Siro ho tự làm có thực sự “sạch” và an toàn?
Theo các bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương, tiến hành xét nghiệm phân cho kết quả 30% số trẻ phát hiện có vi khuẩn kháng kháng sinh, có nghĩa là loại kháng sinh trị bệnh đó đã bị vi khuẩn “vô hiệu hóa”. Điều này cho thấy một tình trạng đáng báo động về tình trạng lạm dụng kháng sinh trong điều trị bệnh cho trẻ nhỏ.
Còn theo PGS – TS Nguyễn Tiến Dũng, nguyên Trưởng khoa Nhi, BV Bạch Mai: Nhiều bà mẹ đã nhầm tưởng rằng, con cứ ho mà uống kháng sinh là khỏi. “Kháng sinh chỉ có tác dụng với ho do vi khuẩn còn ho do virus thì dung kháng sinh cũng không có tác dụng. Nghiên cứu từ Trung Quốc và Hà Lan còn cho thấy, nếu ho không cần dùng kháng sinh mà uống kháng sinh thì lâu khỏi hơn. Nghiên cứu từ Trung Quốc và Hà Lan còn cho thấy, nếu ho không cần dùng kháng sinh mà uống kháng sinh thì lâu khỏi hơn.” – bác sĩ Dũng nhấn mạnh.
Trước thực tế trên, nhiều bà mẹ đã “cảnh giác” và thường mách nhau những địa chỉ bác sĩ “rất ít kê kháng sinh”. Ở đó, nếu không thật sự cần thiết, các bác sĩ thường chỉ kê các loại thuốc ho, trong đó đặc biệt là những loại siro ho được sản xuất trong nước. Điều đó cho thấy, nhận thức của người dân về việc lạm dụng kháng sinh đã có chuyển biến.
Cũng theo bác sĩ Dũng, việc kê đơn cho bệnh nhi bị ho bằng các loại si rô thảo dược được khuyến khích từ lâu, nhưng vẫn gặp khó khăn. “Việc nghiên cứu về si rô ho chế biến từ đông dược, chúng tôi đã làm từ lâu, nhưng gần đây các bà mẹ cũng ngại vì họ lo nguồn gốc không đảm bảo, sợ có thuốc sâu… Nếu có những sản phẩm làm từ hoa hồng, lá húng chanh, quả quất… được trồng giống như ngày xưa, uống vào hiệu quả, không độc hại thì tôi nghĩ họ sẽ tin tưởng sử dụng để hạn chế lạm dụng kháng sinh.” – BS Dũng nói.
Tuy nhiên, thay thế bằng thuốc nam lại gặp phải một nỗi lo khác, đó là dược liệu bẩn, không rõ nguồn gốc. Có một thực tế đáng báo động là hiện nay, thị trường thuốc đông dược đang vàng thau lẫn lộn. Việt Nam đang có 85% dược liệu là nhập từ nước khác mà đa phần là từ Trung Quốc. Những doanh nghiệp bỏ tiền vào lĩnh vực này cũng băn khoăn khi không rõ chất lượng thực sự của dược liệu nhập ngoại.
Theo nghiên cứu của Viện Dược liệu, 90% thuốc bắc trên thị trường được nhập khẩu từ Trung Quốc không có nhãn mác. Sau khi kiểm tra, chỉ riêng các cơ sở khám chữa bệnh đông y của nhà nước cho thấy có đến 60% thuốc không bảo đảm chất lượng, trong đó 20% bị trộn lẫn rác, dược liệu giả. Thậm chí, trong thuốc có cả cát và xi măng.
Năm 2016, một vụ 10 tấn dược liệu có nguồn gốc nước ngoài không có nhãn mác đã được phòng số 6 Cục Cảnh sát Môi trường phối hợp với Công an quận Hoàng Mai thu giữ. 160 bao tải với gần 60 loại dược liệu khác nhau không chứng minh được nguồn gốc, trong đó có cả dược liệu được làm giả. Kiểm tra cho thấy, số dược liệu trên còn tồn dư cả kali nitrat (diêm sinh).
