Cty XNK Vĩnh Long tổ chức nuôi cá bằng cách ký hợp đồng kinh tế với nhiều người để đầu tư vốn hỗ trợ mua thức ăn cho cá và sau đó thu mua sản phẩm. Người ký hợp đồng với Cty, hiển nhiên phải có cơ sở nuôi cá như ao, bè, con giống và các điều kiện kỹ thuật khác.
Đến cuối năm 2005, Cty ký 155 hợp đồng kinh tế với 56 cá nhân, cho vay hơn 110 tỷ đồng. Đến nay, sau nhiều biện pháp thu hồi nhưng còn khoảng 14 tỷ đồng không đòi được. Công an tỉnh Vĩnh Long đã khởi tố vụ án và đang điều tra.
Vốn hỗ trợ nuôi cá, Cty XNK Vĩnh Long vay của Ngân hàng Công thương chi nhánh Vĩnh Long. Số tiền rất lớn nhưng Cty không lập dự án, do đó không có kế hoạch cụ thể, không có các biện pháp đảm bảo về tổ chức lẫn kỹ thuật.
Đề ra “chủ trương” rồi, ông Nguyễn Văn Khúc- Giám đốc Cty khoán trắng toàn bộ việc “nuôi cá” cho ông Bùi Quang Hội là Phó Giám đốc Cty kiêm - Giám đốc Xí nghiệp Chế biến Thủy sản (ông Khúc tập trung lo việc xuất khẩu gạo).
Ông Bùi Quang Hội lại cử nhân viên Nguyễn Thanh Xuân làm nhiệm vụ “thẩm định cơ sở nuôi” để cho vay tiền và “kiểm tra, kiểm soát quá trình nuôi” để bảo đảm thu hồi vốn. Một mình ông Xuân không kham nổi công việc quá nhiều trên địa bàn rộng nên làm qua loa rồi báo cáo miệng với ông Hội cho xong việc.
Kết quả, một lượng lớn tiền cho vay không đúng đối tượng. Như 10 người không rõ lai lịch, địa chỉ cũng được vay tiền, có người sau này không tìm được địa chỉ. 18 người với 42 hợp đồng vay tiền sử dụng sai mục đích cam kết mua thức ăn nuôi cá, trong đó vay tiền để đào ao, đóng bè, mua con giống hơn 4 tỷ đồng, vay để trả nợ khác hơn 2 tỷ đồng.
Trục lợi cá nhân
Tổ chức hời hợt nhưng năm đầu vẫn có kết quả bởi giá cá tra ở mức cao. Nông dân có lời và Cty tạo được nguồn nguyên liệu chế biến xuất khẩu. Cty còn hưởng được lãi suất chênh lệch giữa tiền vay và cho vay 0,2% (do Cty tự đặt ra), thu gần 2 tỷ đồng.
Tuy nhiên, sang năm 2003 xảy ra vụ kiện bán phá giá của Mỹ, việc xuất khẩu cá tra gặp khó khăn, giá cá từ 12.000 đồng/kg tụt xuống 6.000 đồng/kg, hậu quả của “ảo tưởng tập thể” lộ ra tức thì.
Trước hết, nuôi cá không có kế hoạch nên cung vượt cầu. Theo đơn kêu cứu của một số bà con nuôi cá ký hợp đồng với Cty thì sản lượng cá tra đã đạt khoảng 10.000 tấn/năm, trong lúc Cty chỉ có thể mua để chế biến 4.000 tấn/năm. Khi cá tra có giá, Cty thường không mua được nhưng khi cá xuống giá, Cty lại phải mua theo hợp đồng để… lưu kho, chi phí lưu kho gần 3 tỷ đồng/năm.
Hậu quả nặng nề nhất là do hành vi trục lợi cá nhân trong đội ngũ những người lãnh đạo gây ra. Họ là cán bộ của Cty, hầu hết không trực tiếp nuôi cá hoặc không có đủ điều kiện nuôi cá nhưng vay những món tiền lớn để giao cho người khác nuôi, nhằm hưởng chênh lệch mỗi ký cá bán cho Cty từ 500 đến 800 ngàn đồng.
Ông Bùi Quang Hội là Phó Giám đốc Cty vay hơn 8,3 tỷ đồng. Ông Huỳnh Văn Chư là Phó Giám đốc Xí nghiệp Chế biến Thủy sản vay 2,8 tỷ đồng. Ông Lê Văn Mau là cán bộ Văn phòng Cty vay gần 16 tỷ đồng. Ông Nguyễn Tú là cán bộ Cty vay hơn 5,8 tỷ đồng .v.v. Đến nay, một số người trong họ đang nợ Cty nhiều tỷ đồng.
Hậu quả nặng nề
Kết cục “chương trình nuôi cá” đầy ảo tưởng và trục lợi cá nhân, đến cuối năm 2006, Tòa án các cấp đã phải xử 13 vụ tranh chấp hợp đồng kinh tế giữa Cty với những người nuôi cá, tổng số tiền tranh chấp hơn 16,5 tỷ đồng.
Nhiều người dân hăng hái hưởng ứng “chủ trương nuôi cá” của Cty đang có nguy cơ tán gia bại sản vì không trả được món nợ quá lớn. Cty cũng có nguy cơ phá sản vì tiền vay ngân hàng lãi mẹ đẻ lãi con.
Hiện nay, 8 người đã bị khởi tố bị can là Giám đốc Cty Nguyễn Văn Khúc, Phó Giám đốc Cty Bùi Quang Hội và Trần Công Huệ, Phó Giám đốc Xí nghiệp Huỳnh Văn Chư, Kế toán trưởng Cty Nguyễn Văn Quang, nhân viên Nguyễn Thanh Xuân và 2 người dân nuôi cá là ông Lê Văn Sến, Lê Minh Mẫn.
