khi thoả thuận cuối cùng về mua thiết bị nhà máy được VEAM và DUDC ký kết.
Những câu hỏi quanh 13 tỷ đồng chi sai nguyên tắc
 |
Điều bất bình thường trong việc “tư vấn mua thiết bị nhà máy SAMSUNG” là việc VEAM ký hợp đồng với 2 Cty tư vấn (?). Thêm nữa, trong hợp đồng ký kết với đối tác lại được ghi “Đại lý tư vấn và hoa hồng”(?). Sự “lập lờ” của các hợp đồng thể hiện ở chỗ: các nhà tư vấn có nhiệm vụ na ná giống nhau; phân định trách nhiệm (hay sự đóng góp) của từng đối tác không rạch ròi.
Đặc biệt, thời điểm ký hợp đồng với 2 Cty này cũng như số tiền chi trả là quá lớn và đầy uẩn khúc? Ví như: Hợp đồng ký với BKs ngày 30/12/2003 có giá trị 300.000 USD, nhưng với P&H ký ngày 10/3/2004 (thời gian hợp đồng được thực hiện chỉ có gần 3 tháng) vậy nhưng giá trị hợp đồng lên đến 520 ngàn đô la.
Tổng giá trị của hai hợp đồng là 819.930 USD bằng 12,914 tỷ đồng, tương đương 7% giá trị hợp đồng mua nhà máy. Một khoản “chi hoa hồng” quá lớn!
Xét về mặt thời gian, cuộc đấu thầu sơ bộ bán nhà máy đã bắt đầu từ ngày 10/3/2004 tại thành phố Daegu Hàn Quốc. Ngày 22/3/2004 đơn vị sở hữu nhà máy (DUDC) đã có văn bản xác nhận VEAM được xếp thứ nhất để ưu tiên đàm phán hợp đồng.
Đến ngày 4/5/2004, bản ghi nhớ giữa VEAM và DUDC đã được ký, khẳng định VEAM được độc quyền mua nhà máy và sau đó hợp đồng mua nhà máy cũng được ký ngày 3/6/2004 với giá 12,3 triệu đô la. Chiểu theo điều khoản hợp đồng, VEAM đã trả cho BKs và P&H gần 13 tỷ đồng.
Chỉ cần để ý đến ngày tháng, dễ dàng nhận ra những điều phi lý trong hợp đồng với Cty P&H. Trên thực tế ngày 10/3/2004 là ngày VEAM nộp hồ sơ dự thầu mua nhà máy.
Như vậy có nghĩa là những nội dung: tìm hiểu thông tin, thu thập dữ liệu và chuẩn bị hồ sơ để tham gia dự thầu đã được hoàn tất trước ngày 10/3/2004. Lạ thay, cùng ngày VEAM vẫn vội vàng ký hợp đồng với P&H với số tiền phải trả gần gấp đôi so với BKs (520 ngàn đô la)?!
Chi tiết đáng quan tâm là: Việc ký kết hợp đồng, thanh toán gần 13 tỷ đồng cho hai Cty BKs và P&H hết sức được giữ bí mật. Ngoài Tổng GĐ, Kế toán trưởng VEAM chỉ có một vài người gần gũi của Tổng GĐ mới được biết. Ngay cả ông Chủ tịch, bà Trưởng ban kiểm soát và các uỷ viên HĐQT của VEAM đều không hề được biết trước.
Chỉ khi sự việc bê bối bị đổ bể, Tổng GĐ VEAM đành phải báo cáo với HĐQT về khoản chi gần 13 tỷ đồng đã trả cho hai Cty BKs và P&H. Để bao biện cho hành động “tiền trảm-hậu tấu” ông Tổng GĐ VEAM cho rằng việc chi như vậy là căn cứ theo hướng dẫn của Thông tư số 01/1998/TT-BTC ngày 3/1/1998.
Mặc dù đã tự ý trả tiền từ nhiều tháng trước, nhưng ông Tổng GĐ vẫn đề nghị được hợp thức hoá khoản chi này bằng cách làm lại thủ tục từ khâu đầu tiên: xin HĐQT duyệt cho phép ký Hợp đồng với hai Cty này. Tuy nhiên, đề nghị này chưa nhận được sự đồng thuận trong HĐQT, một số uỷ viên đã bất bình vì khoản chi vô lý, thiếu tính hợp pháp và quá tuỳ tiện này.
Được biết thông tư 01/1998 quy định các doanh nghiệp nhà nước phải xây dựng quy chế chi hoa hồng môi giới, chi phí dịch vụ để áp dụng thống nhất và công khai trong doanh nghiệp. Quy chế phải được HĐQT phê duyệt và gửi cho cơ quan tài chính (cơ quan quản lý vốn, cơ quan thuế) để giám sát. Vậy nhưng đến nay VEAM chưa hề ban hành một quy chế nào về vấn đề này.
Mặt khác, giá của vụ “tư vấn” mua nhà máy SAMSUNG gần 13 tỷ đồng có tương xứng? Hơn nữa, VEAM không hiểu vì lý do gì đã tự quyết định trả số tiền lớn đến như vậy cho hai Cty tư vấn mà không qua đấu thầu?
