Bệnh tiểu đường
Chế độ dinh dưỡng của người bệnh tiểu đường mà bác sĩ buộc tuân thủ là: tuyệt đối không ăn bánh kẹo, đồ hộp, ăn hạn chế các loại cơm, bánh mì; khuyến khích ăn nhiều rau củ, các loại đạm như cá, thịt nạc, ngũ cốc... Do đó, đương sự chịu khá nhiều thử thách trước các loại bánh ngọt, mứt, nước ngọt có gas… Khổ hơn nữa là bị cấm ăn ngọt trong khi về tâm lý, những cái gì bị cấm là lại… thèm. Kiêng khem quá cũng ức chế, cũng “xì chét” càng làm cho đương sự dễ “phạm tội”. Đã không ít người nhập viện ngay trong ngày Tết vì suy nghĩ “kệ, ăn xong uống thuốc”.
Theo bác sĩ Đào Thị Yến Phi - Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch TP.HCM, người bệnh tiểu đường có thể thay một chén cơm bằng 2/3 chén bánh chưng hoặc bánh tét, bún, miến… Số lượng và số bữa ăn nên như ngày thường. Để không bị các món ăn ngày Tết quyến rũ, cần ăn nhiều bữa trong ngày, không để đói (khi đói sẽ ăn nhiều hơn nhu cầu). Khi ăn, cần giảm tốc độ, chịu khó nhâm nhi nhai kỹ. Hiện nay, các loại bánh ngọt làm từ ngũ cốc, dầu ăn dành cho người tiểu đường rất nhiều, nên chọn mua những loại bánh này để sẵn, “làm ngơ” với các loại bánh làm từ bột mì trắng đầy ắp bơ thơm ngon.
Huyết áp cao
Huyết áp cao là kẻ dẫn đường cho các sát thủ tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim xuất hiện. Với bệnh nhân bị cao huyết áp, bác sĩ sẽ yêu cầu ăn lạt. Ngày Tết thức ăn ê hề, chuyện kiêng cữ càng làm cho người bệnh cảm thấy ủ ê, tạo cơ hội cho huyết áp nhảy vọt do cảm xúc tiêu cực. Lợi bất cập hại! Vậy nên ăn như thế nào? Ngồi cùng bàn với người thân, các món ăn đều “nhúng đũa” nhưng khẩu phần phải “tụt” xuống từ 1/4 cho đến một nửa hoặc 3/4 tùy tình hình bệnh. Phần còn lại thay thế bằng đĩa rau luộc, đĩa trái cây. Như vậy, việc kiêng ăn trở nên đơn giản và vui vẻ hơn nhiều. Điều khó là dừng đúng lúc. Muốn vậy, chỉ cần đong sẵn và ăn đúng lượng mà mình tự quyết định để tránh cảnh tham thực cực thân.
Người cao huyết áp hạn chế húp nước lèo trong các món lẩu, canh măng, canh khổ qua… vì có nhiều đường, muối… Nếu muốn “xì xụp” cùng người thân thì cách tốt nhất là nêm nhạt, ai ăn mặn thì chấm thêm gia vị bên ngoài. Các bác sĩ tim mạch thường khuyên bệnh nhân ăn chuối vì chuối chứa nhiều kali, “giữ chân” muối ăn không cho làm mưa làm gió và cũng làm giảm cảm giác thèm mặn. Kali không chỉ có trong chuối mà còn trong đậu nành, đậu phộng, đậu xanh, rau dền, ngò…
Người cao huyết áp còn phải tránh ăn no vì khi dạ dày đầy căng, tim sẽ phải làm việc cật lực để huy động máu từ các nơi tới dạ dày hỗ trợ tiêu hóa thức ăn. Sau khi ăn, nên tráng miệng với bưởi, chuối, ổi… vừa no bụng vừa nhiều sinh tố, khoáng chất giúp cho hệ tuần hoàn làm việc nhẹ nhàng và giúp tim “trẻ khỏe”.
Mỡ trong máu
Mỡ trong máu tăng quá cao sẽ đóng vào thành mạch gây xơ vữa mạch máu, vỡ mạch máu, dẫn đến tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim… Người “giàu có” mỡ thường được khuyên không dùng các món chiên, xào, nội tạng… Rất may ngày Tết các món phá lấu ít hiện diện, nhưng chả giò, bánh chưng chiên… lại được “trình diễn” thường xuyên.
Cách tốt nhất là ăn lấy vị, nghĩa là thay vì hai-ba cuốn chả giò thì chỉ cần một cuốn cắt ba, cuốn với nhiều rau sống. Bánh chưng chiên cũng thế, không ăn đơn thuần với dưa hành củ kiệu mà cuốn rau sống, chấm nước mắm chua ngọt vừa ngon miệng, vừa có thêm chất xơ ngăn cản cholesterol xâm nhập vào cơ thể. Giá đỗ là kẻ thù của mỡ trong máu, vì vậy nếu cả nhà cùng ăn bánh xèo, bánh khọt thì người bệnh nên “giành” ngay phần giá chín ngon ngọt trong nhân thay vì phần vỏ giòn rụm.
