 |
| Hiện nay, nhiều loại gạo sản xuất trong nước vẫn chưa được xây dựng thương hiệu, phải lấy các tên gọi là gạo thơm Mỹ, gạo thơm Đài Loan... |
Các đơn vị xuất khẩu gạo cho biết: Nhiều giống lúa thơm đang bị pha tạp, bị suy thoái nên chất lượng gạo giảm.
Có thể nói, việc quy hoạch các vùng sản xuất lúa chuyên canh đang rất cấp thiết. Song, quy hoạch thế nào vẫn còn là vấn đề chưa có lời giải.
Với dân số hơn 80 triệu người, diện tích trồng lúa ít (chỉ khoảng 5 triệu ha), để đạt được kết quả trên không phải là dễ. Bởi lẽ, nếu chỉ tập trung quy hoạch nhiều các vùng sản xuất gạo chất lượng cao và gạo thơm thì năng suất và sản lượng chung chắc chắn sẽ giảm.
Theo nhiều nhà chuyên môn, việc quy hoạch các vùng sản xuất chuyên canh gạo thơm, gạo chất lượng cao rất cần thiết nhưng chỉ nên giới hạn ở quy mô nhất định, phục vụ cho những thị trường xuất khẩu cụ thể và thị trường nội địa.
Nếu tập trung nhiều vào gạo thơm, gạo chất lượng cao, chúng ta chưa chắc cạnh tranh lại với Thái Lan. Còn nếu chấp nhận giá rẻ hơn để tập trung vào sản xuất và xuất khẩu các loại gạo thường chúng ta được nhiều cái lợi: các loại gạo thường tuy giá có thấp hơn gạo thơm nhưng năng suất cao, ít sâu bệnh, không tốn nhiều chi phí và công chăm sóc. Mặt khác, sức cạnh tranh trên thị trường thế giới lại cao.
Tiến sĩ Bùi Chí Bửu, Viện trưởng Viện Lúa ĐSBCL, phân tích: Hiện nay, nhu cầu về gạo trên thế giới rất lớn và rất đa dạng. Mỗi thị trường có nhu cầu riêng về từng loại gạo.
Chẳng hạn, thị trường châu Phi thì chủ yếu tiêu thụ các loại gạo cứng và gạo đồ; thị trường Philippines và Indonesia tiêu thụ gạo dài thường... Muốn mở rộng thị trường xuất khẩu gạo, cần phải đa dạng hóa sản phẩm và tập trung vào sản xuất các loại gạo mà thị trường đang có nhu cầu nhiều.
Gạo chất lượng cao của VN có 2 loại: gạo có phẩm chất tốt và gạo thơm, gạo đặc sản như: Nàng Thơm Chợ Đào (Long An), gạo Nàng Nhen (An Giang)...
Đối với gạo có phẩm chất tốt, chúng ta có thể phát triển diện tích lên đến 1 triệu ha nhưng riêng các loại gạo thơm, gạo đặc sản chỉ nên giới hạn ở mức 150.000 ha trở lại.
Vì nhu cầu gạo thơm, gạo đặc sản trên thế giới chỉ khoảng 2 triệu tấn/năm nhưng chỉ riêng Thái Lan đã cung ứng cho thị trường khoảng 1,5 triệu tấn. Phân khúc thị trường còn lại khá hẹp để VN chen chân vào.
Hiện tại, sản lượng gạo thơm VN đang cung ứng cho thị trường khoảng 100.000 tấn/năm nên khả năng phát triển ở thị trường này chỉ giới hạn ở mức từ 100.000 - 200.000 tấn/năm. Trong khi đó, thị trường thế giới đang cần khoảng 26 triệu tấn gạo dài các loại/năm, trong đó gạo dài thường chiếm khoảng 20 triệu tấn/năm.
Mặt khác, vấn đề tổ chức sản xuất, công nghệ sau thu hoạch và tổ chức thị trường lúa gạo đang bộc lộ nhiều mặt hạn chế: sản xuất manh mún theo từng hộ cá thể, giống lúa bị pha tạp, hạt lúa nhiều lúc bị mất phẩm chất do phơi sấy không đúng kỹ thuật, doanh nghiệp xuất khẩu phải mua lúa qua các hàng xáo... dẫn đến chất lượng hàng hóa không ổn định; thị trường nội địa vẫn chưa được khai thác đúng mức để tạo “bàn đạp” vững chắc vươn ra bên ngoài.
Nông dân không có khả năng dự trữ lúa, thường bán lúa ngay sau khi thu hoạch, dù gặp lúc giá rẻ. Đây là những khó khăn, bất cập cần sớm được giải quyết để nâng giá trị hàng hóa của lúa, gạo lên.
Cung cách làm ăn cũng cần phải thay đổi, vai trò của các hợp tác xã nông nghiệp cần được chú trọng hơn trong việc quản lý sản xuất và tiêu thụ lúa gạo thông qua việc đứng ra ký các hợp đồng bao tiêu sản phẩm với doanh nghiệp xuất khẩu.