Không chỉ dược liệu giả mới gây hại, nhiều loại dược liệu thật cũng tiềm ẩn những nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe nếu nó không được kiểm soát tốt ngay từ giống, quá trình trồng, chăm sóc, thu hái, chế biến…
Theo PGS – TS Trần Văn Ơn – Trưởng bộ môn thực vật – Đại học Dược Hà Nội, dược liệu có các yếu tố gây hại từ viêc sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu độc hại hoặc kim loại nặng… thì khi sử dụng lâu ngày, tích tụ trong người gây sẽ ra các vấn đề về sức khỏe dù có thể đã chữa được một loại bệnh nào đó. Như vậy là “lợi bất cập hại.” TS Ơn cũng cho biết, gần đây, đã xuất hiện thông tin về môt số loại dược liệu nhập khẩu bị chiết bớt dược chất, thậm chí chỉ còn bã.
“Đây là vấn đề lớn và nhức nhối nhất khi chúng ta không kiểm soát được nguồn gốc vì giá lại quá rẻ. Khoảng chục năm trở lại đây, theo kinh nghiệm của thầy thuốc là phải tăng liều lên khoảng 3 lần thì mới có tác dụng như ngày xưa.” – TS Trần Văn Ơn thông tin.
Cách nhận biết siro ho được làm từ nguồn dược liệu sạch
Bà Hoàng Thị Thu Hương, cán bộ điều phối của Biotrade cho biết: Sạch là tiêu chuẩn đầu tiên để làm thuốc. Sạch tức là yêu cầu giống sạch, nước sạch, đất sạch, quá trình canh tác sạch, thu hái sạch, đến nhà máy đạt tiêu chuẩn và đến tay người tiêu dùng thì sản phẩm mới đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng.
Theo bà Hương, dự án BioTrade (do tổ chức phi chính phủ HELVETAS của Thụy Sỹ và Liên minh Châu Âu tài trợ) hỗ trợ trong việc xây dựng các vùng dược liệu sạch. Dự án BioTrade được triển khai tại Việt Nam trong 4 năm bắt đầu từ tháng 4-2016. Mục tiêu của dự án là phát triển 50 chuỗi giá trị dược liệu sạch, an toàn, bền vững.
Biotrad đã nghiên cứu nhiều vùng để xây dựng vùng dược liệu sạch, để cùng các doanh nghiệp dược Việt Nam có được nguồn nguyên liệu dược có chất lượng ổn định, đồng thời bảo tồn các cây làm thuốc ở Việt Nam không bị mất nguồn gen quý hiếm thông qua trồng trọt và thu hái bền vững.
Theo bà Hương, vùng trồng quất tại xã Thành Lợi, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định được trồng để cung cấp làm siro ho là một ví dụ điển hình. Vùng trồng quất này đã được thẩm định từ tháng 9-2017 đạt tiêu chuẩn: Thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (GACP-WHO). Đây cũng là một trong những nơi được hỗ trợ bởi dự án Biotrade.
Khu trồng quất nằm biệt lập để không chịu ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường xung quanh. Phân bón không sử dụng thuốc kích thích tăng trưởng mà phân bón được làm từ đậu tương. Cả nguồn đất, nước cũng như việc chăm sóc cây đều có sự hướng dẫn và giám sát chặt chẽ của cán bộ dự án. Quất sau khi thu hoạch được kiểm tra, loại bỏ quả hỏng, đưa về nhà máy sản xuất siro ho cách đó 30km. Quất sẽ được kiểm tra, loại bỏ quả hỏng, sau đó rửa sạch, ngâm nước muối, phơi khôi và đưa vào máy trưng với đường phèn. Dịch quất sau khi được chiết xuất sẽ được pha trộn với dịch chiết của dược liệu khác để thành siro chữa ho, cảm cho trẻ em.
Theo bà Hương, trên thị trường hiện có nhiều loại siro ho được làm từ những nguồn nguyên liệu với nguồn gốc khác nhau, khi lựa chọn bất cứ sản phẩm nào cho con các bậc cha mẹ nên tìm hiểu kỹ, đọc kỹ nguồn gốc chiết xuất sản phẩm… Phụ huynh có thể kiểm tra ngay những thông tin tiêu chuẩn chất lượng của thuốc được in trên bao bì theo tiêu chuẩn của Bộ y tế và WHO. Siro ho được làm từ dược liệu đạt chuẩn sẽ được dán tem Biotrade hoặc GACP-WHO.