Gia đình có người bị mỡ trong máu nên làm các món gỏi, trộn dầu giấm: bưởi, xà lách trộn với cà chua bi, gỏi cuốn, bì cuốn với nhiều rau diếp cá, rau thơm. Tết có nhiều món ngâm trong giấm như hành, tỏi… Hành và tỏi có công dụng thông huyết, nên chọn ăn vài tép tỏi chua, vài củ hành để ăn phát huy công dụng. Người có mỡ trong máu khi ăn nên dùng một ly rượu chát đỏ. Sau bữa ăn nên tráng miệng với các loại trái cây giàu sinh tố C giúp mạch máu trở nên mềm dẻo như: cam, quít, chuối…
Có người cho rằng khi có mỡ trong máu không được ăn ngọt vì đường làm cho cơ thể thừa cân, tích mỡ. Với quan niệm này, người ta sẽ không dám đụng tay đến các món mứt dừa, mứt bí… ngon ngọt. Thật ra, vấn đề là sử dụng như thế nào cho đúng. Nếu sau khi ăn mứt mà vận động như khiêu vũ, đi du sơn ngoạn thủy… thì đường sẽ được chuyển thành năng lượng để xài, không còn cơ hội chuyển thành mỡ.
Bệnh gút
Bệnh này rất thích các chàng to con, khỏe mạnh, mập mạp trong độ tuổi trung niên, thuộc diện luôn có mặt trong các cuộc vui “dzô dzô 100%”. Ở phụ nữ, bệnh thường gặp ở những người không còn chu kỳ “đèn đỏ” hàng tháng. Cơn gút rất đau, chỉ những ai bị rồi mới thấm thía. Bác sĩ Đào Thị Yến Phi cho biết: “Trong tất cả bệnh có liên quan đến ăn uống thì bệnh gút thiệt thòi nhất vì phải kiêng ăn triệt để. Trong khi người tiểu đường, cao huyết áp còn được uống 60ml rượu mỗi tám tiếng nhưng bệnh gút thì tuyệt đối không uống rượu, tránh tối đa thịt đỏ và các món có chứa nguyên liệu thuộc diện mầm non như: măng, nấm, giá…”.
Nhắc đến rượu mà không nói đến bia thì nhiều anh lại nghĩ rằng bác sĩ cho phép. Thật ra là cả bia cũng không được uống vì được làm từ mầm lúa mạch, cung cấp purin giúp bệnh gút hoành hành. Người bệnh gút cũng cần tránh các món nhiều mỡ, thức ăn nên chọn những con có cánh như: gà, chim cút, đà điểu… nhưng chỉ nên ăn phần ức, không ăn da.
Các món này cần được chế biến với một trong các loại dầu đậu nành, hoa hướng dương… Người bệnh cần tuyệt giao với các loại mỡ động vật bởi thành phần chất béo quá cao sẽ cản trở quy trình bài tiết ure qua nước tiểu.
Thực đơn cần giàu các loại rau trái có lợi cho cơ thể như: bưởi, cải xanh, chuối, kiwi, sơ ri, cam, cà chua, nấm mèo, nấm đông cô, dưa leo, khoai tây luộc… Bên cạnh ăn uống đúng cách, bệnh nhân cần uống nhiều nước. Đây là biện pháp căn bản để hạn chế chất sinh sạn khớp. Tuy nhiên, người bệnh không được dùng nước ngọt có gas và các loại nước có đường. Nên chọn các loại nước đun sôi để nguội, nước trà xanh… thi thoảng có thể uống các loại nước có hương vị thơm ngon như ca cao, cà phê.
Bệnh thấp khớp
Bệnh thường gặp ở người cao tuổi và phái nữ, đặc biệt những ai có cuộc sống tinh thần căng thẳng. Thịt, cá, trứng, sữa… có nhiều chất béo arachidon tốt cho trẻ em nhưng lại gây phản ứng đau ở khớp. Do đó, khi đang bị thấp khớp hành hạ, nên tránh xa các món có mỡ nêu trên.
Để ngày Tết được vui cùng gia đình, nên chọn các món có nhiều rau. Trong khi mọi người nhúng thịt, cá, tôm, cua đang sùng sục sôi trong nồi lẩu thì mình âm thầm nhúng rau ăn. Các món cuốn như gỏi cuốn thì bỏ mỡ, giữ lại thịt nạc là lựa chọn khôn ngoan. Để mặt không khó đăm đăm trong những ngày Tết vì đau thì ăn chay cũng là lựa chọn cho những ai đang mang trong mình căn bệnh gây đau nhức.
Tuy nhiên, muốn hiệu quả thì cần ăn cả tuần. Lưu ý, ngày nay các món chay phong phú, có nhiều món quá ngọt và ngập trong chất béo. Nếu ăn chay kiểu này thì lợi bất cập hại. Ăn chay tốt cho sức khỏe cần thanh đạm không nêm đường và bột ngọt.
Các món cá có nhiều omega 3 như cá thu, cá mòi, cá nục, cá bạc má… Cần lưu ý tránh món cá chiên vì nhiều dầu mỡ. Các món đề nghị gồm: cá thu nấu ngót, cá mòi hấp sốt cà chua… Khi nấu chỉ cần nêm vừa ăn để omega 3, 6 phát huy công dụng.
Về trái cây, nên ưu tiên chọn các loại chứa nhiều sinh tố C để phát huy khả năng chống viêm của tuyến thượng thận.
