 |
Giao dịch liên kết và chính sách quản lý
Theo NĐ 20/2017/NĐ-CP, “giao dịch liên kết” là giao dịch phát sinh giữa các bên có quan hệ liên kết trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, các giao dịch liên kết và xuyên quốc gia sẽ ngày càng nhiều hơn. Tuy nhiên, hiện tại các giao dịch này thường được gắn liền với vấn đề “chuyển giá”. Cách nhìn nhận không phù hợp và thiếu khách quan về những giao dịch này sẽ tạo nên những thách thức và rào cản đối các nhà đầu tư xuyên quốc gia khi quyết định đầu tư tại Việt Nam.
Vấn đề giao dịch liên kết và chuyển giá đã được đề cập trong các văn bản pháp luật được ban hành từ cuối thập niên 90 về quản lý thuế của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, chỉ đến khi Nghị định 20/2017/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết (Nghị định 20) và Thông tư 41/2017/TT-BTC hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định 20 được ban hành vào năm 2017, vấn đề về giao dịch liên kết mới được nhìn nhận và điều chỉnh một cách toàn diện. Song sau một thời gian triển khai, Nghị định đã bộc lộ một số bất cập và chưa có tính khả thi. Và mới đây, Chính Phủ đã ban hành Nghị định 68/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 8 Nghị định số 20/2017/NĐ-CP, thời gian tới sẽ ban hành một nghị định sửa đổi toàn diện Nghị định 20.
Một trong những vấn đề trăn trở đối với các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư đa quốc gia với chuỗi cung ứng xuyên biên giới, đó là những chính sách và cơ chế quản lý giao dịch liên kết còn nhiều hạn chế như khái niệm “chuyển giá” chưa được đưa vào luật dẫn đến còn nhiều tranh cãi về cách hiểu, hay vẫn còn thiếu những quy định và cơ chế cụ thể để xác định và xử lý các trường hợp giao dịch liên kết. Đồng thời, những chính sách hiện có vẫn còn một số điểm chưa phù hợp với chính sách và thông lệ quốc tế, khiến các nhà đầu tư không khỏi băn khoăn.
Chính vì những hạn chế này mà việc xác định các giao dịch liên kết và chuyển giá cũng như những kết luận thanh tra, kiểm tra về các giao dịch này còn nhiều bất cập và chưa phù hợp với thực tiễn, gây ra những quan ngại đối với các nhà đầu tư.
Phát biểu tại Hội nghị “Hà Nội 2020 - Hợp tác đầu tư và phát triển” do UBND thành phố Hà Nội tổ chức vào ngày 27/6/2020n vừa qua, bà Virginia B.Foote, Chủ tịch Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham) đã chia sẻ “Các hạn chế đầu tư nước ngoài, khung pháp lý hạn chế và luật pháp được thi hành không đồng đều, các thủ tục hành chính gây khó khăn nên được xem xét và nới lỏng có chọn lọc để khuyến khích đầu tư nước ngoài và hỗ trợ phục hồi kinh tế. Có lẽ điều quan trọng nhất là ban hành các thủ tục kiểm toán và thuế công bằng và nhất quán. Các thành viên của chúng tôi thường xuyên cảm thấy rằng đang tồn tại một hệ thống kiểm toán và quản lý thuế độc đoán và không ổn định.”
Quản lý giao dịch liên kết hiệu quả để chống chuyển giá
Nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, những sửa đổi và hoàn thiện hành lang pháp lý cho vấn đề giao dịch liên kết và chuyển giá ở Việt Nam cần được thực hiện theo hướng phù hợp với các thông lệ quốc tế, tạo cơ sở thuận lợi để doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh, tránh những quy định gây cản trở sự phát triển, tạo gánh nặng cho doanh nghiệp. Từ đó tạo sự an tâm cho các nhà đầu tư, góp phần thu hút làn sóng FDI.
Trả lời về vấn đề này, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế - tài chính cấp cao Học viện Tài chính cho biết: “Trước hết cần phải có một ngân hàng giá để từ đó có được giá khác nhau của các sản phẩm trong các ngành khác nhau để có được sự giám sát tốt khi các doanh nghiệp kê khai giá không đúng và yêu cầu kê khai lại hay kê khai theo giá thị trường. Thứ hai là phải có các chuyên gia có hiểu biết sâu sắc về chuyển giá và các hệ thống dữ liệu để chúng ta có thể tra cứu. Ngoài ra chúng ta phải áp dụng APA (thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế) để từ đó có sự thống nhất về giá với những mặt hàng mà Việt Nam chưa có hoặc với những giao dịch liên kết để giảm thiểu hoạt động chuyển giá.”
Trước đây, một chuyên gia thuế quốc tế cũng từng nhấn mạnh chuyển giá về bản chất không phải là một hoạt động bất hợp pháp mà chỉ có gian lận về giá hay lạm dụng chuyển giá nhằm mục đích trốn thuế mới là bất hợp pháp, và đánh giá cao việc sử dụng thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế (APA) theo nguyên tắc cơ bản về “giá thị trường” của Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển (OECD).
TS. Cấn Văn Lực cho rằng, để kiểm soát chuyển giá hiệu quả“Trước hết, chúng ta cần kiểm soát để đảm bảo giảm bớt hành vi lách thuế bằng cách hoàn thiện cơ chế chính sách pháp luật. Thứ hai là tăng cường năng lực của các cán bộ làm công tác thuế để đánh giá được hành vi nào là hành vi sai trái. Thứ ba là củng cố hệ thống công nghệ thông tin để khâu quản lý được công khai minh bạch hơn.”
Một môi trường chính sách rõ ràng và ổn định kết hợp với một cơ chế thực thi minh bạch dựa trên pháp luật và thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp cũng như thông lệ quốc tế chính là những kiến nghị và mong đợi của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
